Η πρόεδρος του Χάρβαρντ, Κλοντίν Γκέι, υπέβαλε τελικά την παραίτησή της υπό την πίεση μιας σειράς κατηγοριών, πίσω από τις οποίες πολλοί είδαν πολιτικά κίνητρα. Υστερα από μόλις έξι μήνες στο αξίωμα, αποτελεί μία από τις πιο βραχύβιες θητείες στην ιστορία του πανεπιστημίου και, κοιτώντας πίσω, η μοίρα της Γκέι φαίνεται να σφραγίστηκε από μια λέξη.
Δεν πρόκειται για τη λέξη «λογοκλοπή», για την οποία κατηγορήθηκε ούτε για τη λέξη «γενοκτονία» που συνόδευσε τις διαδηλώσεις που έλαβαν (και που δεν έλαβαν) χώρα τις τελευταίες εβδομάδες στο ίδρυμα που προήδρευε. Αντ’ αυτών, ήταν μια άλλη ουδέτερη, προσεκτικά διαλεγμένη λέξη, που εξόργισε τους επικριτές της. Η λέξη «πλαίσιο».
Μιλώντας σε ακρόαση στο Κογκρέσο στις αρχές Δεκεμβρίου, ρωτήθηκε από τη βουλευτή Ελίζ Στεφανίκ (απόφοιτη του Χάρβαρντ) εάν η αναφορά στη «γενοκτονία εις βάρος των Εβραίων παραβιάζει τους κανονισμούς του Χάρβαρντ». Η Γκέι είπε πως η απάντηση διαφέρει «ανάλογα με το πλαίσιο». Η ίδια απολογήθηκε αργότερα για την απάντησή της, αλλά αυτή είχε ανέβει και «έτρεχε» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθιστώντας την ένα αντικείμενο κακεντρεχούς διακωμώδησης σε σχέση με την άγνοια της ακαδημαϊκής ελίτ. Τώρα που η Γκέι είναι πλέον εκτός του ιδρύματος, υπάρχει άφθονο «πλαίσιο» για να συζητηθεί η περίπτωσή της. Η καριέρα της, που μέχρι το καλοκαίρι αποτελούσε ένα τυπικό παράδειγμα αναρρίχησης μέσα από τις ακαδημαϊκές τάξεις στην κορυφαία διοικητική θέση, έχει καταστεί πρώτης τάξεως τεστ για το πού τάσσεται κανείς στον πολιτισμικό πόλεμο που διεξάγεται από καιρό στην Αμερική.
Οι δύο πλευρές
Εκείνοι που πιστεύουν ότι το πανεπιστήμιο καταδυναστεύεται από μια αριστερή ιδεολογία και υπονομεύεται από πρωτοβουλίες για τη συμπερίληψη βιάστηκαν να αναγάγουν την Γκέι σε σύμβολο της δυσλειτουργίας του συστήματος. Για τους υπερασπιστές της, μοιάζει περισσότερο με αποδιοπομπαίο τράγο, την πιο σημαντική μάρτυρα της συντηρητικής σταυροφορίας εις βάρος της προοδευτικής σκέψης.
Ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς και οι επερχόμενες αμερικανικές εκλογές δεν είναι το μόνο πλαίσιο. Η ακαδημία φαίνεται να βρίσκεται στη μέγγενη μιας πολυεπίπεδης κρίσης, που εκτείνεται πολύ πέρα από τα όρια της ιδεολογίας. Ωστόσο, για την ώρα έχουμε να κάνουμε με την επιστολή παραίτησης της ίδιας της Γκέι, μια επιστολή που εστάλη σε φοιτητές και αποφοίτους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με την επικεφαλίδα «προσωπικά νέα», κι έπειτα το επίσημο κείμενο του Χάρβαρντ για την παραίτησή της. Το πιο εντυπωσιακό σ’ αυτά τα κείμενα των περισσότερων από 600 λέξεων είναι η εμμονική αποφυγή του πλαισίου. Καμιά αναφορά στον πόλεμο της Γάζας, καμιά αναφορά στις καταγγελίες για λογοκλοπή, ούτε καν για την ακρόαση στο Κογκρέσο. «Ζούμε σε ταραγμένους καιρούς», ξεκινούν τα δύο κείμενα. Καμιά αναφορά στη ρίζα του προβλήματος και μια δημιουργική ασάφεια στους λόγους της παραίτησης, σαν κάτι τέτοιο να επρόκειτο να μετριάσει τη δυσκολία της κατάστασης.
