Ενας άνδρας στη Βοσνία σκότωσε τη σύζυγό του και μετέδωσε τη δολοφονία ζωντανά στο Instagram. Στη Σερβία, παρά τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης, σημειώθηκαν 27 γυναικοκτονίες το 2023. Ακτιβίστριες στο Κόσοβο ισχυρίζονται ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης».
Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι γυναίκες παρενοχλούνται, πέφτουν θύματα βιασμού, ξυλοκοπούνται και σκοτώνονται, με δράστες συχνά τους συντρόφους τους κι ενώ έχουν επανειλημμένα καταγγείλει τη βία στις αρχές. Η περιοχή έχει παράδοση αιώνων στην πατριαρχία, ωστόσο, το πρόβλημα έγινε εντονότερο μετά τους πολέμους της δεκαετίας του 1990.
Ως απάντηση στην κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, ομάδες γυναικών έχουν πραγματοποιήσει διαμαρτυρίες προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη. Γραμμές βοήθειας και καταφύγια για επιζώσες έχουν δημιουργηθεί, ωστόσο, ακτιβίστριες κατηγορούν τις αρχές ότι δεν δρουν αποφασιστικά για την προστασία των γυναικών και την αντιμετώπιση της «κουλτούρας ατιμωρησίας».
Στη Βοσνία, η δολοφονία μιας γυναίκας από το σύζυγό της τον περασμένο Αύγουστο, ο οποίος την πυροβόλησε στο κεφάλι, σε ζωντανή μετάδοση μέσω Instagram, συγκλόνισε την κοινή γνώμη.
Η δολοφονία ήταν «τόσο φρικτή και τόσο τραγική» που «άνοιξε τα μάτια», δήλωσε η ακτιβίστρια Τζαντράνκα Μιλίσεβιτς.
Στα Δυτικά Βαλκάνια, οι περισσότερες χώρες έχουν ψηφίσει νόμους και κανονισμούς για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, με την εφαρμογή τους όμως να παραμένει ελλιπής.
«Αίσθημα ατιμωρησίας»
Η Βοσνία, για παράδειγμα, ήταν από τις πρώτες χώρες που επικύρωσαν τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των γυναικών, αλλά το πρόβλημα από τότε έχει μόνο αυξηθεί, σημείωσε η Μιλίσεβιτς.
«Η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν παγκόσμιο φαινόμενο. Υπάρχουν παντού, αλλά το βασικό ζήτημα είναι η αντίδραση του κράτους στη βία», αναφέρει η Βάνια Μακάνοβιτς, από το Αυτόνομο Κέντρο Γυναικών της Σερβίας. «Δυστυχώς, αυτό που βλέπουμε εδώ (στα Βαλκάνια) είναι ότι η βία “επιδοκιμάζεται”. Είναι ένα μοντέλο συμπεριφοράς που στο δημόσιο πεδίο δεν καταδικάζεται επαρκώς».
«Εχουμε υπογράψει όλες τις σχετικές διεθνείς διακηρύξεις, ψηφίσματα και συμβάσεις, αλλά η εφαρμογή τους παραμένει έωλη», τονίζει η Μιλίσεβιτς. «Πάρα πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αντιλαμβάνονται την ενδοοικογενειακή βία ως ιδιωτικό ζήτημα, μια ιδιωτική υπόθεση μεταξύ δύο ανθρώπων. Δεν κατανοούν ότι πρόκειται για κοινωνικό πρόβλημα», προσθέτει.
Σύμφωνα με παρατηρητήρια για την έμφυλη βία, ένα από τα βασικά προβλήματα για τη βία και τη δολοφονία γυναικών στη Βοσνία είναι οι επιεικείς ποινές. Μια έκθεση του 2022 από το GREVIO, ένα όργανο εμπειρογνωμόνων που παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, ανέφερε ότι αυτές οι δικαστικές πρακτικές τροφοδοτούν ένα «αίσθημα ατιμωρησίας» που βιώνουν τόσο οι δράστες όσο και τα θύματά τους.
Σύμφωνα με τη Μιλίσεβιτς, υπήρξε μία περίπτωση στην οποία ένας γυναικοκτόνος καταδικάστηκε στην ανώτατη ποινή των 40 ετών. Συνολικά 65 γυναίκες έχουν δολοφονηθεί τα τελευταία 10 χρόνια και πέντε έχουν επιζήσει από απόπειρες δολοφονίας στη χώρα των 3,3 εκατομμυρίων κατοίκων, σύμφωνα με τοπικά στοιχεία.
«Δεν μπορούν να περπατήσουν ή να κουνήσουν το κεφάλι τους»
Η κατάσταση είναι παρόμοια στο Κόσοβο, όπου ο βιασμός πέρυσι ενός 11χρονου κοριτσιού από πέντε άνδρες, προκάλεσε διαδηλώσεις στους δρόμους με αίτημα την ασφάλεια των γυναικών, οι οποίες οδήγησαν στην παραίτηση του αρχηγού της αστυνομίας.
Διαδηλωτές βγήκαν ξανά στους δρόμους την ίδια χρονιά, εξοργισμένοι από δύο δολοφονίες στην πρωτεύουσα Πρίστινα. Μια 63χρονη καθηγήτρια γεωγραφίας σκοτώθηκε από τον σύζυγό της, ενώ μια έγκυος δολοφονήθηκε από το σύντροφό της ενώ περίμενε να γεννήσει.
Συνολικά 66 γυναίκες έχουν δολοφονηθεί από συντρόφους ή συζύγους από το 2000 στο Κόσοβο, ενώ μόνο ένας δράστης έχει καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης χρησιμοποίησε την αποστολή μηνυμάτων για να προειδοποιήσει κατά της βίας και να παροτρύνει τις γυναίκες να καταγγέλλουν τις επιθέσεις. Κορυφαίοι αξιωματούχοι έχουν ζητήσει δημοσίως αυστηρότερες ποινές για τους δράστες και έχουν επικρίνει πρακτικές του παρελθόντος.
«Χρειάζεται το σύστημα δικαιοσύνης να δώσει προτεραιότητα στις περιπτώσεις βίας κατά των κοριτσιών και των γυναικών», δήλωσε ο πρωθυπουργός Αλμπιν Κούρτι σε συνέδριο την Τρίτη με τίτλο «Ενωμένοι κατά της βίας – Αρκετά!». Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε σε «περιπτώσεις όπου εγκληματίες αφήνονται ελεύθεροι και τα εγκλήματα επαναλαμβάνονται ακόμη χειρότερα από την πρώτη φορά».
Η βία συνεχίζεται και θα συνεχιστεί, πιστεύει η Βέσνα Στανόγεβιτς, η οποία διευθύνει μια αλυσίδα καταφυγίων για γυναίκες στη Σερβία. «Μερικές φορές δεχόμαστε γυναίκες που έχουν ξυλοκοπηθεί τόσο πολύ που δεν μπορούν να περπατήσουν ή να κουνήσουν το κεφάλι τους, που έχουν έρθει μετά από νοσηλεία σε νοσοκομείο, που πρόκειται να γεννήσουν, που έχουν τραύματα στο στομάχι», είπε.
Μέχρι στιγμής, περισσότερες από 40 γυναίκες και παιδιά διαμένουν στα καταφύγια που διαχειρίζεται η οργάνωσή της. «Στα 32 χρόνια εργασίας μου δεν έχω δει τη βία να μειώνεται…. Αλλοτε υπάρχει περισσότερη, άλλοτε λιγότερη, αλλά γενικά είναι πάντα εκεί».
Πηγή: Associated Press