ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Ειδικές αναφορές στη στάση του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για την εξελισσόμενη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και ειδικότερα έναντι της Χαμάς, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ, περιέχει η έκθεση προόδου της Κομισιόν για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας η οποία παρουσιάστηκε πριν από λίγο στις Βρυξέλλες. Η έκθεση επίσης αναφέρεται επίσης στη βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας μετά τους σεισμούς τον Φεβρουάριο του 2023, αλλά και στη μείωση των παραβιάσεων του εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων της Ελλάδας.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, σημειώνεται η ανάγκη επίλυσης στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας ως της μόνης αποδεκτής από την Ε.Ε. λύσης.
Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο σχέσεων καλής γειτονίας και περιφερειακής συνεργασίας σε ό,τι αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις γίνεται εκτενής αναφορά στις εντάσεις που επικρατούσαν έως τις αρχές του 2023, ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται, «οι σεισμοί του Φεβρουαρίου 2023 προκάλεσαν μια αξιοσημείωτη βελτίωση».
Παράλληλα, γίνεται αναφορά στον πολιτικό διάλογο που εγκαινιάστηκε μεταξύ των δύο χωρών και τις διαρκείς επαφές των υπουργών Εξωτερικών από τον Μάρτιο του 2023, αλλά και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας, καθώς και την απόφαση της Αγκυρας να εκκινήσει εκ νέου συνομιλίες για τη «θετική ατζέντα» μεταξύ των δύο χωρών. Γίνεται εξάλλου ειδική αναφορά και στο επικείμενο Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδας – Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη. «Οι δύο ηγέτες ανέθεσαν στους υπουργούς Εξωτερικών να καθοδηγήσουν τη διαδικασία και να τους κρατούν ενήμερους για την όποια πρόοδο», σημειώνεται.
Εξάλλου τονίζεται ότι «από τον Φεβρουάριο του 2023, οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου μειώθηκαν δραστικά», ενώ υπογραμμίζεται ότι στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Δεκεμβρίου 2022 και Ιουνίου της ίδιας χρονιάς «η Τουρκία καλείται να αναλάβει κατηγορηματική δέσμευση για σχέσεις καλής γειτονίας».
Παράλληλα, η ίδια έκθεση επαναλαμβάνει, όπως και πέρυσι, το μνημόνιο που υπέγραψε η Αγκυρα με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Λιβύης το 2019 «που παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το UNCLOS και δεν μπορεί να παραγάγει καμία νομική συνέπεια για τρίτα κράτη». Η Τουρκία καλείται άλλωστε να αποφεύγει «ενέργειες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την περιφερειακή σταθερότητα».
Οσον αφορά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την περιφερειακή συνεργασία, στην εισαγωγή γίνεται αναφορά και στο ότι «η επιδίωξη του διαλόγου καλή τη πίστει και η αποχή από μονομερείς κινήσεις που αντιβαίνουν των συμφερόντων της Ε.Ε. και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη μιας σχέσης συνεργασίας, αμοιβαία επωφελούς, μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας».
Κυπριακό
Σε σχέση με το Κυπριακό, στο κείμενο της επικοινωνίας που συνοδεύει τις εκθέσεις τονίζεται επί λέξει η σημασία όπως η Τουρκία «δεσμευθεί και συνεισφέρει ενεργά στις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα», σύμφωνη με τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. του ΟΗΕ, καθώς και το κοινοτικό κεκτημένο και τις αρχές της Ε.Ε. Σημαντικές επισημάνσεις στο κείμενο της έκθεσης αποτελούν η αναφορά στο ότι η Τουρκία «συνέχισε τη στρατιωτικοκοποίηση της κατεχόμενης περιοχής» μέσω της αναβάθμισης της στρατιωτικής βάσης για drones στο Λευκόνοικο και της ναυτικής βάσης στο Μπογάζι, καθώς και η αναφορά στα επεισόδια στην Πύλα και την κατάσταση στην περιοχή των Βαρωσίων. Στο κείμενο της έκθεσης γίνεται αναφορά στο ότι η Τουρκία «κατ’ επανάληψη υποστήριξε τη λύση δύο κρατών στην Κύπρο», σε αντίθεση με τα σχετικά ψηφίσματα των Η.Ε., καθώς και στην απόφαση του Οργανισμού Τουρκογενών Κρατών να δεχθεί την «ΤΔΒΚ» ως παρατηρητή.
Στην εισαγωγή της έκθεσης σημειώνεται μεταξύ άλλων πως, κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει η έκθεση, η Τουρκία «δεν προχώρησε στις όποιες μη αδειοδοτημένες γεωτρητικές δραστηριότητες στην Ανατολή Μεσόγειο», αλλά συνέχισε να αρνείται να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και «κατ’ επανάληψη υποστήριξε μια λύση δύο κρατών στην Κύπρο, κατά τρόπο αντίθετο με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών».
Σε σχέση με το μεταναστευτικό, η Τουρκία καλείται να τηρήσει τις δεσμεύσεις της στη βάση της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016, ενώ σημειώνεται πως η τήρηση της συμφωνίας επανεισδοχής «προς όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.» συνεχίζει να εκκρεμεί.
Αναφορά στη στάση προς τη Χαμάς
Οσον αφορά την κρίση στη Μέση Ανατολή, αναφορά στη στάση της Τουρκίας γίνεται τόσο στην επικοινωνία που συνοδεύει τις εκθέσεις για την κάθε υποψήφια προς ένταξη χώρα, όσο και στην ίδια την έκθεση.
Συγκεκριμένα, στην έκθεση σημειώνεται πως έγινε «μηδενική πρόοδος» στον συντονισμό της Τουρκίας με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της Ε.Ε., μεταξύ άλλων λόγω της μη ευθυγράμμισης με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά και λόγω του ότι «η ρητορική της υπέρ της τρομοκρατικής ομάδας Χαμάς» βρίσκεται σε διάσταση με την προσέγγιση της Ε.Ε.
Σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία δημοκρατικών θεσμών
Γενικότερα, στην έκθεση εντοπίζονται ακόμα «σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Τουρκίας», ενώ γίνεται λόγος για υποχώρηση της δημοκρατίας και δομικά προβλήματα όσον αφορά το προεδρικό σύστημα. Οι πρόσφατες εκλογές, αναφέρεται, προσέφεραν στους ψηφοφόρους πραγματικές επιλογές, ωστόσο καταγράφηκε μεροληπτική κάλυψη από τα ΜΜΕ και έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Στην έκθεση γίνεται ακόμα αναφορά στην κατάσταση ασφαλείας στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας στο πλαίσιο των επιχειρήσεων κατά του PKK.
Οπως προστίθεται ακόμα στην έκθεση, η Τουρκία βρίσκεται σε αρχικά στάδια όσον αφορά την ετοιμότητά της για ένταξη στον τομέα της δικαιοσύνης, καθώς τα δομικά προβλήματα δεν έχουν διορθωθεί, ενώ η χώρα συνεχίζει να αρνείται να εφαρμόσει μια σειρά από αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Αναφέρεται ακόμα πως η διολίσθηση στην εφαρμογή και τον σεβασμό των ανθρωπίνων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων συνεχίζεται, όσον αφορά τον σεβασμό αποφάσεων του ΕΔΑΔ, αλλά και σε σχέση με την ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης και τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
