Η τελική έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία ακόμη… αναμένεται. Εν τω μεταξύ ωστόσο, ακριβώς λόγω του πολέμου, οι εξελίξεις δείχνουν πια να τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, όσα θεωρούνταν μέχρι πρότινος δεδομένα ανατρέπονται και τα αδύνατα γίνονται δυνατά.
«Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι υποθέσεις της Δύσης για τον κόσμο έπαψαν να είναι βιώσιμες», γράφει η βραβευμένη με Πούλιτζερ ιστορικός και συγγραφέας Αν Άπλμπαουμ στο Atlantic.
Τα κράτη αλλάζουν μέσα στον ρου της ιστορίας. Δεν έχουν αιωνίως ίδια συμφέροντα και γεωπολιτικό προσανατολισμό, ούτε σταθερά κίνητρα και προβλέψιμους στόχους. Αλλά και οι άνθρωποι δεν αντιδρούν πάντοτε κατά τρόπο αναμενόμενο.
Η Άπλμπαουμ υποστηρίζει ότι έως και την περασμένη εβδομάδα, κανένας από όσους έκαναν αναλύσεις για την κατάσταση στην Ουκρανία, δεν είχε φανταστεί το θάρρος του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι καθώς και ότι οι δραματικές του εκκλήσεις για ανεξαρτησία και δημοκρατία θα μπορούσαν να αλλάξουν τους υπολογισμούς των υπουργών Εξωτερικών, των επικεφαλής τραπεζών και επιχειρήσεων και χιλιάδων καθημερινών ανθρώπων. Λίγοι φαντάζονταν πως οι εχθρικές δηλώσεις του Ρώσου προέδρου και οι βίαιες εντολές του θα μπορούσαν να αλλάξουν, μέσα σε λίγες ημέρες, τη διεθνή εικόνα της Ρωσίας.
Ωστόσο, όλα τα παραπάνω έγιναν πραγματικότητα. Φαίνεται λοιπόν πως όποιο και να είναι το τέλος αυτού του πολέμου, ζούμε ήδη σε έναν κόσμο με λιγότερες αυταπάτες.
Η ιστορική μεταστροφή της Γερμανίας
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Γερμανία, μια χώρα που πέρασε περίπου 80 χρόνια καθορίζοντας τα εθνικά της συμφέροντα μόνο με οικονομικά κριτήρια, χωρίς να ενδιαφέρεται για τις ενδεχομένως αυταρχικές τάσεις των οικονομικών της εταίρων αλλά ούτε και για τις εντάσεις στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης.
Παρ’ όλο που η πρώην καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ αναφερόταν συχνά στις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες, στην πράξη την ενδιέφερε πολύ περισσότερο η διαμόρφωση θετικών συνθηκών για τις γερμανικές επιχειρήσεις, όπως καταγγέλλει η Άπλμπαουμ, αναγνωρίζοντας ωστόσο πως όλα αυτά την περασμένη εβδομάδα άλλαξαν.
Το περασμένο Σάββατο, ο διάδοχος της Μέρκελ στην καγκελαρία Όλαφ Σολτς «πέταξε από το παράθυρο» την παραπάνω προσέγγιση. Η Γερμανία, είπε, χρειάζεται «αεροπλάνα που πετάνε, πλοία που κινούνται και στρατιώτες που είναι βέλτιστα εξοπλισμένοι για τις αποστολές τους»: Ο στρατός της Γερμανίας θα πρέπει να αντικατοπτρίζει «το μέγεθος και την αξία της».
Οι Γερμανοί κατάλαβαν πλέον πως το δίδαγμα της ιστορίας τους δεν είναι ότι πρέπει να τηρούν πάντοτε πασιφιστική στάση. Το δίδαγμα είναι ότι η Γερμανία πρέπει να υπερασπίζεται τη δημοκρατία και να μάχεται ενάντια στη σύγχρονη μορφή του φασισμού στην Ευρώπη όταν αυτή εμφανίζεται.
Αλλαγή στάσης και από την ΕΕ
Όπως φαίνεται, οι Γερμανοί δεν ήταν οι μόνοι που άλλαξαν. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι ζουν σε μια ήπειρο όπου ο πόλεμος δεν αποτελεί πλέον ένα απίθανο σενάριο.
Οι κοινοτοπίες περί ευρωπαϊκής «ενότητας» και «αλληλεγγύης» έχουν αρχίσει πλέον να αποκτούν κάποιο νόημα, όπως και η «κοινή εξωτερική πολιτική», μια έννοια που, μέχρι σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανήκε σε μεγάλο βαθμό στη σφαίρα της φαντασίας.
