Aμεση διαλεύκανση του τραγικού δυστυχήματος στην Πύλο με διαφανή τρόπο και λογοδοσία των υπευθύνων ζήτησαν όλοι οι συμμετέχοντες στη σημερινή σχετική συζήτηση, που διεξήχθη για μια ακόμα φορά στην επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Στη σημερινή ακρόαση μετείχαν για πρώτη φορά η Ευρωπαία συνήγορος του πολίτη Eμιλι Ο’Ράιλι και ο Eλληνας ομόλογός της, Ανδρέας Ποτάκης καθώς και ο Χανς Λάιτενς, εκτελεστικός διευθυντής της Frontex. Συμμετείχαν επίσης η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της DG Home της Κομισιόν και επικεφαλής της ομάδας δράσης Διαχείρισης Μετανάστευσης Μπεάτε Γκμίντερ, καθώς και η Αντριάνα Τιντόνα από τη Διεθνή Αμνηστία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από την ποινική έρευνα των ελληνικών αρχών για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, όπου χάθηκαν οι ζωές 600 περίπου ανθρώπων, το περασμένο καλοκαίρι διεξάγονται δύο παράλληλες έρευνες από την Ευρωπαία συνήγορο του πολίτη κυρίως για την ευθύνη και αρμοδιότητες της Frontex, αλλά και τον Ελληνα συνήγορο του πολίτη, Ανδρέα Ποτάκη ο οποίος έχει τη δικαιοδοσία να εξετάσει τον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές αρχές αντιμετώπισαν το σκάφος Adriana.
Στις πολυάριθμες ερωτήσεις που δέχθηκαν από ευρωβουλευτές από όλες τις ευρωομάδες οι συμμετέχοντες επιχείρησαν να διευκρινίσουν τον ρόλο τους αλλά και τον σκοπό των ερευνών, που είναι σε εξέλιξη.
Σχετικά με τη δική της έρευνα, η κ. Ο’Ράιλι ανέφερε ότι «το κοινοτικό κεκτημένο είναι περίπλοκο σε σχέση με το τι μπορεί να κάνει η Frontex (σ.σ. σε παρόμοια περιστατικά, για τον τρόπο, που λειτουργεί αλλά και πώς αντιλαμβάνεται τις επιχειρήσεις και συγκεκριμένα, το Andriana). Εξετάζουμε κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο έγιναν συγκεκριμένες επιλογές». «Αυτό μπορεί να κάνει μια ανεξάρτητη έρευνα» πρόσθεσε, ενώ σε σχέση με το ναυάγιο «πρέπει πρώτα από όλα να αναζητήσουμε όλα τα γεγονότα, να δούμε πότε θα υπάρξουν επαρκή στοιχεία, έτσι ώστε να είμαστε σε θέση να αναλάβουμε αποφάσεις για τα γεγονότα αυτά».
«Η έρευνα του Ελληνα συνηγόρου αλλά και η δική μας θα σταθούν πάνω σε αυτά τα δεδομένα» τόνισε για να προσθέσει ότι πέραν της συγκεκριμένης έρευνας «παρακολουθούμε συγχρόνως και τις καταγγελίες για τον τρόπο που η Κομισιόν παρακολουθεί τη χορήγηση σχετικών κονδυλίων στην Ελλάδα, εάν γίνονται παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο θα ενσωματώσουμε στην έρευνα και τη σχετική μας μελέτη» διευκρίνισε η κ. Ο’Ράιλι.
«Ορθός τρόπος» οι παράλληλες έρευνες των δύο συνηγόρων του πολίτη
Από την πλευρά του, ο Ελληνας συνήγορος του πολίτη Ανδρέας Ποτάκης σημείωσε ότι «το βασικό ερώτημα είναι εάν θα μπορούσαν να είχαν επέμβει νωρίτερα οι ελληνικές αρχές και πότε. Η έρευνά μας καλείται να απαντήσει αυτό το ερώτημα. Και κυρίως, ποιο ήταν το επιχειρησιακό σχέδιο και πώς τελικά εκτελέστηκε από την ακτοφυλακή».
