Ενόσω αναμένεται η τελική απάντηση της Χαμάς για τους όρους μιας νέας εκεχειρίας, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η ηγεσία της οργάνωσης προσανατολίζεται να απαιτήσει την απελευθέρωση του Μαρουάν Μπαργούτι, ιστορικού στελέχους του παλαιστινιακού εθνικού κινήματος, που εκτίει τα τελευταία είκοσι χρόνια ισόβια ποινή κάθειρξης στις ισραηλινές φυλακές. Εάν οι πληροφορίες επιβεβαιωθούν, θα πρόκειται για έναν ευφυή πολιτικό ελιγμό, που εξυπηρετεί πολλαπλές σκοπιμότητες.
Για τους Ισραηλινούς, ο Μπαργούτι είναι παλιός γνώριμος. Με κομμουνιστικές καταβολές στα εφηβικά του χρόνια, γρήγορα αναδείχθηκε στην ηγεσία της φοιτητικής παράταξης της Φατάχ στο Πανεπιστήμιο Μπιρ-Ζετ της Ραμάλας. Υποστηρικτής των Συμφωνιών του Οσλο, αποτέλεσε έναν από τους κύριους εκφραστές της νέας γενιάς Παλαιστινίων πολιτικών της Δυτικής Οχθης, που ανδρώθηκε πολιτικά στη νεοσύστατη Παλαιστινιακή Αρχή, αποδεχόμενος τον ρεαλισμό των δύο κρατών. Αναπολώντας την εποχή της παντοκρατορίας του Γιασέρ Αραφάτ στις αρχές της δεκαετίας του ’90, Ισραηλινοί βουλευτές της Αριστεράς αλλά και στελέχη των μυστικών υπηρεσιών τον χαρακτηρίζουν ρεαλιστή πολιτικό, που ενδιαφέρεται να διδαχθεί από τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στο ισραηλινό γίγνεσθαι, θέλοντας να δει αντίστοιχες πολιτειακές δομές να λειτουργούν και στην παλαιστινιακή πραγματικότητα, μέχρις ότου ο οδικός χάρτης του Οσλο οδηγήσει στην ανακήρυξη του ανεξάρτητου κράτους της Παλαιστίνης. Παράλληλα όμως, ως φέρελπις βουλευτής του νεοσύστατου παλαιστινιακού Κοινοβουλίου, δεν παρέλειπε να ασκεί ανοικτή κριτική κατά του συγκεντρωτισμού του Αραφάτ, καθιστώντας τον ενοχλητικό στο στενό κυβερνητικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα έκτιζε το προφίλ του ειλικρινούς συνομιλητή έναντι των Ισραηλινών.
Ωστόσο, όταν ξέσπασε η δεύτερη Ιντιφάντα, οι Συμφωνίες του Οσλο έδειχναν να μην οδηγούν πουθενά, δημιουργώντας νέα αδιέξοδα που συνοδεύονταν από ισραηλινές τακτικές πολιτικής κωλυσιεργίας, επεκτείνοντας τους εβραϊκούς εποικισμούς στα εδάφη υπό διαπραγμάτευση. Σταδιακά ο Μπαργούτι έμεινε χωρίς συμπαθούντες. Από τη μια έπαψε να θεωρείται από τους Ισραηλινούς «έντιμος συνομιλητής». Από την άλλη, το βαθύ κράτος της Φατάχ δεν ξέχασε ποτέ τις έντονες επικρίσεις του κατά της διαφθοράς. Παράλληλα, συνεπής στην εκκοσμικευμένη πολιτική του θεώρηση, δεν ταυτίσθηκε με την ισλαμιστική αντιπολίτευση της Χαμάς, παρότι και εκείνη κατήγγελλε ανοικτά τα κρούσματα διαφθοράς της Φατάχ.
Αθόρυβα και σταθερά, οι ισραηλινές υπηρεσίες άρχισαν να συλλέγουν στοιχεία που εμφάνιζαν τον Μπαργούτι να καθίσταται ιθύνων νους ένοπλων ομάδων που προέρχονταν από τις τάξεις της Τανζίμ, της αστυνομικής δύναμης της νεοσύστατης Παλαιστινιακής Αρχής. Σαφείς ενδείξεις γι’ αυτό κατέδειξε μια πολύνεκρη επίθεση σε εστιατόριο του Τελ Αβίβ τον Μάρτιο του 2002, με τις υποψίες να επιβεβαιώνονται όταν οι Παλαιστίνιοι δράστες της δολοφονίας του Ελληνα ηγουμένου της Μονής Χοζεβά στη Δυτική Οχθη, π. Γερμανού Τσιμπουκτσάκη, τον κατονόμασαν ως υποκινητή. Ακολούθησαν η σύλληψη, η ομολογία και η καταδίκη του σε πέντε φορές ισόβια κάθειρξη.
Τα είκοσι χρόνια εγκλεισμού του στη φυλακή προσέδωσαν στον Μπαργούτι το προνόμιο της αφθαρσίας, τη στιγμή που η Φατάχ έχανε την αξιοπιστία της στην Δυτική Οχθη και παράλληλα η δημοτικότητα της Χαμάς μειωνόταν στη Γάζα, όπως καταδεικνύουν σχετικές δημοσκοπήσεις την τελευταία δεκαετία. Την ίδια στιγμή, ο Μαρουάν Μπαργούτι αναδεικνύεται σταθερά πρώτος στην προτίμηση των Παλαιστινίων για τη θέση του ηγέτη, κυρίως λόγω του «ενωτικού μανιφέστου» που λέγεται ότι συνέταξε ο ίδιος μέσα στη φυλακή το 2006, που αποδέχεται τη λύση των δύο κρατών και το οποίο συνυπέγραψαν η Φατάχ, η Χαμάς, η Ισλαμική Τζιχάντ και το αριστερό PFLP.
Εκτιμάται πως μια ενδεχόμενη απελευθέρωση του Μπαργούτι συνάδει με τις σκοπιμότητες της διακυβέρνησης Μπάιντεν, τόσο για μια «εκδημοκρατισμένη» Παλαιστινιακή Αρχή όσο και για ένα γρήγορο «κλείσιμο» της πληγής της Γάζας μέχρι τις προεδρικές κάλπες του Νοεμβρίου. Εξυπηρετείται και η Χαμάς, που θα προβάλει στην παλαιστινιακή κοινή γνώμη πως εκείνη «απελευθέρωσε έναν ήρωα-ηγέτη ευρείας αποδοχής», από τον οποίον ωστόσο θα αναμένει ανταλλάγματα. Και ακριβώς αυτό προβληματίζει όχι μόνο το Ισραήλ, αλλά και το περιβάλλον του Παλαιστινίου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς.
* Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.