«Για τη ∆ύση είναι ένας τρόπος να βελτιώσει τη στρατηγική της θέση. Για τη Ρωσία είναι ζήτημα ζωής και θανάτου». Η διάγνωση του Βλαντιμίρ Πούτιν για τον πόλεμο στην Ουκρανία μόνο τυχαία δεν είναι. Επικοινωνιακά, προβάλλει την εικόνα μιας χώρας αντιμέτωπης με υπαρξιακή απειλή, η οποία δεν έχει άλλη επιλογή από τα όπλα. Στρατηγικά, στέλνει το μήνυμα ότι θα είναι αμετακίνητος, ασκώντας πίεση για την έξοδο των ΗΠΑ από τη σύγκρουση.
Ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων της Ρωσίας με το ΝΑΤΟ μπαίνει πια στον τρίτο χρόνο. Η αρχική στόχευση του Κρεμλίνου ήταν ένας γρήγορος «αποκεφαλισμός» της φιλοδυτικής κυβέρνησης στο Κίεβο. Ομως η σθεναρή άμυνα της Ουκρανίας, η ισχυρή υποστήριξη της Δύσης και η κακή προετοιμασία του ρωσικού στρατού μετέτρεψαν την ιδέα του blitzkrieg σε μια αορίστου χρόνου στρατιωτική εκστρατεία. Ο Πούτιν ήρθε σε δύσκολη θέση τον πρώτο χρόνο της επιχείρησης. Στην πορεία όμως προσαρμόστηκε, κινητοποιώντας περισσότερες δυνάμεις, τις οποίες αξιοποίησε αντλώντας διδάγματα από τις αρχικές αστοχίες του.
«Οι Ρώσοι έχουν υιοθετήσει πλέον το είδος της βαθιάς, προετοιμασμένης άμυνας που την καθιστά εξαιρετικά δύσκολη για τον επιτιθέμενο. Η παραβίασή της είναι δυνατή στον πόλεμο της ξηράς, όμως, η Ουκρανία δεν έχει πλέον απέναντι τα ελλιπώς προετοιμασμένα και χωρίς υλικοτεχνική υποστήριξη ρωσικά στρατεύματα που είδαμε στο Κίεβο, στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα το 2022. Το 2023 υποστηρίχθηκαν από κινητές εφεδρείες και στρατιώτες που πολέμησαν σκληρά όταν δέχθηκαν επίθεση. Ανέπτυξαν δηλαδή οι Ρώσοι μια πιο ορθόδοξη άμυνα σε βάθος, χωρίς τη γεωγραφική ευπάθεια η οποία τους είχε υπονομεύσει στη Χερσώνα. Με άλλα λόγια, έμαθαν από τις αποτυχίες τους και μετατράπηκαν σε έναν σαφώς πιο σκληρό αντίπαλο», έγραφε πρόσφατα ο Στίβεν Μπιντλ, συγγραφέας του βιβλίου «Στρατιωτική δύναμη: Εξηγώντας τη νίκη και την ήττα στη σύγχρονη μάχη».
50 βόμβες την ημέρα
Το συμπέρασμα στρατιωτικών αναλυτών μέσα από τα δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία είναι η κυριαρχία του αμυντικού πολέμου έναντι των επιθετικών επιχειρήσεων· διαπίστωση στην οποία αποδίδεται και η αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης. Στο τέλος της ημέρας, η καλύτερη άμυνα φέρνει και καλύτερη επίθεση. Οι Ουκρανοί στρατιώτες αναγκάστηκαν πρόσφατα να εγκαταλείψουν την Αβντιίβκα, μια πόλη στα ανατολικά της χώρας τους. Είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης εδώ και πολλούς μήνες. Η περιοχή είχε αποκτήσει συμβολική σημασία. Παρά τις αλλεπάλληλες καταστροφές, παρέμεναν σε αυτή περίπου 1.000 κάτοικοι, από τις 35.000 που κατοικούσαν πριν από την έναρξη του πολέμου. Εξάλλου, Ρώσοι αξιωματικοί θεωρούν ότι πλέον θα είναι πιο δύσκολο για την Ουκρανία να βομβαρδίζει το Ντονέτσκ. Η προώθηση των ρωσικών δυνάμεων στην πόλη δεν ήρθε από τη μια στιγμή στην άλλη. Με σοβαρές απώλειες στο ενεργητικό τους, εξαπέλυαν διαδοχικά κύματα επιθέσεων ήδη από τον Οκτώβριο, εκτοξεύοντας περισσότερες από 50 βόμβες την ημέρα.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας στοχεύει στους δυνητικούς ψηφοφόρους των Ρεπουμπλικανών, προσδοκώντας στην αποδιοργάνωση της αμερικανικής στήριξης στην Ουκρανία.
