Αν εξαιρέσει κανείς όσους διατηρούν μνήμες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 2020 ήταν το annus horribilis, το τρομερό έτος της ζώσας ανθρωπότητας.
Η χρονιά όπου οι δυστοπικές ταινίες του Χόλιγουντ έγιναν αλλόκοτα οικείες, όπου ζοφερά, αλληγορικά μυθιστορήματα, όπως «Η πανούκλα» του Καμύ και το «Περί τυφλότητος» του Σαραμάγκου, γνώρισαν καινούργιες ημέρες δόξας, όπου οι άνθρωποι καταδικάστηκαν στην ανέπαφη ζωή και κλείστηκαν στα ατομικά τους καταφύγια για να μην έχουν τη μοίρα του 1,7 εκατομμυρίου υπάρξεων που αφανίστηκαν πριν από την ώρα τους, πολλοί από αυτούς έχοντας περάσει την ύστατη δοκιμασία στη μοναξιά της Εντατικής, χωρίς ούτε ένα αγαπημένο πρόσωπο δίπλα τους.
Αχαρο το έργο όποιου επιχειρεί ανασκόπηση μιας τέτοιας περιόδου, που όλοι ανυπομονούμε να φύγει και να μην ξανάρθει. Στη φύση και στις κοινωνίες, όμως, η καταστροφή είναι εργαστήριo της καινούργιας ζωής, και τούτη η σκληρή εμπειρία που μοιραζόμαστε δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.
Τραμπ, Τζόνσον, Μακρόν, Μπολσονάρο, Μπερλουσκόνι και τόσοι άλλοι νόσησαν από έναν ιό που δεν έκανε διακρίσεις ανάμεσα σε διάσημους και ανώνυμους.
Οι κοινωνίες, όμως, έκαναν. Παιδιά κατώτερων θεών γέμισαν τους μεσαιωνικού τύπου ομαδικούς τάφους σ’ εκείνο το νησάκι της Νέας Υόρκης. Ποτέ στον τελευταίο αιώνα οι ανισότητες δεν ήταν τόσο εξοργιστικές.
Η φτώχεια έγινε υπερμεταδότης της πανδημίας και η πανδημία επιταχυντής της φτώχειας, όπως έδειξαν οι ατέλειωτες ουρές των ανθρώπων που περίμεναν για ένα σάντουιτς και ένα χυμό μήλου, στην Αμερική, στη Βρετανία, στην Ιταλία ή στην Ισπανία.
Την ίδια χρονιά, ο Τζεφ Μπέζος της Amazon είδε την περιουσία του να αυξάνεται κατά 24 δισ. δολάρια, ξεπερνώντας σε σύνολο τα 200 δισ. Παλιοί και νέοι μεγιστάνες των ψηφιακών τεχνολογιών ήσαν οι μεγάλοι κερδισμένοι αυτής της χρονιάς, με τη Zoom και τη Webex να μετατρέπουν τα σπίτια μας σε χώρους δουλειάς, σχολεία και σινεμά.
Αν δεν είχε ενσκήψει η πανδημία, ο Ντόναλντ Τραμπ, που γλίτωσε στην αρχή του χρόνου την καθαίρεση και μέχρι τις αρχές της άνοιξης καμάρωνε για τις επιδόσεις της αμερικανικής οικονομίας, μπορεί να είχε εξασφαλίσει και δεύτερη προεδρική θητεία. Ωστόσο, η εγκληματικά ανεύθυνη αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης από την πλευρά του έφερε την τιμωρία στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, ανεβάζοντας στην εξουσία το δίδυμο Τζο Μπάιντεν – Κάμαλα Χάρις.
Η «Διεθνής των Εθνικισμών» τύπου Μπολσονάρο, Σαλβίνι, Λεπέν και Ορμπαν βγήκε τραυματισμένη, αλλά παραμένει ζωντανή, μπορεί μάλιστα να έχει σύντομα ευκαιρίες αντεπίθεσης, αν η οργή για τις αποτυχίες των κυβερνήσεων και τις οικονομικές επιπτώσεις του εγκλεισμού βρει πολιτική έκφραση στον αντιδραστικό λαϊκισμό – σκοταδισμό.
Στη μικρή μας αναδρομή σταχυολογούμε, όπως συνηθίζεται τέτοιες μέρες, πρόσωπα που σημάδεψαν, θετικά ή αρνητικά, τη χρονιά που φεύγει. Εκείνοι όμως που θα άξιζε να μνημονευτούν πρώτοι απ’ όλους είναι οι ανώνυμοι μαχητές της ζωής, οι ήρωες παρά τη θέλησή τους.
Οι γιατροί και οι νοσηλεύτριες της πρώτης γραμμής, οι υπάλληλοι των σούπερ μάρκετ, οι εργάτες στις φάμπρικες και στις αποθήκες, οι κούριερ και οι ντελιβεράδες, οι οδηγοί των λεωφορείων, όλοι όσοι ρισκάρουν κάθε μέρα τη ζωή τους γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Αυτοί είναι που κράτησαν ζωντανές την οικονομία, τη δημόσια υγεία και την κοινωνία. Αλλά και την ελπίδα ότι αυτός ο κόσμος, αβίωτος για πολλούς, μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο.
Την περασμένη εβδομάδα, η «Κ» πρόβαλε αφιέρωμα των New York Times με τίτλο «Πότε θα σφίξουμε ξανά τα χέρια». Αυτή είναι η μεγάλη προσμονή όλων στο κατώφλι του 2021. Αισιόδοξος λαός, οι Ελληνες έχουν τραγουδήσει την πεποίθησή τους πως, όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο.