Εξάλλου, επισήμανε κάτι που δεν είναι ακόμα ξεκαθαρισμένο, εάν δηλαδή επρόκειτο για επιχείρηση διάσωσης και ασφάλειας από την ακτοφυλακή. «Δεν είναι ακόμα βέβαιο ότι η ακτοφυλακή είχε εμπλακεί σε τέτοια επιχείρηση – αυτό είναι άλλο σημείο της έρευνάς μας» είπε. Ανέφερε παράλληλα ότι αισθάνεται σίγουρος ότι θα διεξαχθεί μια σωστή έρευνα και τόνισε πως ο συνδυασμός με την παράλληλη έρευνα με την Ευρωπαία ομόλογό του είναι «ο πιο ορθός τρόπος» για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Ο κ. Ποτάκης σχολίασε παράλληλα ότι δεν έχει γίνει ποτέ παρόμοια ακρόαση στο ελληνικό κοινοβούλιο, ενώ ενημέρωσε τους ευρωβουλευτές πως την περασμένη Δευτέρα σε σχετική ερώτηση βουλευτή της αντιπολίτευσης, ο αρμόδιος υπουργός Ναυτιλίας απάντησε ότι «δεν διεξάγεται πειθαρχική έρευνα για την ακτοφυλακή, αλλά μόνο ποινική από τον αρμόδιο εισαγγελέα». Κανονικά, τόνισε ο κ. Ποτάκης, θα έπρεπε να διεξαχθούν δύο έρευνες, που είναι ανεξάρτητες η μια από την άλλη.
Μια πειθαρχική την οποία έχει αρνηθεί η ακτοφυλακή και μια ποινική. Ενας βασικός λόγος, άλλωστε, που αποφάσισε να διεξάγει αυτή την έρευνα είναι γιατί δεν έχει αποφασιστεί πειθαρχική έρευνα, όπως τόνισε.
«Αμεσες και δίκαιες έρευνες»
Η εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστίας, Αντριάνα Τιντόνα σημείωσε ότι θα πρέπει να βελτιωθεί το πλαίσιο των επιχειρήσεων διάσωσης και η συμμετοχή της Frontex. Σε ό,τι αφορά πιθανή μείωση ή και αποχώρηση της Frontex από την Ελλάδα βάσει αξιολόγησης του άρθρου 46 αναγνώρισε ότι είναι περίπλοκο ζήτημα, αλλά χρειάζεται έρευνα.
Η ίδια πρόσθεσε ότι γνωρίζει ότι διεξάγονται έρευνες από τις ελληνικές αρχές, αλλά όπως ανέφερε η ακτοφυλακή έχει ήδη αρνηθεί την κατηγορία ότι επιχείρησαν να ρυμουλκήσουν το σκάφος οδηγώντας το τελικά στη βύθισή του και ενώ υπάρχουν καταγεγραμμένες μαρτυρίες επιζώντων (την αρχή της παρέμβασής της ακολούθησε σχετικό βίντεο με καταγγελίες δύο επιζώντων μεταναστών). Για την κ. Τιντόνα, αυτή ακριβώς η καταγγελία χρήζει διαλεύκανσης.
Ζήτησε, παράλληλα, να υπάρξουν δίκαιες και άμεσες έρευνες. Η εμπειρία, ανέφερε πάντως, έχει δείξει ολιγωρία των ελληνικών αρχών φέρνοντας ως παράδειγμα την αντίστοιχη έρευνα για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι που διήρκεσε οκτώ χρόνια. Οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, είπε η κ. Τιντόνα, σημειώνονται και στη σχετική έκθεση της Κομισιόν για το κράτος δικαίου για την Ελλάδα.
«Χρειάζεται αναθεώρηση του πρωτοκόλλου επικοινωνίας και επιχειρήσεων»
«Ο καθένας σε μια τέτοια περίπτωση κάνει ό,τι μπορεί, γιατί άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη» επισήμανε και ο Χανς Λάιτενς, εκτελεστικός διευθυντής της Frontex, ενώ εμφανίστηκε βέβαιος για τις ενέργειες του ευρωπαϊκού οργανισμού εκείνη την ημέρα. Αλλωστε όπως ανέφερε ήταν και ο ίδιος παρών στο κέντρο επιχειρήσεων εκείνες τις ώρες. «Ηταν επαγγελματικός ο τρόπος δράσης της Frontex» ανέφερε ο κ. Λάιτενς, αλλά παραδέχθηκε ότι εάν υπήρχε δεύτερη ευκαιρία «θα είχαμε δράσει διαφορετικά».
Απέκλεισε κατηγορηματικά ότι εκδιώχθηκε η Frontex από τις ελληνικές αρχές. «Δεν μας έδιωξαν οι ελληνικές αρχές. Είχαμε αεροπλάνο με κατεύθυνση την Ιταλία που εντόπισε το σκάφος, αλλά εμείς απλώς έχουμε εποπτεία. Δεν μας έδιωξαν» ανέφερε χαρακτηριστικά για να προσθέσει ότι «από το σύστημα MRCC περιμένουμε εντολές. Αλλωστε η εμβέλειά μας είναι περιορισμένη, δεν έχουμε τον κατάλληλο εξοπλισμό».
Ο κ. Λάιτενς διευκρίνισε παράλληλα ότι «τα κράτη-μέλη είναι αρμόδια για επιχειρήσεις διάσωσης» αλλά σημείωσε ότι «χρειάζεται ένας νέος μηχανισμός και καλύτερος συντονισμός με τα κράτη-μέλη, καθώς εμάς μας δεσμεύει το νομικό πλαίσιο». «Χρειάζεται αναθεώρηση του πρωτοκόλλου επικοινωνίας, αλλά και εκείνου των επιχειρήσεων» είπε χαρακτηριστικά.
