Ο Τζο Μπάιντεν δεν έχει το προφίλ του ιδανικού ηγέτη για τη χάραξη μιας εποικοδομητικής Οστ-Πολιτίκ έναντι της Ρωσίας. Ως αντιπρόεδρος του Ομπάμα ανέλαβε προσωπικά τον χειρισμό της «κρίσης του Μεϊντάν», το 2013-2014, που κατέληξε στην ανατροπή του φιλορώσου προέδρου της Ουκρανίας Γιανουκόβιτς, στην προσάρτηση της Κριμαίας και στην ντε φάκτο αυτονόμηση ρωσόφωνων περιοχών στο Ντονμπάς, στο ανατολικό τμήμα της χώρας.
Ως υποψήφιος πρόεδρος εμφάνισε τον Ντόναλντ Τραμπ περίπου ως ενεργούμενο του Κρεμλίνου και επαναβεβαίωσε την αξία χρήσης του ΝΑΤΟ ως βασικού μοχλού πίεσης προς τη Ρωσία.
Από τη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία, όμως, έδωσε δείγματα γραφής για μια πιο πραγματιστική προσέγγιση, με αποκορύφωμα τη συνάντησή του με τον Πούτιν στη Γενεύη, τον περασμένο Ιούνιο. Στην ίδια πόλη πραγματοποιήθηκε την περασμένη Δευτέρα υψηλού επιπέδου αμερικανορωσική συνάντηση, με βασικό αντικείμενο το Ουκρανικό, τη στιγμή που η Ρωσία πραγματοποιούσε ασκήσεις με πραγματικά πυρά κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, κατά μήκος των οποίων είχε παρατάξει περί τους 100.000 στρατιώτες, τανκς και ελικόπτερα.
Αν και δεν υπήρξαν ορατά αποτελέσματα ούτε στη συνάντηση της Γενεύης, ούτε στη σύνοδο του συμβουλίου Ρωσίας – ΝΑΤΟ που έγινε δύο μέρες αργότερα στις Βρυξέλλες, και μόνο η πραγματοποίησή τους αποκόμισε πολιτικά κέρδη για τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Ρωσία εμφανιζόταν ξανά ως η πυρηνική υπερδύναμη που διαπραγματεύεται ισότιμα με την Αμερική για το Ουκρανικό και την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς τη συμμετοχή των Ευρωπαίων και των Ουκρανών, με τους πρώτους να μιλούν για «νέα Γιάλτα» και τους δεύτερους για «νέο Μόναχο» – τη συμφωνία του 1938 μεταξύ Αγγλογάλλων και ναζιστικής Γερμανίας για τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας. Παρόμοιες ιστορικές συγκρίσεις είναι προφανέστατα άτοπες. Γεγονός είναι ότι η Ρωσία προσήλθε με περισσότερα διαπραγματευτικά χαρτιά. Η χαώδης απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν έστειλε σε εχθρούς και φίλους μηνύματα αδυναμίας.
Στη Συρία, στη Λευκορωσία και στο Καζακστάν, η ρωσική παρέμβαση υπερίσχυσε κατά κράτος των χλιαρών Δυτικών αντιδράσεων. Στο Ουκρανικό, η κυβέρνηση Μπάιντεν κατέστησε σαφές ότι δεν θα αντιδράσει στρατιωτικά σε περίπτωση ρωσικής εισβολής, απειλώντας μόνο με οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες αφενός μεν δεν εξαρτώνται μόνο από την ίδια (οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Γερμανοί είναι εκείνοι που θα πλήρωναν τα σπασμένα λόγω των βέβαιων ρωσικών αντιποίνων, ειδικά στον ενεργειακό τομέα), αφετέρου δε είναι βέβαιο ότι δεν θα εμπόδιζαν τη Μόσχα να υπερασπιστεί αυτά που θεωρεί ζωτικά συμφέροντα εθνικής ασφάλειας.
Στα τέλη του 1989 ο τότε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζορτζ Μπους έλεγε στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι «δεν χοροπηδούσε από χαρά όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου».
Λίγους μήνες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Μπέικερ διαβεβαίωνε δημοσίως τον τελευταίο Σοβιετικό ηγέτη ότι το ΝΑΤΟ «δεν θα προχωρήσει ούτε μία ίντσα προς τα ανατολικά».
Οι ΗΠΑ θα ζημιωθούν αν σπρώξουν τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, αλλά οι εγγυήσεις ασφάλειας που ζητεί το Κρεμλίνο προκαλούν σφοδρές αντιδράσεις στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο το ΝΑΤΟ περιέλαβε το σύνολο σχεδόν των πρώην σοσιαλιστικών χωρών σε Κεντρική, Ανατολική Ευρώπη και Βαλκάνια, φέρνοντας τους πυραύλους του σε απόσταση λίγων λεπτών από τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη.
Αποκορύφωμα της αμερικανικής αλαζονείας ήταν η σύνοδος του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, την άνοιξη του 2008, με την ανοιχτή πρόσκληση ένταξης σε Γεωργία και Ουκρανία. Ο συντριπτικός για τη Γεωργία πόλεμος με τη Ρωσία, λίγους μήνες αργότερα και ο ακρωτηριασμός της Ουκρανίας, το 2014, ήταν τα θλιβερά επακόλουθα.