«Είναι σαν να πολεμάς δύο στρατούς», έλεγε Ουκρανός αξιωματικός, περιγράφοντας την εμπειρία του όντας αντιμέτωπος με το ρωσικό πεζικό. Οσοι αναζητούν τις αιτίες πίσω από τη μεταβολή των ισορροπιών στο πεδίο της μάχης, μεταξύ άλλων, επικαλούνται πολύ απλά το δημογραφικό. Με σχεδόν 150 εκατ. πληθυσμό, η Ρωσία είναι τέσσερις φορές πολυπληθέστερη από την Ουκρανία. Αναπληρώνει έτσι με μεγαλύτερη ευκολία τις απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό· υπολογίζονται σε 45.000 μέχρι στιγμής. Η αλήθεια όμως είναι ότι, εκτός από στρατιώτες, το Κίεβο δυσκολεύεται να βρει τα πυρομαχικά που χρειάζεται για να υπερασπιστεί τις θέσεις του, πόσο μάλλον να απωθήσει τις ρωσικές δυνάμεις.
Ο λόγος δεν είναι άλλος από τη διαφαινόμενη «κόπωση» της Δύσης στην υποστήριξη της Ουκρανίας. Η πρόσφατη έγκριση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για οικονομική βοήθεια της τάξης των 50 δισ. ευρώ, παρά την προσωρινή καθυστέρηση, θα επιτρέψει στον ουκρανικό μηχανισμό να συνεχίσει τη λειτουργία του. Επιπλέον, ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ θα προβούν σε ορισμένες επιπρόσθετες προμήθειες όπλων. Οι ΗΠΑ ωστόσο παραμένουν το κλειδί, ως βασικός προμηθευτής των πιο σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Αν οι αμερικανικές αρχές δεν εγκρίνουν το πακέτο βοήθειας των 60 δισ. δολαρίων και δεν διαθέσουν ξανά οπλισμό, τότε οι προοπτικές της Ουκρανίας καθίστανται αυτομάτως ζοφερές.
Ορόσημο οι εκλογές
Η παρατεταμένη σύρραξη αποστερεί πόρους και αυξάνει τα βάρη για τη Ρωσία. Αυτήν τη στιγμή, βέβαια, ο Πούτιν έχει ένα μομέντουμ και ποντάρει στην αποδιοργάνωση της αμερικανικής στήριξης στην Ουκρανία. Γι’ αυτό και στοχεύει στους δυνητικούς ψηφοφόρους των Ρεπουμπλικανών, ενόψει των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Χαρακτηριστικές και καθόλου τυχαίες ήταν οι αποστροφές του στη συνέντευξη που επέλεξε να παραχωρήσει στον αμφιλεγόμενο Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον. Παρουσίασε ως διέξοδο την οδό των διαπραγματεύσεων, ασφαλώς με τους δικούς του όρους, σε μια φάση κατά την οποία η Δύση έχει επιτέλους συνειδητοποιήσει ότι η Ρωσία δεν θα υποστεί μια «στρατηγική ήττα» στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία, σύμφωνα με το σκεπτικό του. «Δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ», είπε χαρακτηριστικά, με το βλέμμα στη ρεπουμπλικανική πτέρυγα του πολιτικού συστήματος στις ΗΠΑ, σε μια έκδηλη προσπάθεια να ενθαρρύνει τις φωνές κατά της βοήθειας προς την Ουκρανία.
Απώτερος στόχος του, να οδηγήσει τη Δύση σε μια συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου, η οποία θα είναι στα μέτρα της Ρωσίας. Δηλαδή, μια συμφωνία η οποία θα προέκυπτε μέσα από άμεσες συνομιλίες της Δύσης με το Κρεμλίνο, χωρίς τη συμμετοχή της Ουκρανίας. Θα παγίωνε τον έλεγχο της Ρωσίας στα ουκρανικά εδάφη τα οποία έχει αυτήν τη στιγμή υπό την κατοχή της και, το πιθανότερο, θα δημιουργούσε τις συνθήκες για μια ουκρανική κυβέρνηση πιο φιλική προς τη Μόσχα. Με άλλα λόγια, μια συμφωνία η οποία δεν θα αντιμετώπιζε την Ουκρανία ως ανεξάρτητο κράτος.
