«Ονομάζομαι Ιτάι Γκράντελ (γεννημένος το 1965) και αρχικά σπούδασα κλασική αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Ορχους, στη συνέχεια αρχαία ιστορία, με διδακτορικό από την Οξφόρδη, όπου μελέτησα τη θρησκεία, ειδικά τη λατρεία του αυτοκράτορα, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – το βιβλίο μου σχετικά με το θέμα “Emperor Worship and Roman Religion” (“Η λατρεία των αυτοκρατόρων και η ρωμαϊκή θρησκεία”) από το 2002 είναι σήμερα ένα κλασικό έργο στον τομέα. Εχω γράψει επίσης πολλά άρθρα για άλλες πτυχές της ρωμαϊκής ιστορίας και πολιτισμού. Eχω ερευνήσει και διδάξει στα περισσότερα πανεπιστήμια της Δανίας, καθώς και στην Οξφόρδη, και πιο πρόσφατα ως μόνιμος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ της Αγγλίας. Το 2008 παραιτήθηκα από τη μόνιμη θέση μου και έφυγα από τον πανεπιστημιακό χώρο. Σήμερα βγάζω τα προς το ζην ως σύμβουλος και έμπορος αντικών και ζω στο Ρούντκεμπινγκ».
Ετσι αυτοπαρουσιάζεται ο άνθρωπος που φέρεται να είχε ειδοποιήσει το Βρετανικό Μουσείο –και ειδικά τον υποδιευθυντή του, Τζόναθαν Ουίλιαμς– ήδη από το 2021 για τις πρόσφατα αποκαλυφθείσες κλοπές των θησαυρών, που τα βρετανικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι μπορεί να φτάνουν και τις 2.000 αντικείμενα.
Ο Ιτάι Γκράντελ μοιάζει να αποτελεί κάτι σαν… Ιντιάνα Τζόουνς που κυνηγά τον χαμένο θησαυρό. Γνώστης και επίμονος, δεν παύει να ενημερώνει ιδρύματα ανά τον κόσμο για αντικείμενα που εντοπίζει –ιδίως σε διαδικτυακές δημοπρασίες– και θεωρεί ότι έχουν αποσπαστεί παρανόμως ή έχουν χαθεί εδώ και αιώνες.
Ο Ιτάι Γκράντελ, ο Μάλκολμ Χέι και το χρονικό των επίμονων ενημερώσεων
Το BBC, οι New York Times, οι Times του Λονδίνου και η Daily Mail δημοσίευσαν τις τελευταίες δύο ημέρες όλο το ιστορικό των επίμονων κρούσεων σε αξιωματούχους του Βρετανικού Μουσείου. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, σύμφωνα με τη νεοϋορκέζικη εφημερίδα, «ένας άλλος έμπορος, ονόματι Μάλκολμ Χέι, είχε έρθει σε επαφή για να πει ότι είχε αγοράσει ένα από τα πετράδια, αλλά είχε την ανησυχία ότι αυτό είχε κλαπεί. Επέστρεψε το κόσμημα στο μουσείο τον Μάιο του 2021».
Το παζλ της ιστορίας αυτής φαίνεται ότι συμπληρώνει το ρεπορτάζ του BBC. Ο Ιτάι Γκράντελ, σε ένα από τα πολλά emails που έστειλε για να δει την εξέλιξη του θέματος που είχε θέσει υπ’ όψιν του Βρετανικού Μουσείου, είχε ισχυριστεί ότι ένας τρίτος αγοραστής επέστρεψε κόσμημα στο μουσείο, αφότου ο Ιτάι Γκράντελ τού ανέφερε τις υποψίες του. Ο Ιτάι Γκραντέλ ισχυρίζεται ότι το μουσείο δεν το παρακολούθησε επαρκώς.
Ενας άλλος έμπορος, ονόματι Μάλκολμ Χέι, είχε έρθει σε επαφή για να πει ότι είχε αγοράσει ένα από τα πετράδια, αλλά είχε την ανησυχία ότι αυτό είχε κλαπεί. Επέστρεψε το κόσμημα στο μουσείο τον Μάιο του 2021, γράφουν οι New York Times.