«Οι τελευταίες εβδομάδες με βοήθησαν να δω καθαρά τη δουλειά που χρειάζεται να κάνουμε για να χτίσουμε ένα μέλλον χωρίς προκαταλήψεις», γράφει η ίδια στην αποχαιρετιστήρια επιστολή της.
Μόνο όταν αναφέρεται στο «ρατσιστικό βιτριόλι» που δέχθηκε κάποιες φορές ως η πρώτη μαύρη πρόεδρος, το κείμενο τολμάει να αποτυπώσει την ωμότητα της πραγματικότητας. Η Γκέι εκφράζει περισσότερο μια προσωπική αγωνία παρά μια απολογητική διάθεση. «Οι τελευταίες εβδομάδες με βοήθησαν να δω καθαρά τη δουλειά που χρειάζεται να κάνουμε για να χτίσουμε ένα μέλλον χωρίς προκαταλήψεις», γράφει.
Πώς μπορεί όμως το πανεπιστήμιο να συμφωνεί με αυτό; Ο πόλεμος εναντίον της προκατάληψης μπορεί να σημαίνει τον περιορισμό του ελεύθερου διαλόγου. Δεν μπορεί να είναι αυτός ο πυρήνας της ύπαρξής του. Αυτή η λίστα από ευσεβείς πόθους είναι στην πραγματικότητα ένα πλέγμα από αντιφάσεις.
Ωστόσο, οι προτάσεις αυτές δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζουν. Είναι μια σειρά από κοινότοπες δηλώσεις που περιμένουμε να ακούσουμε από μια πρόεδρο πανεπιστημίου. Την πιστεύουμε; Αυτό εξαρτάται από το πλαίσιο.
«Στοπ» στις ιδέες
Εδώ και μήνες, συντηρητικοί κυβερνήτες και βουλευτές έχουν επιχειρήσει να χειραγωγήσουν την ανώτατη εκπαίδευση σε πολιτείες που «γέρνουν προς τα δεξιά», όπως η Φλόριντα και το Τέξας. Εχοντας την απαιτούμενη εξουσία, απαγορεύουν γραφεία προώθησης της διαφορετικότητας, ιδρύουν συντηρητικά ακαδημαϊκά κέντρα, ενώ ο Ρον ντε Σάντις έχει προσπαθήσει να παρέμβει και στο πρόγραμμα μαθημάτων ανεξάρτητων ιδρυμάτων. Η παραίτηση της Κλοντίν Γκέι, τους έκανε να γευθούν την απόλαυση μιας μορφής νίκης. Την απομάκρυνση της διευθύντριας του κορυφαίου πανεπιστημίου της χώρας που είχαν εδώ και εβδομάδες ποθήσει.
Τηλεπαρουσιαστές, δημοσιογράφοι, ακόμη και γερουσιαστές έσπευσαν να πανηγυρίσουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την αρχή της «εξυγίανσης του πολιτισμού». Υπάρχει, όμως, ένα μεγάλο «στοπ». Αν και πολλοί άνθρωποι πέρα από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος τάσσονται υπέρ του περιορισμού της αναχαίτισης των προσπαθειών προώθησης της διαφορετικότητας, δεν φαίνεται να είναι πρόθυμοι να απαγορευτεί η διδασκαλία συγκεκριμένων ιδεών. Η πλειονότητα, συμπεριλαμβανομένων και ψηφοφόρων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, δεν θέλει να αποφασίζει η κυβέρνηση τι θα διδάσκεται στα πανεπιστήμια.