Οσοι πίστευαν ότι η σχεδόν αναίμακτη άλωση της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν σήμανε το ναδίρ για το διεθνές γόητρο της Αμερικής, σύντομα διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχει κάτω φράγμα στην ακολουθία των ταπεινώσεων. Την περασμένη Δευτέρα, ο διευθυντής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς συναντήθηκε με τον πολιτικό ηγέτη των Ταλιμπάν, Αμπντούλ Γάνι Μπαραντάρ, στην Καμπούλ, όπου μετέβη κατ’ εντολήν του Τζο Μπάιντεν. Το τι ακριβώς συζήτησαν δεν θα το μάθουμε ποτέ, αν και τα αμερικανικά μέσα ανέφεραν ότι, μεταξύ άλλων, ο Μπερνς ζήτησε παράταση της παραμονής των αμερικανικών στρατευμάτων μέχρις ότου ολοκληρωθεί η oδύσσεια της εκκένωσης από το αεροδρόμιο της Καμπούλ. Επ’ αυτού εισέπραξε ένα κατηγορηματικό «όχι», καθώς οι νέοι άρχοντες του Αφγανιστάν επέμειναν να τηρηθεί αυστηρά η διορία – τελεσίγραφο της 31ης Αυγούστου.
Την επομένη, ο Μπόρις Τζόνσον συγκαλούσε διαδικτυακή σύνοδο κορυφής του G7 για το αφγανικό δράμα. Οι Ευρωπαίοι κάλεσαν με μια φωνή τον Μπάιντεν να παρατείνει την παραμονή των νατοϊκών στρατευμάτων μέχρις ότου ολοκληρωθεί η απομάκρυνση των υπηκόων τους και όσων Αφγανών το επιθυμούν. Αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος που εξελέγη με ύμνους στη διατλαντική σχέση, δεν δίστασε ούτε λεπτό να βρεθεί εξίσου απομονωμένος με τον προκάτοχό του Ντόναλντ Τραμπ, απορρίπτοντας τις εκκλήσεις και να αποδεχθεί το τελεσίγραφο των Ταλιμπάν, υποστηρίζοντας ότι κάθε μέρα που περνάει αυξάνει τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων.
Πολλοί βιάστηκαν να εικάσουν ότι ο Μπάιντεν κατέφυγε σε μια προσχηματική κινδυνολογία για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Με την ίδια καχυποψία υποδέχτηκαν, το πρωί της Πέμπτης, τις αγωνιώδεις εκκλήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας προς τους ομοεθνείς τους να εγκαταλείψουν το αεροδρόμιο λόγω άμεσου κινδύνου τρομοκρατικής επίθεσης. Ποια τρομοκρατική οργάνωση, όσο παρανοϊκή κι αν είναι, θα διακινδυνεύσει επίθεση όταν οι εχθροί της την περιμένουν με το δάκτυλο στη σκανδάλη και τα drones στον αέρα; Κι όμως, το αδιανόητο έγινε πραγματικότητα προτού πέσει η νύχτα, με τη διπλή επίθεση αυτοκτονίας που άφησε πίσω της δεκάδες νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων 13 Αμερικανών στρατιωτών. Το μέχρι χθες άγνωστο, για τους περισσότερους, Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν (ISIS-K), που ανέλαβε την ευθύνη, έγινε αμέσως, χάρη στη φρίκη που σκόρπισε, παγκοσμίως διαβόητο.
Σε πρώτη ματιά θα έλεγε κανείς ότι ήταν μια τραγική δικαίωση του Τζο Μπάιντεν – τόσο της απόφασής του να απεγκλωβίσει, επιτέλους, την Αμερική από το αφγανικό ναρκοπέδιο, όσο και της πεποίθησής του ότι η οποιαδήποτε παράταση θα πολλαπλασίαζε τις πιθανότητες για εκατόμβες. Δυστυχώς, για τον Αμερικανό πρόεδρο, το αιματηρό φινάλε της αφγανικής τραγωδίας του επέφερε ένα ακόμη, οδυνηρό πλήγμα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ήλπιζε ότι ο ασφαλής απεγκλωβισμός άνω των 100.000 ανθρώπων από την Καμπούλ –όχι μικρό επίτευγμα δεδομένων των συνθηκών– θα μπορούσε ώς ένα βαθμό να μετριάσει τις εντυπώσεις. Τελικά συνέβη αυτό ακριβώς που απευχόταν και ουδείς γνωρίζει αν μέχρι την Τρίτη, που θα πέσει η αυλαία της εκκένωσης, δεν υπάρξουν και νέες τραγωδίες. Πολλοί μίλησαν για τη «στιγμή Τζίμι Κάρτερ» του Μπάιντεν, παραπέμποντας στην επιχείρηση-φιάσκο για την απελευθέρωση των Αμερικανών ομήρων στην Τεχεράνη, που σφράγισε το πολιτικό μέλλον ενός άλλου Δημοκρατικού προέδρου.
Το κυριότερο, το μακελειό της Πέμπτης στέρησε από τον Μπάιντεν το ύστατο καταφύγιο: το επιχείρημα ότι μπορεί το Αφγανιστάν να έπεσε ξανά στα χέρια των Ταλιμπάν, αλλά ο βασικός στόχος των Αμερικανών, δηλαδή η συντριβή της διεθνούς τρομοκρατίας στο πρόσωπο της Αλ Κάιντα, είχε επιτευχθεί. Ολοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι το Αφγανιστάν των Ταλιμπάν θα είναι ένα εύθραυστο κράτος, με το ISIS-K, μια οργάνωση φανατικών τρομοκρατών μπροστά στους οποίους ωχριούν και αυτοί οι Ταλιμπάν, να εκμεταλλεύεται το χάος για να εδραιώσει τις θέσεις του και την Αλ Κάιντα να καραδοκεί.
Ο Τζο Μπάιντεν χρειάστηκε πολλές ώρες, μετά την επίθεση στην Καμπούλ, για να βγει από την αίθουσα διαχείρισης κρίσεων του Λευκού Οίκου και να απευθυνθεί, σχεδόν δακρυσμένος, στους ομοεθνείς του, ενώ στο Twitter είχε οργιάσει το χάσταγκ #Where is Joe Biden? Σε μια βεβιασμένη προσπάθεια να φανεί αποφασιστικός, διεμήνυσε στους τρομοκράτες: «Δεν θα συγχωρήσουμε. Δεν θα ξεχάσουμε. Θα σας κυνηγήσουμε και θα σας κάνουμε να πληρώσετε». Αμέσως μετά, διεμήνυσε ότι η αποχώρηση των Αμερικανών από την Καμπούλ θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι την Τρίτη. Τέτοια δύναμη. Τέτοια αποφασιστικότητα.
Στο μεταξύ, η εκατόμβη της Πέμπτης έφερε πιο κοντά Αμερικανούς και Ταλιμπάν, τους δύο τόσο διαφορετικούς ορκισμένους εχθρούς του ISIS-K. Ο διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης (CENTOM) των αμερικανικών στρατευμάτων Κένεθ Μακένζι και ο επικεφαλής της ασφάλειας στο αεροδρόμιο της Καμπούλ υποναύαρχος Πίτερ Βέιζλι βρίσκονταν σε διαρκή επαφή με τους διοικητές των Ταλιμπάν για τις αγωνιώδεις τελευταίες ημέρες και ώρες της εκκένωσης. Αλλά και αυτή η αναγκαστική συνεργασία εκθέτει τους Αμερικανούς. Επικεφαλής των δυνάμεων ασφαλείας των Ταλιμπάν είναι ο Σιραζουντίν Χακάνι, μέλος του ομώνυμου δικτύου που αποτελεί αυτόνομη δύναμη στο νεφέλωμα των Ταλιμπάν, έχει οργανώσει αρκετές από τις πιο αιματηρές επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ και φιγουράρει στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ για τις πιο επίφοβες τρομοκρατικές οργανώσεις του κόσμου.
Θα ήταν αφέλεια να αποδώσει κανείς τη σπουδή του Μπάιντεν να ολοκληρώσει άρον άρον την απόσυρση από το Αφγανιστάν σε δειλία ή ανικανότητα. Ο πολύπειρος πολιτικός ήρθε στην εξουσία με μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για τις διεθνείς προτεραιότητες της χώρας του, ρίχνοντας το καινοφανές σύνθημα για μια «εξωτερική πολιτική της αμερικανικής μεσαίας τάξης». Κάτι που σημαίνει να σταματήσουν οι πολυδάπανοι και ατέλειωτοι πόλεμοι τύπου Αφγανιστάν και Ιράκ, και αντί η Ουάσιγκτον να προσπαθεί, μάταια, να οικοδομήσει άλλα έθνη κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση, να επικεντρωθεί στην ανοικοδόμηση της ίδιας της χώρας, που μαστίζεται από εκρηκτικές κοινωνικές και φυλετικές ανισότητες.
Αφοπλιστικός ρεαλισμός
Η δεύτερη κατευθυντήρια γραμμή του Μπάιντεν είναι ότι η Αμερική οφείλει να αναδιπλωθεί από ήσσονος σημασίας συγκρούσεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και να συγκεντρώσει τις δυνάμεις της στο κεντρικό μέτωπο με την Κίνα. Υπό αυτό το πρίσμα έστειλε την περασμένη εβδομάδα την αντιπρόεδρο Κάμαλα Χάρις στη Σιγκαπούρη και στο Βιετνάμ, προκειμένου να θωρακίσει το αντικινεζικό μέτωπο στη Νότια Ασία. Γεγονός είναι ότι ο Μπάιντεν υποχρεώνεται να αναγνωρίσει τα όρια της αμερικανικής ισχύος, όχι μόνο στην Κεντρική Ασία. Την περασμένη εβδομάδα, η Ουκρανία γιόρτασε την επέτειο της ανεξαρτησίας της χωρίς καμία εκδήλωση αμερικανικής στήριξης στην Κριμαία και στο Ντονμπάς. Νωρίτερα, ο Μπάιντεν είχε ενταφιάσει τις ελπίδες του Κιέβου για αμερικανικές κυρώσεις κατά του γερμανορωσικού αγωγού Nord Stream 2, δηλώνοντας αφοπλιστικά: «Ο Nord Stream έχει ολοκληρωθεί κατά 99%. Η ιδέα ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε ή να πούμε κάτι για να τον αποτρέψουμε δεν είναι ρεαλιστική». Εχθροί και σύμμαχοι παρακολουθούν την αναγκαστική προσγείωση του αμερικανικού αετού και σταθμίζουν τις επιλογές τους σε έναν χαοτικά αβέβαιο κόσμο.