Μαξιμαλιστικές απαιτήσεις
Στις διαπραγματεύσεις αυτής της εβδομάδας, η Ρωσία προσήλθε με την πρόταση για δύο συμφωνίες με ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, που διατυπώθηκε στις 17 Δεκεμβρίου. Πρόταση που προβλέπει όχι μόνο γραπτές εγγυήσεις ότι δεν θα υπάρξει νέα επέκταση του ΝΑΤΟ (με την Ουκρανία σήμερα, τη Σουηδία, τη Φινλανδία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα αύριο), αλλά και ότι η Ατλαντική Συμμαχία θα αποσύρει στρατεύματα και πυραύλους στα προ του 1997 όρια.
Ασφαλώς η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να αποδεχθεί ένα τόσο μαξιμαλιστικό τελεσίγραφο. Ωστόσο ο Τζο Μπάιντεν έχει ισχυρούς λόγους να αναζητήσει κάποιον ευπρόσωπο και για τις δύο πλευρές συμβιβασμό – ισχυρή αυτονομία για την ανατολική Ουκρανία, όπως προβλέπουν άλλωστε και οι ειρηνευτικές συμφωνίες του Μινσκ, επιστροφή των Ηνωμένων Πολιτειών στη συμφωνία για τα πυρηνικά όπλα μέσου βεληνεκούς, μείωση στρατευμάτων και πυραύλων που βρίσκονται κοντά στα ρωσικά σύνορα.
Οχι μόνο γιατί η Ρωσία μπορεί να βοηθήσει τις ΗΠΑ στην αντιμετώπιση του ισλαμικού εξτρεμισμού και στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν, αλλά και γιατί σε διαφορετική περίπτωση οι Αμερικανοί θα σπρώξουν τον Πούτιν στην αγκαλιά του υπ’ αριθμόν ένα ανταγωνιστή τους στον εικοστό πρώτο αιώνα, δηλαδή της Κίνας.
Απομένει να αποδειχθεί αν ο Αμερικανός πρόεδρος είναι ικανός να κάμψει τις ισχυρότατες αντιδράσεις από τους πιο σκληροπυρηνικούς ρωσοφοβικούς κύκλους στο αμερικανικό κατεστημένο και ευρύτερα στο ΝΑΤΟ.
To Καζακστάν
Κερδισμένη, τουλάχιστον σε πρώτο χρόνο, από την πρόσφατη ανάφλεξη στο Καζακστάν εμφανίζεται η Ρωσία. Η επέμβαση ρωσικών, κυρίως, στρατευμάτων του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας, ύστερα από πρόσκληση του προέδρου Τοκάγεφ, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καταστολή των βίαιων ταραχών και ο ίδιος ο Τοκάγεφ βρέθηκε σε κατάσταση πολιτικής ομηρίας από το Κρεμλίνο. Το ίδιο το μετασοβιετικό σύμφωνο, που μέχρι χθες έμοιαζε με χάρτινη τίγρη, έστειλε, διά στόματος Πούτιν, το μήνυμα ότι «δεν θα επιτρέψει έγχρωμες επαναστάσεις» στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Παραμένει το ερώτημα πώς ένα αρχικά ειρηνικό κοινωνικό κίνημα διαμαρτυρίας για τις τιμές των καυσίμων, την ανεργία και τη διαφθορά πήρε πολύ γρήγορα χαρακτηριστικά ένοπλης εξέγερσης κατά του καθεστώτος, με εκτελέσεις δεκάδων αστυνομικών, τρεις από τους οποίους αποκεφαλίστηκαν. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της γαλλικής Le Figaro, που επιβεβαιώνεται και από Καζάκους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισχυροί κύκλοι του καθεστώτος από το περιβάλλον του πρώην προέδρου και «ισόβιου ηγέτη» Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ επιχείρησαν να εκμεταλλευθούν την εργατική-λαϊκή εξέγερση για να ανατρέψουν τον Τοκάγεφ. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν ο Καρίμ Μασίμοφ, πρώην πρωθυπουργός και μέχρι την περασμένη εβδομάδα επικεφαλής της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας, ο οποίος συνελήφθη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, ο Καϊλάτ Σατιμπάλντι, ανιψιός του Ναζαρμπάγεφ, ολιγάρχης με ισχυρούς δεσμούς με αραβικές χώρες του Κόλπου, και ο αδελφός του Σαμπάτ Αμπίς, Νο 2 στην εσωτερική ασφάλεια. Το σενάριο της Le Figaro λέει ότι οι προαναφερθέντες οργάνωσαν τις ένοπλες ταραχές στο Αλμάτι με τη βοήθεια πυρήνων του ριζοσπαστικού Ισλάμ, εγχώριους και αραβικούς, αλλά και ανθρώπων του οργανωμένου εγκλήματος που απελευθερώθηκαν από τις φυλακές. Από την πλευρά του, ο Πούτιν υποστήριξε ότι οι στασιαστές χρησιμοποίησαν «μεθόδους Μεϊντάν», υπονοώντας δάκτυλο της Δύσης, χωρίς όμως να προσκομίσει οποιαδήποτε ένδειξη.