Σε θεωρητικό επίπεδο, η ΕΕ έχει έναν εκπρόσωπο για τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, αλλά στην πράξη οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αναθέσει αυτό τον ρόλο σε ανθρώπους που γνωρίζουν λίγα πράγματα για τη Ρωσία, σε ανθρώπους των οποίων η αντίδραση όταν η Ρωσία προχωρά σε παραβιάσεις είναι πάντοτε η έκφραση «βαθιάς ανησυχίας».
Η προηγούμενη ύπατη εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι, ενδιαφερόταν περισσότερο για τις σχέσεις της ΕΕ με την Κούβα παρά με το Κίεβο. Ο σημερινός εκπρόσωπος, Ζοζέπ Μπορέλ, αντιμετώπισε δυσκολίες κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον Ρώσο ομόλογό του πέρυσι και φάνηκε να εκπλήσσεται όταν κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Μόσχα εισέπραξε περιφρόνηση.
Ξαφνικά, όμως, όλα μοιάζουν διαφορετικά. Η «βαθιά ανησυχία» αντικαταστάθηκε από πραγματική δράση. Λιγότερο από μια εβδομάδα μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, η ΕΕ δεν έχει ανακοινώσει μόνο σκληρές κυρώσεις σε βάρος ρωσικών τραπεζών, επιχειρήσεων και ατόμων – κυρώσεις που αξίζει να σημειωθεί πως θα επηρεάσουν και τους Ευρωπαίους – αλλά έχει προσφέρει επίσης 500 εκατομμύρια δολάρια ως στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, όπως σημειώνει η Αμερικανίδα ιστορικός και συγγραφέας Αν Άπλμπαουμ.
Παράλληλα, κράτη – μέλη της ΕΕ, από τη Γαλλία έως τη Φινλανδία, στέλνουν όπλα και επιβάλλουν τις δικές τους κυρώσεις. Οι Γάλλοι αναφέρουν ότι ετοιμάζουν μια λίστα με τα περιουσιακά στοιχεία Ρώσων ολιγαρχών, στην οποία συμπεριλαμβάνονται πολυτελή αυτοκίνητα και γιοτ, προκειμένου να τα κατασχέσουν.
Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι άφησαν ξαφνικά στην άκρη κάποιες από τις αμφιβολίες τους σχετικά με την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Τη Δευτέρα, το Ευρωκοινοβούλιο ζήτησε από τον Ζελένσκι να απευθύνει ομιλία μέσω βίντεο και στο τέλος της όλοι σηκώθηκαν όρθιοι και χειροκροτούσαν. Νωρίτερα σήμερα, οι ευρωβουλευτές από όλη την Ευρώπη, ψήφισαν υπέρ της αποδοχής του αιτήματος του Ζελένσκι για ένταξη στο μπλοκ.
Η ένταξη στην ΕΕ είναι μια μακρά διαδικασία και δεν είναι κάτι που θα γίνει άμεσα, ακόμη και αν η Ουκρανία βγει σχετικά αλώβητη από τον πόλεμο. Ωστόσο, η ιδέα πλέον υπάρχει και αποτελεί μέρος της συλλογικής συνείδησης της Ευρώπης. Από ένα μέρος μακρινό για το οποίο υπήρχε λίγη γνώση, η Ουκρανία είναι πια μέρος αυτού που εννοεί ο κόσμος όταν λέει «Ευρώπη».
Η Ουκρανία δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια
Τα γεγονότα εκτυλίσσονται με τόσο γρήγορους ρυθμούς, με το κλίμα και τα συναισθήματα να αλλάζουν κάθε ώρα και κάθε μέρα, που είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι θα συμβεί στη συνέχεια.
Ωστόσο, τα γεγονότα αυτής της εβδομάδας δεν έχουν αλλάξει μόνο τον τρόπο που ο κόσμος αντιλαμβάνεται την Ουκρανία, αλλά και τον τρόπο που οι ίδιοι οι Ουκρανοί αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους.
Κατά την περίοδο που προηγήθηκε του σημερινού πολέμου, οι συζητήσεις στην Ουάσιγκτον και το Βερολίνο εστίαζαν πάντα στον Πούτιν, τον Μπάιντεν, τον Λαβρόφ, τον Μπλίνκεν, το NATO και τη Ρωσία.
Ήταν το είδος των συνομιλιών που άρεσε σε ακαδημαϊκούς και αναλυτές: μεγάλα ζητήματα, μεγάλες χώρες. Στις συνομιλίες αυτές, η Ουκρανία, όπως το είχε θέσει ο πολιτικός επιστήμονας Τζον Μερσχάιμερ το 2014, δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια «ουδέτερη χώρα με τεράστια στρατηγική σημασία για τη Ρωσία».
Οι Ουκρανοί έχουν θέσει πλέον τους εαυτούς τους στην καρδιά της ιστορίας, και το ξέρουν και οι ίδιοι, τονίζει η Άπλμπαουμ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr