Η Τουρκία αντιμετώπισε τη νέα μεγάλη κρίση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς το πρώτο 48ωρο αρκετά ισορροπημένα. Ηταν όμως εξαρχής πιο προσεκτική η ηγεσία της στην καταδίκη όσων ανατριχιαστικών συνέβησαν το περασμένο Σάββατο.
Ο Ερντογάν χθες τα χαρακτήρισε… «επεισόδια» για δύο κυρίως λόγους: πρώτον, δεν μπορεί να αποποιηθεί τόσο εύκολα το πρόσφατο παρελθόν της Τουρκίας και την οργανική σχέση που είχε αναπτύξει με τις μουσουλμανικές αδελφότητες, από τη μήτρα των οποίων προέρχεται και η Χαμάς.
Δεύτερον, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στο εσωτερικό και σε ένα ακροατήριο που ο ίδιος ο Ερντογάν εκπαίδευσε σε ακρότητες τα προηγούμενα χρόνια εις βάρος του Ισραήλ και υπέρ των κατατρεγμένων Αράβων, ειδικότερα δε των Παλαιστινίων, όσο και στους αραβικούς πληθυσμούς, τους οποίους η τουρκική ηγεσία προσπαθεί να προσεταιριστεί, μία σαφής στάση υπέρ του Ισραήλ ή τελοσπάντων ξεκάθαρη καταδίκη των ενεργειών της Χαμάς θα επιδρούσε αρνητικά στην εικόνα της Τουρκίας προς το μουσουλμανικό και αραβικό στοιχείο.
Κατά κάποιον τρόπο ο Ερντογάν υπήρξε θύμα της ρητορικής του, αλλά και των κινήσεων που έκανε πάνω στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής για σχεδόν μια δεκαετία, όταν είχε αποφασίσει να δαιμονοποιήσει το Ισραήλ και να αυτοδιαφημίζεται ως ο προστάτης των κατατρεγμένων και καταπιεσμένων μουσουλμάνων ανά τον πλανήτη.
Επίσης, ο Ερντογάν είναι ενοχλημένος από την έμπρακτη υποστήριξη που προσφέρουν οι Αμερικανοί στο Ισραήλ, στη λογική ότι δεν έχουν προσφέρει αντίστοιχη στήριξη στον αγώνα της Τουρκίας κατά των –σύμφωνα με αυτή– Κούρδων τρομοκρατών της Συρίας. Μάλιστα, ο ένοικος του Λευκού Παλατιού εκτιμά ότι με τις επιθέσεις του εναντίον των ΗΠΑ τις φέρνει σε θέση άμυνας, ώστε είτε επιτέλους να αναθεωρήσουν τη στάση τους απέναντι στο YPG/PYD είτε τουλάχιστον να προσμετρήσουν τον αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις τους με την Τουρκία.
Πάντως, η αθεμελίωτη και κόντρα στην πραγματικότητα κατηγορία που εκτόξευσε εις βάρος των Αμερικανών, ότι δηλαδή σχεδιάζουν την αιματοχυσία της Γάζας, ενώ αυτοί αναζητούν από κοινού με την Αίγυπτο τρόπους ανακούφισης των Παλαιστινίων της Γάζας, υπενθυμίζει σε πολλούς στις ΗΠΑ τον προβληματικό χαρακτήρα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και πως η προσέγγιση των τελευταίων μηνών ήταν περιστασιακή.
Μάλιστα, αυτή η νέα ριψοκίνδυνη ακροβασία του Τούρκου προέδρου –βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον– πρόκειται να επηρεάσει τόσο την αντίληψη του Ισραήλ για τους περιορισμούς στην εμβάθυνση της διμερούς συνεργασίας όσο και τον εκσυγχρονισμό και την προμήθεια των αμερικανικών F-16. Και εκτός απροόπτου θα καθυστερήσει περαιτέρω την επικύρωση από πλευράς τουρκικής εθνοσυνέλευσης της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Επιπροσθέτως, το ισχυρό αμερικανοεβραϊκό λόμπι, όπως και πολλά μέλη της Γερουσίας, θα αισθάνονται δικαίωση από την αμφισημία της Αγκυρας και ενώ διακυβεύεται εκ νέου η περιφερειακή σταθερότητα.
Τέλος, η στάση Ερντογάν έχει και τη διάσταση του πώς «διαβάζει» το παγκόσμιο και περιφερειακό περιβάλλον: οι ΗΠΑ είναι σε φάση αναδίπλωσης, δεν είναι επιθυμητές στην ευρύτερη περιοχή και η Τουρκία είναι σε θέση, όχι μόνο να αυτονομηθεί, αλλά και να επιβάλλει τις επιλογές της, ακόμη και κόντρα στους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους.
Πιστεύει ο Τούρκος πρόεδρος ότι η αποστασιοποίησή του από τη Δύση διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών του και τον καθιστά πιο συμπαθή στις αναθεωρητικές δυνάμεις που ανταγωνίζονται τη Δύση. Μόνο τυχαίο δεν είναι πως για μία ακόμη φορά η θέση της Αγκυρας είναι πιο κοντά, σχεδόν ευθυγραμμισμένη, με την αντίστοιχη της Μόσχας.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.