Η ιταλική νήσος Λαμπεντούζα υποδέχεται 11.000 μετανάστες σε μία εβδομάδα. Στο Βερολίνο οι Αρχές σηκώνουν τα χέρια ψηλά γιατί δεν μπορούν να φιλοξενήσουν άλλους πρόσφυγες πέραν των 32.000 που ήδη βρίσκονται στην πρωτεύουσα. Ιταλία και Γερμανία τσακώνονται για αθέτηση της συμφωνίας του Δουβλίνου, ενώ η νεοφασίστρια πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι διακηρύσσει ότι δεν θα επιτρέψει να γίνει η χώρα της καταυλισμός της Ευρώπης. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπόσχεται βοήθεια.
Οκτώ χρόνια μετά την κορύφωση του μεταναστευτικού κύματος, το ζήτημα συσπειρώνει εκ νέου ετερόκλητους κομματικούς σχηματισμούς στην Ευρώπη, καθώς η νέα έξαρση της ξενοφοβίας οδηγεί σε άνοδο του αντισυστημισμού και εξωθεί σε κινήσεις και ρητορική πανικού τα mainstream κόμματα προκειμένου να αποφύγουν απώλειες προς τα άκρα. Αντιμέτωποι με τον φόβο επανάληψης του 2015, όταν 1,2 εκατ. πρόσφυγες έφθασαν στη χώρα, οι –κοινωνικά ευαίσθητοι υποτίθεται– Γερμανοί Πράσινοι επιτίθενται στους Σοσιαλδημοκράτες εταίρους τους στην κυβέρνηση, που ελέγχουν το υπουργείο Εσωτερικών, ζητώντας να επιταχύνουν τις απελάσεις μεταναστών. Την ίδια στιγμή στην Ολλανδία προαλείφεται για διάδοχος του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε η κεντροδεξιά Ντιλάν Γκεσιλγκέτς Ζιγκέριους, η οποία παρόλο που έφθασε στη χώρα από την Τουρκία μέσω Κω σε ηλικία επτά ετών, έχει στην κορυφή της ατζέντας της να ξεχωρίσει την ήρα από το στάρι, τους «αληθινούς πρόσφυγες» από τους οικονομικούς μετανάστες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εφημερίδας Guardian, ένας στους τρεις Ευρωπαίους ψηφοφόρους (32%) υποστήριξε κάποιο αντισυστημικό κόμμα πέρυσι έναντι 20% στις αρχές του 2000 και 12% στη δεκαετία του 1990. Παρόλο που η ατζέντα των κομμάτων αυτών έχει διαφοροποιηθεί αρκετά μέσα στις τρεις και πλέον αυτές δεκαετίες, το μεταναστευτικό ζήτημα παραμένει κυρίαρχο και επαληθεύει –έστω ευκαιριακά– τη θεωρία των δύο άκρων.
Η σύγκλιση αυτή πουθενά αλλού δεν είναι πιο έκδηλη από ό,τι στο προφίλ των ισχυρών γυναικών στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος στη Γερμανία: της Σάρα Βάγκενκνεχτ, στελέχους του αριστερού Die Linke, που ετοιμάζει δικό της κόμμα, και της Αλις Βάιντελ, επικεφαλής της ξενοφοβικής AfD. Αν και εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες (τη μέριμνα για τον Ανατολικογερμανό εργάτη και την προάσπιση της γερμανικής ταυτότητας, αντιστοίχως), οι δύο ηγέτιδες καταλήγουν σε παρόμοιες θέσεις.
Σάρα Βάγκενκνεχτ
Σάρα ΒάγκενκνεχτΑριστερά κατά των ελίτ αλλά και των μεταναστών
«Πρέπει οπωσδήποτε να περιορίσουμε τη μετανάστευση», διακηρύσσει λίγο προτού προχωρήσει στην ίδρυση του κόμματός της για να καλύψει το «κενό εκπροσώπησης», που θεωρεί η ίδια ότι υπάρχει στο γερμανικό πολιτικό φάσμα. Αν έκρυβε κανείς τη φωτογραφία της με τον αυστηρό κότσο και τα χαρακτηριστικά σκουλαρίκια, εύκολα θα μπορούσε να την μπερδέψει με την ακροδεξιά αντίπαλό της.
