Πρωθυπουργός της Παλαιστινιακής Αρχής από το 2007 έως το 2013, ο Σαλάμ Φαγιάντ ίδρυσε, μαζί με άλλες προσωπικότητες του παλαιστινιακού πολιτικού κόσμου (Χανάν Ασράουι, Γιάσερ Αμπεντ Ράμπο κ.ά.), το κόμμα Τρίτος Δρόμος, λαμβάνοντας αποστάσεις τόσο από τη Φατάχ του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς όσο και από την ισλαμική Χαμάς. Καταρτισμένος οικονομολόγος, με θητεία στην Παγκόσμια Τράπεζα, προχώρησε ως πρωθυπουργός σε μεταρρυθμίσεις που κέρδισαν επαινετικά σχόλια από διεθνείς οργανισμούς. Σήμερα είναι επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον (Νιου Τζέρσι, ΗΠΑ), αλλά παραμένει πολιτικά ενεργός στο Παλαιστινιακό, με σειρά παρεμβάσεων στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα ύστερα από τον νέο κύκλο αίματος στο νότιο Ισραήλ και τη Γάζα. Από το Πρίστον ο κ. Φαγιάντ μάς έδωσε τηλεφωνικά τη συνέντευξη που ακολουθεί.
– Φρικτές ειδήσεις μάς έρχονται τα τελευταία εικοσιτετράωρα από τα νοσοκομεία της Γάζας. Ο Ισραηλινός πρόεδρος Ισαάκ Χέρτσογκ αρνήθηκε ότι το Ισραήλ βομβαρδίζει νοσοκομεία και απέδωσε τις κατηγορίες σε προπαγάνδα των εχθρών του. Δώστε μας τη δική σας εικόνα.
– Η κατάσταση σε ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας είναι απελπιστική. Δεν υπάρχει κανένα ασφαλές μέρος, σε καμία περιοχή της λωρίδας. Σήμερα το πρωί επικοινώνησα τηλεφωνικά με γνωστό μου στην πόλη της Γάζας, ο οποίος δεν μπορεί να μετακινηθεί, ενώ η οικογένειά του έχει μεταφερθεί στη Ράφα, μετά τα τελεσίγραφα των Ισραηλινών. Ωστόσο και εκεί υπήρξαν φονικοί βομβαρδισμοί. Το να ισχυρίζεται ο κ. Χέρτσογκ ότι αφού το Ισραήλ δεν έχει ισοπεδώσει με βόμβες το νοσοκομείο Αλ Σίφα όλα είναι εντάξει –όταν βομβαρδίζουν τα πάντα γύρω από το νοσοκομείο, σκοτώνουν κόσμο στην αυλή του, μωρά πεθαίνουν επειδή δεν υπάρχει ρεύμα ούτε καύσιμα– ε, αυτό είναι πρωτάκουστο. Θυμίζουν τους συνηγόρους δολοφόνων που ζητούν να απορριφθούν οι κατηγορίες, όχι γιατί δεν διαπράχθηκε το έγκλημα, αλλά για διαδικαστικούς λόγους (dismissed by technicality, όπως λένε στις ΗΠΑ).
– Ο Ισραηλινός υπουργός Αμυνας, Γιόαβ Γκάλαντ, υποστήριξε ότι τα νοσοκομεία αποτελούν πλέον νόμιμους στρατιωτικούς στόχους, καθώς η Χαμάς διατηρεί επιχειρησιακά κέντρα στα υπόγειά τους.
– Προφανώς πρέπει να θυμίσω στον κ. Γκάλαντ τι λέει το διεθνές δίκαιο και ιδιαίτερα η Σύμβαση της Γενεύης για την προστασία των αιχμαλώτων πολέμου και των αμάχων. Οταν το Ισραήλ συνειδητά θέτει τη ζωή αμάχων σε κίνδυνο, αυτό είναι έγκλημα πολέμου, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι όντως η Χαμάς έχει εκεί κοντά επιχειρησιακά κέντρα. Δεν λέω ότι αυτό που ισχυρίζεται το Ισραήλ ισχύει, λέω ότι ακόμη κι αν ήταν έτσι, αυτό που συμβαίνει στο Αλ Σίφα και σε άλλα νοσοκομεία θα παρέμενε έγκλημα πολέμου.
