Είναι Φεβρουάριος του 2022 και ένας Βέλγος βιολιστής φτάνει στην Ουκρανία για να παίξει μουσική σε ένα φιλότεχνο ολιγάρχη της χώρας. Ο βιολιστής αυτός θα γίνει μάρτυρας των πρώτων ημερών της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Αυτό είναι με λίγα λόγια το «Svidetel» (=Μάρτυρας), η πρώτη μεγάλου μήκους ρωσική ταινία με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε σκηνοθεσία του Νταβίντ Νταντουνασβίλι.
Στην ταινία, ο βιολιστής βλέπει Ουκρανούς στρατιώτες να εκτελούν πολίτες και να βομβαρδίζουν έναν σιδηρόδρομο, ρίχνοντας την ευθύνη στους Ρώσους. Σκοπός του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία παρουσιάζεται να είναι η «απελευθέρωση» της χώρας από τη φιλοδυτική «νεοναζιστική χούντα». Ο βιολιστής φτάνει στο σημείο να δεχτεί ηλεκτροσόκ από στρατιώτες που έχουν τατουάζ με σβάστικα. Oταν γλιτώνει από όλο αυτό, αντιλαμβάνεται ότι η Δύση και τα μέσα ενημέρωσής της «συνωμοτούν» εναντίον της Ρωσίας.
Το «Svidetel» κυκλοφόρησε στη Ρωσία τον περασμένο Αύγουστο και προγραμματίστηκε να προβληθεί σε 1.131 κινηματογραφικές αίθουσες. Eχοντας έναν προϋπολογισμό της τάξης των 2 εκατομμυρίων δολαρίων, μέσα στις πρώτες τέσσερις μέρες κατάφερε να κάνει εισπράξεις μόλις 70.000 δολαρίων. Από εκεί και πέρα, οι παραγωγοί δεν έδωσαν περισσότερες πληροφορίες για τις εισπράξεις.
Η Κριμαία στο επίκεντρο
Οι προπαγανδιστικές πολεμικές ταινίες με επίκεντρο τη σύγχρονη Ρωσία, δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Από το 2014, έχουν βγει δεκάδες ρωσικές ταινίες σχετικά με την προσάρτηση της Κριμαίας και τους φιλορώσους αυτονομιστές στην περιοχή Ντονμπάς. Καμία, ωστόσο, δεν έφερε ιδιαίτερες σοβαρές εισπράξεις στο box office.
«Τα τελευταία εννέα χρόνια, το κράτος δεν κατάφερε να γυρίσει ταινίες για τους ήρωες του Ντονμπάς», έγραψε πέρυσι στο προσωπικό του ιστολόγιο ο Ζαχάρ Πριλέπιν, ένας μυθιστοριογράφος που εντάχθηκε στις τάξεις των φιλορώσων αυτονομιστών.
Μια χαρακτηριστική ταινία αυτής της περιόδου είναι η ταινία «Κριμαία», ένα μελόδραμα του 2017 που κόστισε στο ρωσικό υπουργείο Aμυνας περίπου 2,5 εκατομμύρια δολάρια. Η συγκεκριμένη ταινία δεν βγήκε στους κινηματογράφους, αλλά διαμοιράστηκε στο YouTube. Η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα προέτρεψε τους Ουκρανούς να την παρακολουθήσουν «για διαφώτιση και περισυλλογή». Ωστόσο, μια κριτική στο film.ru, σημαντικό ιστότοπο στη Ρωσία για κινηματογραφικά θέματα, περιέγραψε την ταινία ως «ανεδαφική προπαγάνδα».
Παρά τη συμβολική σημασία της χερσονήσου της Κριμαίας στη σημερινή Ρωσία, άλλες ταινίες για την περιοχή δεν κατάφεραν να κερδίσουν τους θεατές.
Η ταινία «Γέφυρα της Κριμαίας – Φτιαγμένη με αγάπη», μια κωμωδία που γράφτηκε από την επικεφαλής του RT, Μαργκαρίτα Σιμονιάν και γυρίστηκε από τον σύζυγό της Τιγκράν Κεοσαγιάν, κόστισε 1,4 εκατ. δολάρια, αλλά απέφερε μόλις 250.000 δολάρια. Πήρε βαθμολογία 2,5 στα 10 στον ιστότοπο κριτικών Kinopoisk.ru, κάτι για το οποίο ο Κεοσαγιάν κατηγόρησε τους «άρρωστους ανθρώπους» και τα «ουκρανικά bots».
Σε συνέχεια αντίστοιχης θεματολογίας ταινιών, πριν από περίπου ένα χρόνο, το ρωσικό υπουργείο Πολιτισμού διέθεσε 395 εκατομμύρια δολάρια για ταινίες που θα κάλυπταν «την τρέχουσα αντιπαράθεση με τις ιδεολογίες του ναζισμού και του φασισμού», τον πόλεμο στην Ουκρανία και τους «πνευματικούς ηγέτες και εθελοντές» της Ρωσίας.
Το σοβιετικό παρελθόν
Οι ταινίες αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με άλλες σοβιετικές ταινίες που θεωρούνται από ειδικούς αριστουργήματα. Aλλες χρηματοδοτήθηκαν και άλλες λογοκρίθηκαν αυστηρά από το κράτος, αλλά μέχρι σήμερα εξακολουθούν να μελετώνται σε σχολές κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο.
Πολλοί από τους πρώτους σοβιετικούς κινηματογραφιστές που υποστήριζαν το καθεστώς συνδέθηκαν με σειρά καινοτομιών στην κινηματογραφική έκφραση. Μια τέτοια περίπτωση, είναι το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Αϊζενστάιν από το μακρινό 1925.
«Σε αντίθεση με τον Αϊζενστάιν ή τον Ντοβζένκο, στις μέρες μας, κανείς δεν πιστεύει πραγματικά σε αυτό που κάνει», δήλωσε στο Al Jazeera ο Aσκολντ Κούροβ, βραβευμένος σκηνοθέτης για το ντοκιμαντέρ «Καλωσήρθατε στην Τσετσενία» που ασχολείται με τις διώξεις σε ΛΟΑΤΚΙ+ Τσετσένους.
«Στην εποχή μας, ό,τι αναθέτει η κυβέρνηση μετατρέπεται σε μια βαρετή αηδία επειδή οι αξιοπρεπείς άνθρωποι δεν εμπλέκονται. Χρειάζονται σκηνοθέτες και παραγωγούς με τους οποίους είναι εύκολο και ασφαλές να συναλλάσσονται», προσθέτει.