«Δεν αρκεί να κόβετε τούφες από τα μαλλιά σας εδώ στη Δύση. Πρέπει να κόψετε τους δεσμούς σας με τους μουλάδες», λέει με σταθερή φωνή η Μασίχ Αλινετζάντ, η Ιρανή δημοσιογράφος και ακτιβίστρια, η οποία βρίσκεται χρόνια τώρα σε ανοιχτή σύγκρουση με το θεοκρατικό καθεστώς. Ενα καθεστώς που δεν έχει κρύψει ότι θα την οδηγήσει στο εκτελεστικό απόσπασμα εάν γυρίσει πίσω. «Παντού στο Ιράν υπάρχει η φωτογραφία μου με μια θηλιά γύρω από τον λαιμό μου», λέει κυνικά. Και εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, όμως, όπου ζει εξόριστη, κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να απαχθεί ή να δολοφονηθεί. Αλλά η Μασίχ δεν λυγίζει, έχει μάθει να υπομένει το βλέμμα του καθεστώτος πάνω της και την παρουσία πρακτόρων του FBI γύρω της.
Αρχίζει να μου μιλάει για τη μοναδική ευκαιρία που δημιουργεί η «επανάσταση» και τη διακόπτω διακριτικά για να ρωτήσω αν πράγματι πρόκειται για επανάσταση και αν αυτές οι διαδηλώσεις έχουν κάτι διαφορετικό από εκείνες του παρελθόντος. «Πρώτη φορά ο βασικός ιδεολογικός πυλώνας του καθεστώτος, η υποχρεωτική χιτζάμπ, αμφισβητείται σε τέτοιο σαρωτικό βαθμό και έκταση. Πέρα από τους αμέτρητους διαδηλωτές στους δρόμους και στα πανεπιστήμια, διάσημοι αθλητές και ηθοποιοί που για χρόνια νομιμοποιούσαν τους μουλάδες και τους εκπροσωπούσαν στο εξωτερικό, σήμερα τους εγκαταλείπουν. Αυτός ο πυλώνας έχει κλονιστεί ανεπανόρθωτα, μόλις καταρρεύσει θα έρθουν κατακλυσμιαίες αλλαγές· η χιτζάμπ είναι ένα σύμβολο τόσο ισχυρό όπως το Τείχος του Βερολίνου, μόλις πέσει θα ξηλωθεί όλο το σύστημα».
Οι επιλογές του καθεστώτος
Τη ρωτάω πώς εκτιμά ότι θα εξελιχθεί η κατάσταση ύστερα από τόσες εβδομάδες διαδηλώσεων και μου εξηγεί ότι το καθεστώς αυτή τη στιγμή έχει μόνο δύο επιλογές και οι δύο εξίσου αυτοκαταστροφικές: «Να συνεχίσει τις δολοφονίες των διαδηλωτών, κάτι που θα διογκώσει την οργή της κοινωνίας, ή να μεταρρυθμιστεί. Αυτό όμως θα είναι το τέλος του, γιατί βασίζεται σε αυτήν την καταπίεση: αν επιχειρήσει να μεταρρυθμιστεί θα πάψει να υπάρχει».
«Αν αυτή τη στιγμή βρισκόμασταν στην Τεχεράνη και όχι στην Ουάσιγκτον θα κινδυνεύαμε να μπούμε φυλακή και οι δύο. Ή να καταδικαστούμε σε ποινή μαστιγώματος μόνο και μόνο επειδή φαίνονται τα μαλλιά μας», λέει, σαν να χρειάζεται να με πείσει, να με πάρει με το μέρος της. Σαν να χρειάζεται να πείσει τη Δύση συνολικά για το δίκαιο του αγώνα της, μια συνεχή προσπάθεια που καταλαβαίνω ότι της προκαλεί πικρία και απογοήτευση. «Είπα στον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας, Τζον Σάλιβαν, και στον υπουργό Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, όταν τους συνάντησα, ότι δεν ζητάμε να μας σώσετε, ζητάμε να σταματήσετε να σώζετε το καθεστώς. Να σταματήσετε να το χρηματοδοτείτε, να διαπραγματεύεστε μαζί του για τη συμφωνία των πυρηνικών (JCPOA), να το αφήνετε να συμμετέχει στον ΟΗΕ, να το νομιμοποιείτε καθημερινά».
Αναρωτιέμαι ευλόγως πώς απαντούν οι Αμερικανοί πίσω από κλειστές πόρτες. «Ο Σάλιβαν μου είπε ότι δεν θέλουν να αλλάξουν την πολιτική τους, δεν θέλουν να αναμειχθούν, αυτό που θέλουν είναι ένα Ιράν χωρίς πυρηνικά. Δεν αντιλαμβάνονται ότι ένα Ιράν χωρίς το καθεστώς θα είναι το πραγματικό game changer».
Τη ρωτάω ποιος θα μπορούσε να ηγηθεί την επόμενη ημέρα, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ενιαίο αντιπολιτευτικό μέτωπο. «Μόλις ανοίξουν οι φυλακές θα βρεθεί ο ηγέτης, οι φυλακές μας είναι γεμάτες συγκλονιστικά μυαλά και διανόηση. Για πρώτη φορά όλες οι αντιπολιτευτικές ομάδες εντός και εκτός Ιράν είναι ενωμένες. Ζητάμε να φύγει το καθεστώς, να γίνουν ελεύθερες εκλογές. Τον ηγέτη θα τον βρούμε».