Μήνες τώρα το κόμμα της αποσυντίθεται, εν αναμονή του νέου της σχηματισμού, ενώ η ίδια παρελαύνει από τα τηλεοπτικά στούντιο προκαλώντας ένα μικρό σκάνδαλο με κάθε εμφάνισή της, αψηφώντας τα τελεσίγραφα του Die Linke να παραδώσει την έδρα της στην Μπούντεσταγκ.
«Πολλοί δήμαρχοι αναφέρουν ότι οι κοινωνικές κατοικίες καταλαμβάνονται από πρόσφυγες. Οποιος χρειάζεται μια τέτοια στέγη επειδή το εισόδημά του είναι μικρό, αδικείται με αυτόν τον τρόπο. Το ίδιο ισχύει και για τους παιδικούς σταθμούς ή ένα καλό μάθημα στο σχολείο, που είναι αδύνατο όταν το 80% των παιδιών σε μια τάξη δημοτικού δεν μιλάει καν γερμανικά. Αυτά δεν αφορούν τις μοδάτες γειτονιές, αλλά τις φτωχότερες συνοικίες», λέει στις συνεντεύξεις της.
O αντιελιτισμός είναι πάγια επωδός των παθιασμένων ομιλιών της στη γερμανική Βουλή, που σπάνια περνούν απαρατήρητες. «Μα πόση σπατάλη πολιτικού ταλέντου!» αγανακτούν οι αναλυτές. Η ίδια απεχθάνεται τη συζήτηση περί ταυτοτήτων, που πιστεύει πως συσκοτίζει τον ταξικό χαρακτήρα των ανισοτήτων. Ζητάει επίμονα να σταματήσει η παροχή όπλων στην Ουκρανία και να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. «Είστε η φωνή του Πούτιν στη Γερμανία μαζί με την AfD», αντιτείνουν οι συνομιλητές της, θυμίζοντάς της ότι «και ο Χίτλερ με όπλα ηττήθηκε». Ηταν εξάλλου από τις πρώτες υπογραφές στη «φιλειρηνική» ανοιχτή επιστολή προς τον καγκελάριο Ολαφ Σολτς, το επονομαζόμενο «Μανιφέστο για την Ειρήνη», που ζητούσε να σταματήσει η γερμανική συνδρομή στο Κίεβο και δημοσιοποιήθηκε στην πρώτη επέτειο από τη ρωσική εισβολή.
Υπέρ του Grexit
Κατά την κρίση χρέους καλούσε την Ελλάδα να βγει από το ευρώ, αποκαλώντας τις πιστώσεις προς τη χώρα μας «μια μαύρη τρύπα δισεκατομμυρίων» για τους Ευρωπαίους και Γερμανούς φορολογουμένους. Ηταν τότε σε διαφορετική γραμμή από τον σύζυγό της, πρώην υπουργό Οικονομικών, Οσκαρ Λαφοντέν, ο οποίος τόνιζε περισσότερο την αλληλεγγύη προς την Αθήνα και την ανάγκη ενός σχεδίου Μάρσαλ παρά την αγωνία για την αφαίμαξη των συμπατριωτών του. Οταν τους γνώρισα στην αρχή της σχέσης τους, μεσούσης της ελληνικής κρίσης, εκείνη έμοιαζε να κινείται στη σκιά τού πάλαι ποτέ τρομερού παιδιού της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας. Σήμερα ο Λαφοντέν, 80 ετών πια, έχει αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική, ενώ η Βάγκενκνεχτ σκέφτεται αν θα ανατρέψει το κομματικό τοπίο με τις επόμενες κινήσεις της. «Ας αποφασίσει επιτέλους!» την παροτρύνουν οι Γερμανοί δημοσιογράφοι. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 24% θα μπορούσε να ψηφίσει το κόμμα της. Τι περίεργη σύμπτωση: τόση περίπου (23%) είναι και η δημοτικότητα της AfD.
