«Τι ώρα είπαμε ότι θα αρχίσει ο πόλεμος», διερωτάτο ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πίσω στα μέσα Φεβρουαρίου, ειρωνευόμενος τότε τις προειδοποιήσεις της Ουάσιγκτον περί επικείμενης ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία.
Τελικώς, ο πόλεμος ξεκίνησε μόλις ένα δεκαήμερο μετά, το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, ημέρα Πέμπτη, διαψεύδοντας έτσι και τον πρέσβη της Ρωσίας στην ΕΕ, Βλαντιμίρ Τσιζόφ, που ολίγα 24ωρα νωρίτερα έλεγε ότι «οι πολεμικές συγκρούσεις στην Ευρώπη σπανίως ξεκινούν μεσοβδόμαδα».
Αιφνιδιασμός η ρωσική στρατιωτική εισβολή
Η ρωσική στρατιωτική εισβολή αιφνιδίασε, όχι τόσο επειδή έγινε (ειδικά έπειτα από την αναγνώριση της «ανεξαρτησίας» των επονομαζόμενων «λαϊκών δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ από τη Μόσχα, ήταν σαφές ότι οι Ρώσοι θα έστελναν εμφανώς πια στρατεύματα στην ανατολική Ουκρανία) αλλά με τον τρόπο με τον οποίο έγινε.
Οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν περιορίστηκαν στις ρωσόφωνες περιοχές του Ντονμπάς στα ανατολικά. Εισέβαλαν στην Ουκρανία από πολλά και διαφορετικά σημεία. Από τα ανατολικά (Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ), τα νότια (Οδησσό, Κριμαία), τα βορειοανατολικά (Χάρκοβο) και τα βόρεια (Τσερνίχιβ), φτάνοντας έως και την πρωτεύουσα της χώρας, το Κίεβο, με εκείνα τα «ακραία» πολεμικά σενάρια που διακινούσε η Ουάσιγκτον και πολλοί ειρωνεύονταν τελικώς να επιβεβαιώνονται στην πράξη.
Σε αντίθεση με το παρελθόν (Γεωργία – 2008, Κριμαία – 2014), αυτήν την φορά η Μόσχα δεν χρειάστηκε κάποια απτή αφορμή για να χτυπήσει (ήταν σαφές ότι η Ουκρανία δεν επρόκειτο να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ για τα επόμενα… πολλά χρόνια, οπότε τα όποια επιχειρήματα περί νατοϊκής προοπτικής του Κιέβου ηχούν απλώς ως προφάσεις εν αμαρτίαις).
Και σε αντίθεση με όσα είχαμε δει παλαιότερα, οι ρωσικές δυνάμεις αυτήν τη φορά δεν περιορίστηκαν εντός των ορίων των προς απόσχιση ρωσόφωνων περιοχών όπως πολλοί αναλυτές ανέμεναν. Κάθε άλλο.
Και τώρα τι;
«Και τώρα τι;», διερωτώνται όλοι. Θα καταφέρει η Ρωσία να κρατήσει υπό στρατιωτικό έλεγχο μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση χώρες της Ευρώπης; Μια χώρα 44 εκατομμυρίων κατοίκων, πολλοί από τους οποίους αντιμετωπίζουν πια τον Πούτιν ως «υπαρξιακό εχθρό»; Και εάν όντως τα καταφέρει, για πόσο θα διαρκέσει αυτό; Με πόσες δυνάμεις, πόσα χρήματα και τι κόστος;
Η ίδια η Μόσχα πάντως από την πλευρά της, αποκηρύσσει κάθε έννοια «κατοχής» της Ουκρανίας, απορρίπτοντας όλες τις σχετικές κατηγορίες που της αποδίδονται. Αφήνει, με άλλα λόγια, να εννοηθεί, εάν κρίνουμε και από όσα η ρωσική πλευρά δήλωσε σήμερα, ότι δεν έφτασε μέχρι το Κίεβο για να μείνει αλλά για να φύγει αφού βέβαια προηγουμένως αλλάξει εκεί μερικά πράγματα.
Ταυτόχρονα βέβαια, από την άλλη πλευρά, η ρωσική ηγεσία επιχειρεί πλέον να υποβαθμίσει και τη βαρύτητα των κυρώσεων που θα ακολουθήσουν σε βάρος της, αφήνοντας να εννοηθεί πως είχε προετοιμαστεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο αλλά και ότι οι «ψυχολογικές» αντιδράσεις των αγορών θα έχουν ημερομηνία λήξης.
Η Μόσχα έχει διαμηνύσει – και μάλιστα κατά τρόπο απερίφραστο – πως ο στόχος της μέσα όσα κάνει τις τελευταίες ώρες είναι να «αποστρατιωτικοποιήσει» την Ουκρανία.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, παρουσιάστηκε σήμερα, σύμφωνα με το κρατικό ρωσικό ειδησεογραφικό δίκτυο RT, να υποστηρίζει πως η Ρωσία θα ήταν ικανοποιημένη εάν μπορούσε να εξασφαλίσει δύο πράγματα από το Κίεβο: την εγγύηση-δέσμευση ότι εκείνο θα παραμείνει ουδέτερο στη διεθνή σκακιέρα, και την έτερη εγγύηση-δέσμευση ότι εκείνο θα (από)μείνει άοπλο, χωρίς οπλικά συστήματα.
Αποστρατιωτικοποίηση – ουδέτερη ζώνη
Αναλυτές όπως ο Τζόναθαν Στιλ του Guardian εστιάζουν στην «ανάγκη» του Πούτιν να επαναχαράξει τις σφαίρες επιρροής (και ελέγχου, προσθέτουμε) του μεταψυχροπολεμικού κόσμου εξασφαλίζοντας για τον ίδιο και τη σύγχρονη Ρωσία μια ουδέτερη ζώνη (buffer zone) που θα τον χωρίζει από τη Δύση.
Εάν πιστέψουμε το Κρεμλίνο, τότε ο στόχος είναι αυτή η buffer zone απλώς «να μην είναι αντιρωσική». Εάν πιστέψουμε όλους τους άλλους ωστόσο, τότε η Μόσχα αυτό που επιδιώκει είναι να «καταπιεί» τους «περιορισμένης κυριαρχίας» γείτονές της ανακτώντας τα χαμένα της σοβιετικής κατάρρευσης και αντιστρέφοντας τις υποχωρήσεις περασμένων δεκαετιών.
«Φαίνεται ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επέλεξε μια εκστρατεία που ως στόχο έχει την αλλαγή του καθεστώτος στο Κίεβο (σ.σ. και την τοποθέτηση εκεί μιας πιο ρωσόφιλης ηγεσίας)», γράφει ο Μαρκ Τσάμπιον, senior reporter του πρακτορείου Bloomberg, προβαίνοντας σε μια εκτίμηση την οποία δείχνουν να συμμερίζονται και πολλοί άλλοι.
Πραγματοποιώντας μια πολυμέτωπη, μεγάλης κλίμακας, ταχεία (και σε μεγάλο βαθμό πυραυλική) επίθεση κατά της Ουκρανίας, ο Πούτιν μπορεί να επιτύχει πολλά… καταστρέφοντας τις στρατιωτικές άμυνες του γείτονα, τον οποίο έτσι πρακτικά εξουδετερώνει, κάνοντας επίδειξη ισχύος, στέλνοντας μηνύματα προς άλλες κατευθύνσεις, διαφημίζοντας τα ρωσικά οπλικά συστήματα…
Επίδειξη ισχύος
Η όποια επίδειξη ισχύος ωστόσο, για να έχει νόημα, θα πρέπει μεσομακροπρόθεσμα κάπου να οδηγεί. Και αυτό το κάπου δεν μπορεί προφανώς να είναι η ακόμη μεγαλύτερη διεθνής απομόνωση της Ρωσίας, ούτε η ακόμη μεγαλύτερη στρατιωτικοποίηση της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, από τις χώρες της Βαλτικής (όπου έχουν ήδη, στον απόηχο της Κριμαίας, εγκατασταθεί μάχιμες πολυεθνικές συμμαχικές μονάδες) έως την Πολωνία και τη Ρουμανία.
Εάν ο Πούτιν ήθελε όντως να εξασφαλίσει έστω κάποιες από τις εγγυήσεις ασφαλείας που είχε καταθέσει ως αξιώσεις ενώπιον των δυτικών ήδη από τα τέλη του 2021, τότε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σίγουρα δεν είναι ο τρόπος, καθώς οδηγεί στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Δυσπιστία – τοξικότητα – ρήγματα
Εδώ που φτάσαμε πια, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα ρήγματα της απόλυτης δυσπιστίας που έχουν ανοίξει ανάμεσα στη Ρωσία και τους Δυτικούς, και η συνδεόμενη με αυτά αδυναμία απεμπλοκής και εξόδου από τα όποια τετελεσμένα αφήσει πίσω της η εν εξελίξει ρωσική εισβολή.
Ακόμη και αν τα όπλα κάποια στιγμή σιγήσουν, όπως αναμένεται, ποιος θα διαπραγματευτεί με τον Πούτιν και μια ποια ακριβώς προοπτική; Οι Ευρωπαίοι τους οποίους απαξίωνε; Οι δυνάμεις στις οποίες έλεγε μέχρι και πριν από λίγα 24ωρα ότι αποσύρει στρατεύματα από τα σύνορα και ότι όλοι οι Ρώσοι στρατιώτες θα φύγουν από τη Λευκορωσία;
«…οι ηγέτες στη Δύση, εδώ και κάποιο καιρό, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν έχει νόημα η συζήτηση με τον Ρώσο πρόεδρο, γιατί δεν είναι διατεθειμένος να συζητήσει σοβαρά, με βάση την αλήθεια. Ο διάλογος έχει δηλητηριαστεί», δήλωνε στο kathimerini.gr και τον Γιάννη Παλαιολόγο ο Άντριου Γουάις, αντιπρόεδρος μελετών του Carnegie Endowment for International Peace.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, αφού επιτύχει τους στρατιωτικούς του στόχους επί του ουκρανικού πεδίου, θα επιχειρήσει να επιστρέψει στο τραπέζι του διαλόγου. Ο διάλογος έχει όμως δηλητηριαστεί.