Ο Ιτάι Γκραντέλ, όμως, όσο δεν λάμβανε πειστικές απαντήσεις από το Βρετανικό Μουσείο τόσο περισσότερο πίεζε. Αφού είχαν περάσει πέντε μήνες και ο υποδιευθυντής του μουσείου δεν απαντούσε, εκείνος έγραφε και ξανάγραφε, λέγοντας ότι ο υπεύθυνος των παράνομων αποσπάσεων θησαυρών ήταν κάποιος μέσα από το ίδρυμα, εκφράζοντας τη βαθιά του ανησυχία ότι αυτό ήταν «απλώς η κορυφή του παγόβουνου».
Μάλιστα, φέρεται να έχει κατηγορήσει τον διευθυντή, Χάρτγουιγκ Φίσερ, και τον υποδιευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, ότι «βάζουν τα πράγματα κάτω από το χαλί», όταν ο τελευταίος τού είπε σε ένα email ότι «τα εν λόγω αντικείμενα είναι αιτιολογημένα ανεξαιρέτως και δεν υπάρχει καμία ένδειξη για οποιαδήποτε αδικοπραγία εκ μέρους οποιουδήποτε μέλους του προσωπικού του μουσείου», όπως λένε οι New York Times.
Σύμφωνα, δε, με το ίδιο δημοσίευμα, τον Οκτώβριο του 2022, ο Χάρτγουιγκ Φίσερ, ο διευθυντής του μουσείου, είπε σε μέλος του Δ.Σ. ότι το θέμα έκλεισε, σύμφωνα με την αλληλογραφία, ως αποτέλεσμα της εσωτερικής έρευνας που κατέληξε ότι «δεν είχε συμβεί τίποτα μεμπτό». Μάλιστα, κατά το ρεπορτάζ του BBC, στο ίδιο email ο Χάρτγουιγκ Φίσερ ανέφερε ότι δεν υπήρχαν «αποδεικτικά στοιχεία» για οποιαδήποτε αδικοπραγία, προσθέτοντας ότι τα «τρία στοιχεία» που ανέφερε ο Ιτάι Γκράντελ ήταν «στη συλλογή», παρά το γεγονός ότι τουλάχιστον ένα από αυτά, όπως προαναφέρθηκε, δεν εμφανιζόταν πλέον στην ιστοσελίδα του μουσείου.
Ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Χάρτγουιγκ Φίσερ, ανέφερε ότι δεν υπήρχαν «αποδεικτικά στοιχεία» για οποιαδήποτε αδικοπραγία, προσθέτοντας ότι τα «τρία στοιχεία» που ανέφερε ο Ιτάι Γκράντελ ήταν «στη συλλογή».
Εναν χρόνο αργότερα, τον Οκτώβριο του 2022, και με τον Ιτάι Γκράντελ να επιμένει ακόμη, ο πρόεδρος του μουσείου, πρώην υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, Τζορτζ Οσμπορν, ενημερώθηκε από το εν λόγω μέλος του Δ.Σ. για τα μηνύματα του ιστορικού και εμπόρου τέχνης. Σύμφωνα με τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, γράφει το BBC, ο Τζορτζ Οσμπορν ενημέρωσε τον Ιτάι Γκράντελ τον περασμένο Ιανουάριο ότι «έχω λάβει τα σχόλιά σας πολύ σοβαρά υπ’ όψιν».
Μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι εκατοντάδες αντικείμενα λείπουν – και ενδεχομένως η απόσπασή τους γινόταν επί δεκαετίες, δίχως ουδείς να πάρει χαμπάρι τίποτα. Μάλιστα, η απόφαση του διευθυντή του μουσείου να παραιτηθεί εντός του 2024 συνδέεται από πολλούς με το γεγονός, παρότι ο πρόεδρος του ιδρύματος έχει δηλώσει στο BBC ότι «Χάρτγουιγκ υπήρξε ένας πολύ σεβαστός διευθυντής. Ημουν πολύ σαφής –όπως και ο Χάρτγουιγκ– ότι η απόφασή του δεν συνδέεται με την ανακοίνωσή μας την περασμένη εβδομάδα».
Ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου, Τζορτζ Οσμπορν, έχει ορκιστεί να αλλάξει την «κουλτούρα» των μη καταχωρισμένων αντικειμένων.
Πάντως, σύμφωνα με τους λονδρέζικους Times, ο Τζορτζ Οσμπορν έχει ορκιστεί να αλλάξει την «κουλτούρα» των μη καταχωρισμένων αντικειμένων. Και σε κάθε περίπτωση, η eBay συνεργάζεται με τη Μητροπολιτική Αστυνομία της βρετανικής πρωτεύουσας, σύμφωνα με ανακοίνωσή της: «Η αφοσιωμένη ομάδα μας για την επιβολή του νόμου είναι σε στενή επαφή με τη Μητροπολιτική Αστυνομία και υποστηρίζει την έρευνα γι’ αυτή την υπόθεση».
Ενας ακάματος κυνηγός κλεμμένων αντικειμένων
Ο Ιτάι Γκράντελ είναι ο επίμονος… κηπουρός. Ως εκ της θέσεως και των σπουδών του, το μάτι του μπορεί να διακρίνει αντικείμενα που έχουν όλα τα «προσόντα» να θεωρούνται αποτέλεσμα κλοπών και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να τα αποκαλύψει. Εξού και εργάζεται ως σύμβουλος σε οίκους δημοπρασιών και θεωρείται «γκουρού» της ρωμαϊκής περιόδου.
Μάλιστα, εραστές της τέχνης των αιώνων τον συμβουλεύονται κάθε φορά που πέφτουν πάνω σε έναν θησαυρό που επιθυμούν να αγοράσουν, όπως ο Τομ Σόουπς, ο οποίος, όπως γράφει στο ομώνυμο blog του, μέσα σε μία ώρα ο Ιτάι Γκράντελ τού ανέλυσε τα πάντα για ένα αντικείμενο που είχε βρεθεί στην κατοχή του.
Σύμφωνα με την εφημερίδα του Αννόβερου, Hannoversche Allgemeine, το Landesmuseum της γερμανικής πόλης οφείλει πολλά στον Ιτάι Γκράντελ, που υπέδειξε στις αρχές του ιδρύματος ένα καμέο της ρωμαϊκής περιόδου, περίπου 4-14 π.Χ. Ο Δανός ιστορικός και έμπορος τέχνης, σύμφωνα με δημοσίευμα του περασμένου Ιουνίου, εντόπισε το αντικείμενο σε δημοπρασία και ενημέρωσε τις Αρχές του μουσείου, οι οποίες έσπευσαν να αποκαταστήσουν τον χαμένο επί 200 χρόνια θησαυρό.
Το Landesmuseum του Αννόβερου οφείλει πολλά στον Ιτάι Γκράντελ, που υπέδειξε στις αρχές του ιδρύματος ένα καμέο της ρωμαϊκής περιόδου, περίπου 4-14 π.Χ.
Ο Γκράντελ, βλέποντας στη δημοπρασία το δαχτυλίδι, γέμισε με υποψίες. Δεν μπορεί να κοστίζει μόνον τις 2.000 ευρώ που ήταν η τιμή εκκίνησης του κοσμήματος, και, μάλιστα, μαζί άλλα δύο δαχτυλίδια, όπως αναφέρει δημοσίευμα του Nobilis. Αυτό που έκανε ήταν να συμμετάσχει στη δημοπρασία και να αποκτήσει το ρωμαϊκό δαχτυλίδι – και τελικά να το επιστρέψει στη συλλογή όπου ανήκε.
Η καθηγήτρια Κάτια Λέμπκε, διευθύντρια του Landesmuseum του Αννόβερο, δήλωσε επί τη ευκαιρία: «Είμαστε χαρούμενοι που αυτό το υπέροχο κόσμημα με την τόσο συναρπαστική ιστορία ανακαλύφθηκε ξανά και είμαστε εξαιρετικά ευγνώμονες στον κ. Γκράντελ γι’ αυτό το υπέροχο μόνιμο δάνειο».
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι Ιτάι Γκράντελ επέστρεψε το κόσμημα στο Landesmuseum λόγω μιας ιδιαίτερης συγκυρίας: τον Δεκέμβριο του 2022, ο Δανός ιστορικός το πρόσφερε σε δημοπρασία του Sotheby’s στο Λονδίνο. Εκεί ξεκίνησε με 100.000 ευρώ. Κανείς όμως δεν το ήθελε. «Επίσης επειδή προηγουμένως φημολογούνταν ότι δεν ήταν αληθινό», εξηγεί η διευθύντρια. «Πόση τύχη για την Κάτω Σαξονία και το κρατικό μουσείο που υποτιμήθηκε για άλλη μια φορά η πραγματική αξία αυτού του μικρού πετραδιού», όπως γράφει το Nobilis.
Η εμμονή με την Ιστορία σε… εφαρμογή
Ο Ιτάι Γκράντελ είναι κάτι σαν θεματοφύλακας των ιστορικών γεγονότων – πιστεύει ότι αυτά αποτελούν το βασικό κομμάτι του παζλ της ιστορικής επίγνωσης.
Γι’ αυτό και το 2013 είχε δημιουργήσει με τον Μίκαελ Μπρεμέσκοφ Γιένσεν, ιστορικό επίσης και διπλωμάτη καριέρας, την εφαρμογή HistoryWise, που απευθυνόταν σε χρήστες iPad και iPhone, όπως γράφει δημοσίευμα της University Post, του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.
Οι δυο τους είχαν αποκαλέσει την εφαρμογή «το μεγαλύτερο και πιο προηγμένο ιστορικό κουίζ στον κόσμο», που περιείχε ερωτήσεις για όλο τον κόσμο και για όλες τις ιστορικές περιόδους.
Οι δυο δημιουργοί είχαν αποκαλέσει την εφαρμογή «το μεγαλύτερο και πιο προηγμένο ιστορικό κουίζ στον κόσμο».
Η εφαρμογή δεν είναι πλέον διαθέσιμη στο AppStore, πιθανόν επειδή και πάλι οι ιθύνοντες νόες πίσω από το HistoryWise δεν… πλήρωσαν το αντίτιμο στο διαδικτυακό κατάστημα της Apple. Μάλιστα, σε ανάρτησή τους στη σελίδα του HistoryWise στο Facebook, στις 20 Ιουνίου του 2015, διαβάσαμε: «Ζητούμε συγγνώμη από τους πολλούς θαυμαστές του HistoryWise, που πιθανώς έχουν στενοχωρηθεί και βασανίζονται για την ξαφνική εξαφάνιση του HistoryWise από το AppStore. Ο λόγος ήταν ότι είχαμε ξεχάσει να ανανεώσουμε τη συνδρομή της Apple, αλλά έχει ληφθεί μέριμνα τώρα και η εφαρμογή είναι ξανά προς πώληση στο AppStore».
Πάντως, όταν η University Post του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης έθεσε ερωτήματα ιστορικού ενδιαφέροντος μέσα από την εφαρμογή σε προχωρημένους φοιτητές Ιστορίας, εκείνοι, απ’ ό,τι φάνηκε, δεν τα είχαν πάει και τόσο καλά…
Οπως και να ’χει, οι επισημάνσεις του Ιτάι Γκράντελ πλέον θα λαμβάνονται ακόμα σοβαρότερα υπ’ όψιν από τα ιδρύματα, όταν ενημερώνονται για εντοπισμό πιθανώς κλεμμένων αντικειμένων από μουσεία ή άλλα σημεία. Εξάλλου, αυτό, ως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος, έπρεπε να είχε κάνει ήδη το 2021 το Βρετανικό Μουσείο. Εκείνο, όμως, ήταν καθησυχασμένο ότι όλα έβαιναν καλώς… εναντίον τους.