«Πουλάς φωτογραφίες του κοριτσιού σου σε παιδόφιλους», γράφει ένα μήνυμα που έφτασε στα εισερχόμενα της Ελίσα. «Είσαι μια άτακτη, άρρωστη μαμά. Το ίδιο άρρωστη με εμάς τους παιδόφιλους. Θα σου κάνω τη ζωή κόλαση, το ίδιο και στην κόρη σου».
Η Ελίσα «τρέχει» το προφίλ της κόρης της στο Instagram από τότε που εκείνη ήταν 11 ετών, πολύ μικρή για να έχει τον δικό της λογαριασμό. Στις φωτογραφίες, ένα γελαστό κορίτσι ποζάρει φορώντας βραδινά φορέματα, καθημερινά ρούχα, μέχρι και μαγιό. Από κάτω ενήλικοι άντρες σχολιάζουν το σώμα της. «Μμμ, βγάλε και το μαγιό σου», γράφει κάποιος. Κατά καιρούς, η Ελίσα έχει δεχθεί έντονη κριτική και γνωρίζει πολύ καλά πως ορισμένοι θεωρούν ότι εκμεταλλεύεται την κόρη της. Εχει συνηθίσει μέχρι και τα παρενοχλητικά μηνύματα. Ο λογαριασμός έχει περισσότερους από 100.000 ακολούθους, μερικοί από τους οποίους είναι πρόθυμοι να πληρώσουν τα 9,99 δολάρια που απαιτούνται για να λάβουν πρόσθετες φωτογραφίες.
Αν και η πλατφόρμα απαγορεύει τη δημιουργία λογαριασμών σε ανηλίκους κάτω των 13 ετών, οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να ανοίξουν νόμιμα ένα προφίλ, το οποίο μερικές φορές μένει υπό την επίβλεψή τους ακόμη κι όταν τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία.
Τι ωθεί όμως έναν γονέα να ξεκινήσει μια καριέρα μοντέλου για το παιδί του; Να κερδίσει χρήματα; Να προωθήσει κάποια επιχείρηση; Ισως ακόμη και να γίνει ο ίδιος διάσημος. Οποιο κι αν είναι το κίνητρο, συχνά καταλήγει να δημιουργείται ένα σκοτεινό σύμπαν που κατοικείται κυρίως από μοχθηρούς ενηλίκους, πολλοί εκ των οποίων παραδέχονται ανοιχτά πως αισθάνονται σεξουαλική έλξη προς τα παιδιά.
Χιλιάδες προφίλ
Οι New York Times μελέτησαν χιλιάδες προφίλ και σχημάτισαν μια λεπτομερή εικόνα του αποτρόπαιου τρόπου με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν συμβάλει στον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της παιδικής ηλικίας για πολλές ανήλικες (η συντριπτική πλειονότητα είναι κορίτσια).
Βάσει μοντέλων υπολογισμού, σε περίπου 5.000 προφίλ ανήλικων μοντέλων είναι συνδεδεμένοι περισσότεροι από 32 εκατ. ενήλικοι άνδρες. «Σαν να είμαι σε μαγαζί με ζαχαρωτά :)», γράφει κάποιος. «Ο Θεός να έχει καλά τις μαμάδες του Instagram», συμπληρώνει ένας άλλος από κάτω.
Ειδικοί σε θέματα τεχνολογίας και ψυχικής υγείας προειδοποιούν πως τα social media αποτελούν έναν «πολύ σοβαρό κίνδυνο» για τα κορίτσια. Η διαρκής σύγκριση με τις συνομήλικές τους οδηγεί σε στρες και χαμηλή αυτοπεποίθηση, ενώ τα φίλτρα και οι εφαρμογές αλλαγής της εικόνας δημιουργούν προβληματικές αντιλήψεις σχετικά με την εικόνα του σώματος.
Τα τεράστια ποσά ωστόσο (μερικές φορές μέχρι και εξαψήφια) σε συνδυασμό με τη φήμη και την αναγνώριση οδηγούν πολλούς γονείς στο να γίνουν «μαμάδες influencer», χωρίς πάντοτε να έχουν επίγνωση του κινδύνου. «Ειλικρινά, δεν θέλω καθόλου το παιδί μου να πέσει θύμα εκμετάλλευσης στο Ιντερνετ», λέει η Κέιλιν, μητέρα από την Αυστραλία, που για λόγους προστασίας της κόρης της δεν θέλησε να δημοσιευθεί το πραγματικό της όνομα. «Ομως το κάνει εδώ και τόσο καιρό αυτό. Οι αριθμοί της είναι τεράστιοι. Τι κάνουμε; Απλώς το παρατάμε και φεύγουμε;».
Στην προσπάθεια να χαρτογραφήσουν αυτό το διαρκώς αυξανόμενο και ακόμη άγνωστο οικοσύστημα, οι Times μελέτησαν περισσότερες από 2,1 εκατ. δημοσιεύσεις στη δημοφιλή πλατφόρμα και πήραν συνεντεύξεις από τουλάχιστον 100 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων γονέων αλλά και παιδιών. Προσπάθησαν πάντως να δουν και την άλλη πλευρά: το νομικό κενό που δημιουργεί το γεγονός ότι τα προφίλ είναι ακόμη νόμιμα αφήνει μεγάλο χώρο στους παιδεραστές του Διαδικτύου. «Οσο όλα αυτά υπάρχουν νόμιμα, εγώ απλά τα απολαμβάνω», έγραψε κάποιος ως απάντηση στους επικριτές του. «Ακριβώς!» του απάντησε κάποιος άλλος, «το Instagram είναι γεμάτο τέτοια».