Σε ό,τι αφορά την πιθανή μείωση των επιχειρήσεων στην Ελλάδα (άρθρο 46) ανέφερε ωστόσο ότι «πρέπει να είμαστε παρόντες στην Κεντρική Μεσόγειο» αλλά όπως σημείωσε «χρειαζόμαστε και άλλους πόρους, για να προστατεύουμε τα εξωτερικά σύνορα». Σημείωσε παράλληλα ότι δεν έχει ο ίδιος αποδείξεις ότι οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης «αποτελούν κίνητρο για να έρχονται οι μετανάστες», αλλά πρόσθεσε ότι «δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι δεν αποτελεί κίνητρο». Εκανε λόγο για «επικερδείς οδούς» από τους διακινητές, αλλά και για μια «κυνική αγορά».
«Χρειάζεται να γίνουν διώξεις και διαφάνεια στις έρευνες»
Από την πλευρά της, η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της DG Home της Κομισιόν Μπεάτε Γκμίντερ διευκρίνισε για ακόμα μια φορά ότι «οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης αποτελούν εθνική αρμοδιότητα και ότι η Ε.Ε. έχει ευθύνη για την επιτήρηση των συνόρων». Πρόσθεσε ωστόσο ότι τα κράτη-μέλη ούτως ή άλλως εμφανίζονται απρόθυμα για κοινό συντονισμό, αλλά και ότι καταβάλλονται ήδη προσπάθειες καλύτερου συντονισμού και συνεργασίας. Διαβεβαίωσε ότι η Κομισιόν επεξεργάζεται ήδη ένα νέο πλαίσιο.
Σε ό,τι αφορά την ανάκτηση του Andriana ανέφερε ότι δεν είναι εμπειρογνώμονας αλλά ότι εκτιμά πως θα είναι αρκετά δύσκολο λόγω και των συνθηκών στη συγκεκριμένη περιοχή. Σχετικά με τις εν εξελίξει έρευνες υπενθύμισε ότι τόσο η αρμόδια επίτροπος, Ιλβα Γιόχανσον όσο και η ίδια προσωπικά ήταν από την αρχή σε επαφή με τους αρμόδιους φορείς και την ακτοφυλακή, ενώ έχει επισκεφθεί και το Ναυτοδικείο αλλά και τον εισαγγελέα, που χειρίζεται την υπόθεση. «Χρειάζεται να γίνουν διώξεις αλλά και διαφάνεια στις έρευνες, το είπαμε από την αρχή» ανέφερε η κ. Γκμίντερ.
«Καταγγελίες ξυλοδαρμών και ταπεινωτικών σωματικών ερευνών»
Είχε προηγηθεί ακρόαση στην ίδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (LIBE) για «τις ιατρικές επιπτώσεις της μεταναστευτικής πολιτικής και τις βίαιες πρακτικές στα ελληνικά νησιά» όπου μετείχε ο Ζουλιέν Μπούχα Κολέτ από τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα και η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της DG Home της Κομισιόν Μπεάτε Γκμίντερ.
Ο κ. Κολέτ κατέθεσε μαρτυρίες μεταναστών για βίαιη μεταχείρισή τους –κατά τη διαδικασία ελέγχου στα σύνορα– καθώς και περιστατικά ξυλοδαρμών, ταπεινωτικών σωματικών ερευνών σε γυναίκες και παιδιά την περίοδο (2021-2023). Γενικότερα, έκανε λόγο για παραβίαση δικαιωμάτων μεταναστών, που ζητούν άσυλο και περιστατικά ωμής βίας από «μασκοφόρους άνδρες» όπως ανέφερε. Συνήθως τους απαντούν ότι δεν είναι ευπρόσδεκτοι, ανέφερε ενώ έκανε λόγο για επαναλαμβανόμενες καταγγελίες επαναπροώθησης μεταναστών, ενώ εξέφρασε ανησυχία και για τη λειτουργία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, στην Ελλάδα.
Από την πλευρά της, η κ. Γκμίντερ ανέφερε ότι υπάρχει πλέον καλύτερη συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των ελληνικών αρμόδιων αρχών και της Κομισιόν, επισήμανε ωστόσο ότι χρειάζεται διερεύνηση των παραπάνω καταγγελιών. Σημείωσε επίσης ότι ο νέος υπουργός Μετανάστευσης στην Ελλάδα έχει δεσμευθεί ότι το σύστημα λειτουργίας των ΜΚΟ θα αναδομηθεί και είναι ήδη σε συνεργασία με την Κομισιόν.