Στην πρώτη γραμμή της μάχης με τον κορωνοϊό
Λι Ουενλιάνγκ. Στις 30 Δεκεμβρίου του 2019, ο δρ Λι Ουενλιάνγκ, οφθαλμίατρος στο κεντρικό νοσοκομείο της κινεζικής πόλης Γουχάν, έστειλε από το κινητό του τηλέφωνο επείγον μήνυμα σε συναδέλφους του, συνιστώντας τους να φορούν προστατευτικές μάσκες. Υποψιαζόταν ότι κυκλοφορούσε στην πόλη ένας νέος, δυνητικά φονικός ιός που προσβάλλει το αναπνευστικό σύστημα, παρόμοιος με τον γνωστό στην Ανατολική Ασία ιό SARS. Οι τοπικές αρχές τον κατηγόρησαν για διασπορά ψευδών ειδήσεων, αλλά αναγκάστηκαν να ζητήσουν συγγνώμη όταν διαπιστώθηκε ότι ο δρ Λι ήταν ο πρώτος που εντόπισε την COVID-19. Η τραγική ειρωνεία της τύχης ήταν ότι ο ίδιος ο Λι έπεσε θύμα του ιού στα 33 του χρόνια, στις 7 Φεβρουαρίου του 2020.
Ζανγκ Γιονγκζέν. Καθηγητής σε πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Σαγκάης, έχει αποκωδικοποιήσει χιλιάδες ιούς στη μακρά επιστημονική του καριέρα. Εκείνο το μεσημέρι της 3ης Ιανουαρίου, όμως, ήξερε ότι τούτη τη φορά είχε να κάνει με κάτι πολύ διαφορετικό από ό,τι είχε γνωρίσει. Το μεταλλικό κουτί που είχε μπροστά του περιείχε δείγματα από τεστ για τον φονικό ιό που ήδη κάλπαζε στη Γουχάν.
Ο καθηγητής και η ομάδα του ξενύχτησαν δύο διαδοχικές νύχτες για να καταφέρουν να αποκωδικοποιήσουν τον νέο ιό στις 2 π.μ. της 5ης Ιανουαρίου. Τον ονόμασαν SARS-Cov-2 και ειδοποίησαν αμέσως το υπουργείο Υγείας για την τρομερή μεταδοτικότητά του. Στις 11 Ιανουαρίου, ο καθηγητής Ζανγκ ευεργέτησε ολόκληρη την ανθρωπότητα δίνοντας στη δημοσιότητα το γονιδίωμα του νέου ιού και επιτρέποντας σε ερευνητικά κέντρα και φαρμακευτικές εταιρείες να ξεχυθούν στην κούρσα για φάρμακα και εμβόλια.
Αντονι Φάουτσι. Επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Αλλεργιών και Λοιμώξεων από το 1984, ο Αμερικανός λοιμωξιολόγος έγινε παγκοσμίως διάσημος τον Ιανουάριο όταν τέθηκε επικεφαλής της ομάδας διαχείρισης της COVID-19 στον Λευκό Οίκο. Πολύ σύντομα αναδείχθηκε στην πιο αναγνωρίσιμη πηγή έγκυρης ενημέρωσης για την πανδημία σε παγκόσμια κλίμακα, υπέρμαχος αυστηρών προστατευτικών μέτρων για την αναχαίτιση της μάστιγας.
Πολλές φορές χρειάστηκε να μαζέψει τα σπασμένα από ανεύθυνες τοποθετήσεις του Τραμπ, αλλά κατάφερε να επιβιώσει στο αξίωμά του. Ο Τζο Μπάιντεν τον παρακάλεσε να μείνει στη θέση του επί προεδρίας του, κάτι που ο 79χρονος δρ Φάουτσι, επιστημονικός σύμβουλος όλων των Αμερικανών προέδρων από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν και μετά, αποδέχθηκε.
Ουγκούρ Σαχίν και Οζλέμ Τουρετσί. Παιδί φτωχών Τούρκων, ο Ουγκούρ Σαχίν εγκαταστάθηκε, συνοδευόμενος από τη μητέρα του, σε ηλικία τριών ετών στη Γερμανία, όπου ο πατέρας του ήδη εργαζόταν σε εργοστάσιο της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford. Κατάφερε να γίνει καθηγητής Ογκολογίας και παντρεύτηκε την τουρκικής καταγωγής, αλλά γεννημένη στη Γερμανία, λοιμωξιολόγο Οζλέμ Τουρετσί. Οι δυο τους ίδρυσαν το 2008 τη φαρμακευτική εταιρεία BioNTech, η οποία εξειδικεύεται σε γονιδιακές θεραπείες του καρκίνου. Με την έκρηξη της πανδημίας, οι δύο ερευνητές είχαν την ευφυή και αποδοτική ιδέα να στρέψουν την πρωτοποριακή τους έρευνα, που βασίζεται στο αγγελιαφόρο RNA, προς την αναζήτηση εμβολίου για την COVID-19. Προτού κλείσει η χρονιά, το εμβόλιο της κοινοπραξίας Pfizer-BioNTech ήταν το πρώτο που είχε αρχίσει να εφαρμόζεται, σε μαζικούς εμβολιασμούς, σε Αμερική και Δυτική Ευρώπη. Στο μεταξύ, η κεφαλαιακή αξία της BioNTech έχει ξεπεράσει κολοσσούς όπως η Lufthansa και η Kommerzbank, ενώ οι δύο ερευνητές συμπεριλαμβάνονται στους 100 πλουσιότερους Γερμανούς.