Η χιτζάμπ είναι ένα σύμβολο τόσο ισχυρό όπως το Τείχος του Βερολίνου, μόλις πέσει, θα ξηλωθεί όλο το σύστημα των μουλάδων.
Τα παιδικά χρόνια
Θυμάται τα παιδικά χρόνια της στο Ιράν, μια δυστοπία που θυμίζει τη μυθιστορηματική Γκιλεάντ από την «Ιστορία της θεραπαινίδας» της Μάργκαρετ Ατγουντ. Μια δικτατορία που δολοφονεί, βιάζει και ταπεινώνει τις γυναίκες της, όπως τονίζει. «Οργίζομαι που στη Δύση βλέπουν το “Handmaid’s tale” τρώγοντας ποπ κορν, για να δια-σκεδάσουν. Είναι σαν να παρακολουθούν τη δική μας ζωή για να διασκεδάσουν. Μεγάλωσα βλέποντας τον αδελφό μου και τους φίλους του να βουτάνε στα ποτάμια, να κάνουν ποδήλατο, να γελούν. Εγώ μονίμως φοβισμένη, έβλεπα μέσα από μια ασπρόμαυρη τηλεόραση τους μουλάδες να με απειλούν πως αν φανεί μια τούφα από τα μαλλιά μου, από αυτή θα με κρεμάσουν».
«Και πώς έγινες αυτό που είσαι σήμερα, όταν δεν είχες μέτρο σύγκρισης, παράθυρο στον κόσμο, εργαλεία διαφώτισης;» αναρωτιέμαι. «Δεν είχα ούτε ένα βιβλίο, είχα γονείς αμόρφωτους, παντού σκοτεινιά. Ομως ο αδελφός μου ήταν το σύμβολο της ελευθερίας μου, το φως όταν εγώ έπρεπε να καλύψω τη ζωή μου με μια μαντίλα στα 7, για να μπορέσω να πάω σχολείο». Η Μασίχ, ως νεαρή δημοσιογράφος στο Ιράν, εναντιώθηκε σχεδόν με αντανακλαστικό τρόπο στο βαθύ κράτος. Το δίλημμα από τις αρχές δεν άργησε να έρθει: θα έπρεπε να σιωπήσει ή να εγκαταλείψει το Ιράν. Εφυγε το 2009 και το 2014 μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εδώ δημιούργησε ένα πανίσχυρο δίκτυο εκατομμυρίων ακολούθων στα κοινωνικά δίκτυα, το οποίο εκ των πραγμάτων πολλαπλασιάζει την επιρροή της.
Η δράση της αξιολογείται ως τόσο επικίνδυνη από τους μουλάδες, που έθεσαν σε ισχύ νόμο βάσει του οποίου κινδυνεύει με ποινή φυλάκισης 10 ετών όποιος εντοπιστεί να της στέλνει βίντεο ή υλικό μέσα από τη χώρα. «Η νέα γενιά όμως δεν πτοείται, από την έναρξη των διαδηλώσεων λαμβάνω καθημερινά χιλιάδες βίντεο», σημειώνει και μου δείχνει κάποια από τα πιο πρόσφατα. Αντιλαμβάνομαι ότι πραγματικά δεν έχουμε ιδέα στη Δύση για το μέγεθος της οργής.
Σχέδιο απαγωγής
Το 2021 οι αμερικανικές αρχές απέτρεψαν σχέδιο απαγωγής και μεταφοράς της στη Βενεζουέλα και από εκεί στο Ιράν. Τον περασμένο Ιούλιο, συνέλαβαν έναν βαριά οπλισμένο άντρα που επιχείρησε να εισβάλει στο σπίτι της στο Μπρούκλιν. «Αυτή τη φορά το κίνητρο ήταν η δολοφονία σου», όπως παραδέχθηκε στην ίδια το FBI. Λίγες ημέρες αργότερα, ήρθε η επίθεση εναντίον του Σαλμάν Ρουσντί και υψηλόβαθμοι Ιρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ανοιχτά ότι σειρά έχει η Μασίχ.
«Πώς είναι να ζεις με τη συνεχή ανασφάλεια, να νιώθεις τη βαριά ανάσα τους διαρκώς πάνω σου;», αναρωτιέμαι.
«Αν τα κορίτσια στο Ιράν που διαδηλώνουν χωρίς μαντίλα, κινδυνεύοντας να πυροβοληθούν στο κεφάλι, δεν φοβούνται, πώς μπορώ εγώ να φοβηθώ; Δεν με τρομάζουν οι απειλές τους. Αυτό που με τρομάζει είναι ότι οι δικτάτορες του κόσμου μας, Χαμενεΐ, Πούτιν, Σι, Μαδούρο, Ερντογάν είναι μια γροθιά. Πιο ενωμένοι από τους ηγέτες του δημοκρατικού κόσμου. Ναι, αυτό με κρατάει ξάγρυπνη τις νύχτες».