Στους δρόμους γύρω από το Βατικανό, διασχίζοντας την εμβληματική γέφυρα του Σαντ Αντζελο, ενδεχομένως να δεις έναν τυπικό στην εμφάνιση μεσήλικα. Την προσοχή θα σου τραβήξει η αμφίεση του καθότι… μεσαιωνική: Μαύρη, ολόσωμη φαρδιά ρόμπα και στη μέση ένα λευκό σκοινί εν είδει ζώνης. Η στολή του Τάγματος των Φραγκισκανών.
Ο Πάολο Μπενάντι είναι μέλος του Τάγματος, ζει σε μοναστήρι στο Βατικανό και προσφάτως διορίστηκε επικεφαλής της ιταλικής επιτροπής για την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι, επίσης, σύμβουλος της Αγίας Εδρας, καθώς σε τακτική βάση συζητά τις εξελίξεις της ΑΙ με τον Πάπα Φραγκίσκο. «Ο Πάπας ανησυχεί κυρίως για την επίδραση που μπορεί να έχει η τεχνητή νοημοσύνη στους ηλικιωμένους και στους πιο ευάλωτους ανάμεσά μας», είπε και συμπλήρωσε: «Φοβάται ότι η ΑΙ θα μπορούσε να γίνει πολλαπλασιαστής της αδικίας και της ανισότητας».
Μεταξύ της ποικιλίας των τίτλων του Μπενάντι, ξεχωρίζει κι αυτός του καθηγητή Βιοηθικής.
Το 2022 ο επικεφαλής της Microsoft, Μπρaντ Σμιθ, είχε φιλοξενήσει τον Μπενάντι στο podcast του για να αναζητήσουν παρέα την «καρδιά και την ψυχή της ΑΙ». Στη σχετική φωτογραφία του επεισοδίου, δεσπόζει η εικόνα του μοναχού με τη στολή του – μια εικόνα μεσαιωνική για ένα θέμα που αφορά στην κοφτερή αιχμή της τεχνολογίας. Μολονότι παράδοξο, δεν είναι – ο Μπενάντι θεωρείται εξπέρ και όσα λέει τυγχάνουν μεγάλης προσοχής.
Ο padre είναι άνθρωπος με μεγάλη πρόσβαση στα υψηλά κλιμάκια: Πέραν του Ποντίφικα, μιλάει απευθείας και με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι. Στην ατζέντα είθισται να βρίσκεται το αίτημα για μία πιο «ανθρωποκεντρική» τεχνητή νοημοσύνη, κοντολογίς να μην αφεθεί αχαλίνωτος ο καλπασμός της τεχνολογικής εξέλιξης – φρένο αναλογικό στη δυνάμει ψηφιακή ασυδοσία.
Τον κατατρύχει μία βαθιά ανησυχία: Η τεχνολογία θα μπορούσε να αλλάξει άρδην τον πυρήνα της ανθρωπότητας, αν παραχωρηθεί στους αλγόριθμους –που ήδη μας γνωρίζουν πολύ καλά– η δύναμη της επιλογής.
Ο Μπενάντι γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1973 στη Ρώμη, γιος του μηχανικού Αντζελο Μπενάντι και της δασκάλας Αντριάνα Αλμπάνι. Ξεκίνησε τις σπουδές του ως μηχανικός, αλλά εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο το 1999 για να ενταχθεί στο Τρίτο Τακτικό Τάγμα του Αγίου Φραγκίσκου στο μοναστήρι της Μάσα Μαρτάνα, όπου πέρασε μία δοκιμαστική χρονιά ως νεωκόρος.
Στις 16 Σεπτεμβρίου 2001 έγινε φραγκισκανός μοναχός, ενώ στις 23 Μαΐου 2009 χειροτονήθηκε ιερέας. Μολονότι ανέβαινε στην ιεραρχία του Τάγματος, ποτέ δεν σταμάτησε τις σπουδές.
Στο Ποντιφικό Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο απέκτησε το πτυχίο του το 2008 ενώ ακολούθησε διδακτορικό στην ηθική θεολογία, το 2012. Τη διετία 2013-2014 παρακολούθησε εντατικά μαθήματα βιοηθικής στο Ινστιτούτο Ηθικής Joseph P. and Rose F. Kennedy του Πανεπιστημίου Georgetown.
Μοναχός, ιερέας, θεολόγος, ακαδημαϊκός. Διδάσκει τεχνολογία και βιοηθική, συμβουλεύει τον Πάπα και την πρωθυπουργό. Είναι, επίσης, εξαιρετικά ενεργός σε μία σειρά από δημοφιλή social media.
Ο Πάολο Μπενάντι είναι μυθιστορηματική φιγούρα και τραβάει τα φώτα των διεθνών ΜΜΕ, που του επιδαψιλεύουν μακροσκελή αφιερώματα.
Ο μοναχός που χτυπούσε το καμπανάκι
Μιλώντας στο Politico, δήλωσε ότι «μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν την AI σαν είδωλο, σαν χρησμό, σαν ημίθεο», κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την περίπτωση που «εκχωρηθεί κριτική σκέψη και εξουσία λήψης αποφάσεων στις μηχανές».
Ο 50χρονος padre άφησε το αποτύπωμά του μέσω ενός στρατηγικού κειμένου, που ονόμασε «Rome Call for AI Ethics», και στο οποίο τοποθετεί τον άνθρωπο στο επίκεντρο της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης.
Αυτό το σετ των θεμελιωδών αρχών για τον σχεδιασμό της ΑΙ –διαφάνεια, συμπερίληψη, λογοδοσία, αμεροληψία, αξιοπιστία, ασφάλεια και απόρρητο–, έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη τεχνολογικών κολοσσών, όπως είναι η Microsoft και η IBM, θρησκευτικών ηγετών σε όλο τον κόσμο, της ιταλικής κυβέρνησης και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ.
Εντοπίζει ένα εφιαλτικό ρίσκο στην εξέλιξη της ΑΙ, καθώς δεν αποκλείει να βαδίσουμε σε ένα μονοπάτι στο οποίο «οι αποφάσεις για τις ζωές των ανθρώπων λαμβάνονται με λανθάνοντα και μη δημοκρατικό τρόπο». Και προσθέτει: «Γι’ αυτό χρειαζόμαστε μια διαδικασία διακυβέρνησης βάσης που οδηγεί την καινοτομία προς την πρόοδο». Ο Μπενάντι εισήγαγε στο δημόσιο διάλογο και μία νέα έννοια: Την «αλγορ-ηθική».
Η επιρροή του γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, σε υψηλό επίπεδο, δείχνει πώς η Εκκλησία, όπως και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, έχουν αποδυθεί σε μία κούρσα ταχύτητας προκειμένου να προλάβουν τις εξελίξεις στην τεχνολογία.
Καθώς η παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη (GenAI), με δεσπόζον παράδειγμα το ChatGPT της OpenAI, κυριαρχεί, ο Μπενάντι ανησυχεί για δύο πιθανές συνέπειες:
- Πρώτον: Ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει η ΑΙ, ειδικά αν ελέγχεται από μονοπώλια των Big Tech.
- Δεύτερον: Ο κίνδυνος που ελλοχεύει για τις θέσεις εργασίας.
«Αυτό που βλέπουμε αυτή τη στιγμή δεν είναι ένα καναρίνι στο ανθρακωρυχείο, αλλά ένας γύπας που προσπαθεί να φάει τα πτώματά μας», είχε δηλώσει, αναφερόμενος στις πρώτες επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην εργασία.
Εκφράζει δε έντονη ανησυχία ενώπιον της προοπτικής, ορισμένοι άνθρωποι να εξαρτώνται υπερβολικά από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για βασικές επιλογές. «Πρέπει να δώσουμε πίσω στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αποφασίζουν βάσει της συνείδησής τους», είπε.
Ολα τα παραπάνω δεν περιορίζουν την πίστη του στα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας. Προτείνει, για παράδειγμα, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να εκπαιδευτούν στο τεράστιο πλήθος των γραφών και των θρησκευτικών κειμένων της Εκκλησίας για να γίνουν πιο προσιτά.
«Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια διεπαφή, ένας τρόπος επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, που θα κάνει τη θρησκευτική γνώση διαθέσιμη σε όλους τους πολιτισμούς και τις κοινωνικές τάξεις», είπε στο Politico και πρόσθεσε: «Η γραπτή και καλλιτεχνική κληρονομιά της Εκκλησίας είναι γεμάτη από περίπλοκα σύμβολα. Με την AI θα μπορούσαν να εξηγηθούν με πιο απλό τρόπο».
Τόσο η δεξιά Μελόνι, όσο και το –από τη φύση του– συντηρητικό Βατικανό, εκτιμούν ότι στις πεποιθήσεις –και το βάθος της σκέψης– του Padre, βρήκαν μία φωνή έκφρασης (κι άμυνας) απέναντι στη σαρωτική επέλαση της ΑΙ.
Δεν είναι αρνητής, δεν μπορείς να τον αποκαλέσεις λουδίτη. Είναι γνώστης των δομών της τεχνολογίας και σκεπτικιστής με λογικά επιχειρήματα. Είναι στοχαστής μπροστά από την εποχή του, με αμφίεση από το βαθύ παρελθόν.
Πληροφορίες: New York Times, Politico