Αλις Βάιντελ
Αλις ΒάιντελΟ σωβινισμός του σνίτσελ και το όνειρο της καγκελαρίας
«Κανείς δεν θα μου πάρει το σνίτσελ μου!» ωρύεται στο βίντεο που έχει γίνει viral, ανάγοντας το παναρισμένο χοιρινό σε στοιχείο της γερμανικής ταυτότητας. Στο στόχαστρό της βρίσκονται οι Πράσινοι, τους οποίους κατηγορεί ότι θέλουν να απαγορεύσουν την κατανάλωση κρέατος. To οικολογικό κόμμα είναι στα μάτια της AfD ταυτόσημο με τις πλέον απεχθείς πτυχές του κατεστημένου: την περιβαλλοντική ευαισθησία ως πολυτέλεια των πλουσίων, τις έμφυλες ανησυχίες και τη woke κουλτούρα ως δείγμα ελιτισμού, την Ε.Ε., τον φιλελευθερισμό, την παγκοσμιοποίηση και την ανεξέλεγκτη μετανάστευση – παρά την πρόσφατη στροφή των Πρασίνων.
Τα υψηλά δημοσκοπικά ποσοστά της «Εναλλακτικής για τη Γερμανία» επιτρέπουν στο κόμμα να επιθυμεί να ορίσει υποψήφιο καγκελάριο στις επόμενες ομοσπονδιακές εκλογές και σε αυτήν την περίπτωση η Αλις Βάιντελ θεωρείται η επικρατέστερη επιλογή. Φιλόδοξη, έμπειρη και δημοφιλής μέσα και έξω από το κόμμα της, δύσκολα θα μπορούσε να αμφισβητηθεί. Οχι τόσο επειδή δεν υπάρχουν τρωτά σημεία στην υποψηφιότητά της, αλλά επειδή οι εσωκομματικοί της αντίπαλοι είναι όλοι αμφιλεγόμενες προσωπικότητες και διχάζουν το κόμμα και το εκλογικό σώμα.
Τι σημασία έχει; Η διακομματική υγειονομική ζώνη γύρω από την AfD καθιστά αδύνατη την εξεύρεση δυνάμει εταίρων για τη δημιουργία βιώσιμου κυβερνητικού συνασπισμού. Ή μήπως όχι;
Η Βάγκενκνεχτ έχει επανειλημμένως ταχθεί κατά της απομόνωσης του ξενοφοβικού κόμματος, με το επιχείρημα ότι αυτή η περιχαράκωση τελικά καταλήγει να το ενισχύει. Δεν είναι τυχαίο ότι η δημιουργία νέου κόμματος εκ μέρους της δεν τρομοκρατεί την AfD, παρά την κοινή θεματολογία και δεξαμενή ψηφοφόρων, ειδικά στην πρώην Ανατολική Γερμανία. Ενδεχόμενη αποχώρηση της Βάγκενκνεχτ, της πιο λαμπερής προσωπικότητας του Die Linke, από το κόμμα θα το οδηγήσει σε συρρίκνωση και θα αφήσει ένα ανοιχτό πεδίο στην ξενοφοβική, φιλοπουτινική, υπερσυντηρητική εθνικιστική ψήφο. Εκεί η AfD μπορεί εύκολα να πλειοδοτεί σε σκληρότητα, αδιαλλαξία και αντισυστημισμό.
Αντιφάσεις
Η κυβερνητική πολιτική μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης στη Γερμανία έχει περιγραφεί επανειλημμένως στα προγράμματα της AfD: λιγότεροι φόροι, επιστροφή στην παραδοσιακή ενεργειακή πολιτική των ορυκτών καυσίμων, ανάλγητη μεταναστευτική πολιτική, παρόλο που το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ερευνας (DIW) έχει υπολογίσει ότι πλήττει κυρίως τους ψηφοφόρους της, κάτι που προφανώς γνωρίζει και η ίδια η Βάιντελ. Δεν θα είναι η μοναδική της αντίφαση. Αν και θεωρητικά ανήκει στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, μεγαλώνοντας με τη σύντροφό της δύο γιους στην Ελβετία, διακηρύσσει ότι δεν είναι «queer, αλλά παντρεμένη με μια γυναίκα που γνωρίζει είκοσι χρόνια» και προσπαθεί να κανονικοποιήσει τις ομοφοβικές απόψεις που διατυπώνονται στο κόμμα της. «Γάμος για όλους ενώ η χώρα μας εξισλαμίζεται;» αναρωτιόταν σε παλιότερη προεκλογική εκστρατεία, εξισώνοντας δύο σαφώς ανόμοια πράγματα. Ο,τι ενοχλεί πάνω της αποσιωπάται ή στρογγυλεύεται στο όνομα της φιλοδοξίας της.