– Ο διακηρυγμένος στόχος τους είναι να εξαλείψουν ολοκληρωτικά τη Χαμάς από τη Γάζα. Εκτιμάτε ότι μπορούν να το πετύχουν;
– Οχι. Από τις πρώτες ημέρες των ισραηλινών επιχειρήσεων έγραψα στα περιοδικά Economist και Foreign Affairs ότι είναι αδύνατο να το πετύχουν γιατί η Χαμάς δεν είναι μόνο στρατιωτική οργάνωση, είναι επίσης πολιτικό κίνημα και ιδεολογία. Δεν μπορείς να ξεριζώσεις μια ιδεολογία με βόμβες. Αυτό βέβαια το γνωρίζει η ισραηλινή ηγεσία. Επομένως, το ότι επιμένει να λέει ότι θα εξαφανίσει τη Χαμάς σημαίνει ότι είναι προετοιμασμένη να εξαφανίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές αθώων και να ισοπεδώσει τη Γάζα. Γιατί το Ισραήλ δεν κάνει πόλεμο με μια τρομοκρατική, κατά τη δική του εκδοχή, οργάνωση. Κάνει πόλεμο με τους αμάχους, με τα παιδιά, με τους αρρώστους και τους γιατρούς της Γάζας. Κάνει πόλεμο με όλους εμάς, με όλο τον παλαιστινιακό λαό.
Οι συμφωνίες του Οσλο είναι πολιτικά νεκρές – Αναγκαία η διεύρυνση της Παλαιστινιακής Αρχής, με την ένταξη και της Χαμάς για να αναλάβει τη διοίκηση της Γάζας και της Δυτικής Oχθης.
– Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε, με συνέντευξή του στο BBC, άμεση κατάπαυση του πυρός, αλλά ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου αρνείται. Τι ή ποιος θα μπορούσε να του επιβάλει αλλαγή πορείας;
– Πολλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της ισραηλινής κοινωνίας. Η τοποθέτηση του Εμανουέλ Μακρόν, αν και ήρθε πολύ καθυστερημένα, είναι καλοδεχούμενη. Ολοι οι Δυτικοί ηγέτες που λένε «το Ισραήλ έχει δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του, τελεία και παύλα», οφείλουν να σκεφτούν ότι είναι σαν να δίνουν λευκή επιταγή για τη συνέχιση της σφαγής. Υπάρχουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και το Βέλγιο, που κινούνται σε σωστή κατεύθυνση. Είναι επίσης ενθαρρυντικό ότι η κοινή γνώμη της Ευρώπης απαιτεί να σταματήσει αυτή η φρίκη εδώ και τώρα, όπως μαρτυρούν οι μεγάλες διαδηλώσεις σε πολλές χώρες.
– Στις ΗΠΑ; Διαπιστώνετε κάποια αλλαγή στη στάση της κοινωνίας των πολιτών και της διοίκησης Μπάιντεν;
– Μεγάλες, επαναλαμβανόμενες διαδηλώσεις κατά του πολέμου που διεξάγει το Ισραήλ λαμβάνουν χώρα σε Νέα Υόρκη, Ουάσιγκτον και άλλες πόλεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις εδώ και αρκετές δεκαετίες. Ταυτόχρονα έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται ρωγμές στις πολιτικές ελίτ, πράγμα που έχει επίδραση και στο ανώτατο επίπεδο. Νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα να μιλήσουν πιο ανοιχτά και πιο αποφασιστικά οι ΗΠΑ, ώστε να σταματήσει άμεσα η σφαγή αμάχων, να αναγνωριστούν τα νόμιμα δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού και να τεθεί επί τάπητος η πολιτική επίλυση του Παλαιστινιακού. Εμείς οι Παλαιστίνιοι, δεν είμαστε λιγότερο άνθρωποι από τους Ισραηλινούς.
– Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Aντονι Μπλίνκεν άνοιξε τη συζήτηση για την επόμενη μέρα, μετά τον πόλεμο, στη Γάζα και υποστήριξε ότι η διοίκησή της πρέπει να περάσει σε μια «αναζωογονημένη» Παλαιστινιακή Αρχή. Τι καταλαβαίνετε από αυτό;
– Δεν έχω συζητήσει με Αμερικανούς αξιωματούχους για να γνωρίζω τι ακριβώς σκέφτονται. Στο πρόσφατο άρθρο μου στο Foreign Affairs περιέγραψα το δικό μου όραμα. Το πρώτο που τόνισα ήταν η ανάγκη άμεσης εκεχειρίας. Το δεύτερο ήταν ότι η συζήτηση για την επόμενη μέρα είναι αποπροσανατολιστική όταν συνεχίζονται οι ισραηλινοί εποικισμοί. Τόνισα επίσης ότι δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση για λύσεις που θα επιβληθούν απ’ έξω, διά της βίας στον παλαιστινιακό λαό. Επιπλέον, θεωρώ ότι η Παλαιστινιακή Αρχή, έτσι όπως είναι δομημένη σήμερα, δεν θα μπορούσε να αναλάβει τη διοίκηση της Γάζας, ακόμη κι αν ήταν πρόθυμη γι’ αυτό, κάτι που δεν το γνωρίζω. Δεν θα μπορούσε να διοικήσει τη Γάζα γιατί είναι πολύ αδύναμη από πολιτική άποψη, από την άποψη της πολιτικής νομιμοποίησης. Και γίνεται ακόμη πιο αδύναμη, μέρα με τη μέρα, όσο διαρκεί αυτός ο πόλεμος. Υπό αυτό το πρίσμα, θεωρώ ότι η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), που αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο πολιτικός εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού, πρέπει να μεταρρυθμιστεί και να περιλάβει στους κόλπους της τα ρεύματα που δεν έχουν ενταχθεί σε αυτήν, όπως η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ. Μόνο μια διευρυμένη, αντιπροσωπευτική PLO μπορεί να αναδείξει μια Παλαιστινιακή Αρχή η οποία θα είναι σε θέση να αναλάβει τη διοίκηση τόσο της Γάζας όσο και της Δυτικής Oχθης.
– Πιστεύετε στ’ αλήθεια ότι η λύση των δύο κρατών έχει έστω και μια μικρή πιθανότητα να γίνει κάποτε πραγματικότητα;
– Κοιτάξτε, δεν νομίζω ότι υπάρχει λογικός Παλαιστίνιος ή διεθνής παράγοντας που να πιστεύει πραγματικά ότι μπορεί να υπάρξει λύση δύο κρατών στη βάση των συμφωνιών του Οσλο (1993), που καθόρισαν το πλαίσιο τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό το υποστήριζα και πριν από τον εν εξελίξει πόλεμο. Ηδη το 2014 είχα γράψει στο Foreign Affairs ότι «το Οσλο είναι νεκρό». Η επιστροφή σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις έχει νόημα μόνο αν έχουν αντιμετωπιστεί τα θεμελιώδη προβλήματα που προδιέγραφαν τη χρεοκοπία του Οσλο, με προεξάρχοντα την κατάργηση των εβραϊκών εποικισμών και της κατοχής της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Στο Οσλο το Ισραήλ δεν αναγνώρισε κανένα από τα αναπαλλοτρίωτα δικαιώματά μας. Προτού ξεκινήσει μια νέα ειρηνευτική διαδικασία –με διεθνή διάσκεψη ή οτιδήποτε άλλο– θα πρέπει να αναγνωριστεί το θεμελιώδες δικαίωμά μας σε αυτοδιάθεση, στα σύνορα του 1967. Διαφορετικά, «ειρηνευτική» διαδικασία που θα έχει μόνο στόχο να σώσει το πρόσωπο του Ισραήλ και να παρατείνει επ’ άπειρον την κατοχή, δεν έχει κανένα νόημα για μας. Δεν θεωρούμε ότι είμαστε πιο σημαντικοί από οποιονδήποτε άλλον λαό, αλλά και δεν δεχόμαστε ότι είμαστε κατώτεροι από οποιονδήποτε άλλον.