Κατά μία άλλη άποψη, ο Πούτιν θεωρεί πως έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για μια συμφωνία, η οποία θα του επέτρεπε να ανασυνταχθεί και να επιδιώξει ακόμα μεγαλύτερους στόχους αργότερα. Η ανάλυση αυτή έχει ως βάση την εκτίμηση πως η Ρωσία, αν και έχει τώρα το πάνω χέρι στο πεδίο της μάχης, παραμένει αντιμέτωπη με μια βαριά οχυρωμένη γραμμή άμυνας της Ουκρανίας, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για τον στρατό της να διασχίσει την ουκρανική επικράτεια και να καταλάβει περισσότερα εδάφη στο εγγύς μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και μετά την επιτυχημένη αντίδραση της Ουκρανίας στο πρώτο στάδιο της ρωσικής εισβολής, η Μόσχα ελέγχει περίπου διπλάσια ουκρανική γη απ’ ό,τι στην αρχή του πολέμου – τα ρωσικά στρατεύματα εκτείνονται τώρα στο 1/5 της ουκρανικής επικράτειας.
Ο αληθινός στόχος του είναι το ΝΑΤΟ
«Ο Πούτιν δεν έχει αλλάξει τους στόχους του σχετικά με την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Δεν ενδιαφέρεται για γνήσιες διαπραγματεύσεις, παρά θέλει να επιτύχει τον έλεγχο της Ουκρανίας. Αναμένει από τη Δύση να αναγνωρίσει τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Ο σκοπός των “διαπραγματεύσεων” θα ήταν να παγιωθούν οι νέες πραγματικότητες στο έδαφος. Αλλά οποιαδήποτε πιθανή συμφωνία δεν θα έφερνε διατηρήσιμη σταθερότητα, καθώς οι στόχοι της Ρωσίας υπερβαίνουν την Ουκρανία. Ο κύριος εχθρός για τη Ρωσία είναι το ΝΑΤΟ. Θέλει να απωθήσει την παρουσία του ΝΑΤΟ σε θέσεις πριν από το 1997, κάτι που είναι απολύτως μη αποδεκτό για τη Συμμαχία.
Η Ρωσία προετοιμάζεται για έναν μακρύ πόλεμο· είναι εξαιρετικά απίθανο να τελειώσει το 2024. Ο Πούτιν αναμένει ότι οι αμερικανικές εκλογές ενδέχεται να δημιουργήσουν μια πιο ευνοϊκή κατάσταση για τη Ρωσία ώστε να κερδίσει τον πόλεμο. Ωστόσο, ακόμη και με νίκη του Τραμπ, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό θα συνέβαινε. Η προοπτική μιας δεύτερης θητείας Τραμπ σημαίνει πάνω από όλα υψηλό επίπεδο μη προβλεψιμότητας». Τα παραπάνω τονίζει στην «Κ» η δρ Κρίστι Ράικ, αναπληρώτρια διευθύντρια στο Διεθνές Κέντρο Αμυνας και Ασφάλειας, στο Ταλίν της Εσθονίας.
Η κορεατική φόρμουλα για το τέλος του πολέμου
Ο Πούτιν δεν έχει υπαναχωρήσει από τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις του, ερμηνεύοντας τον στόχο της «αποστρατιωτικοποίησης» και του «αποναζισμού» της Ουκρανίας ως διακοπή της δυτικής στρατιωτικής βοήθειας και εγκατάσταση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης στο Κίεβο. Οπως έκανε απολύτως σαφές στην πολυσυζητημένη συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον, όπου ανέπτυξε τη δική του μετάφραση της Ιστορίας για να υποστηρίξει την αναθεωρητική στάση του, θεωρεί ότι η Ουκρανία τού ανήκει δικαιωματικά. Ομως τα πιο διαδεδομένα σενάρια για το πώς θα μπορούσε να σταματήσει ο πόλεμος –βλ. κορεατικό μοντέλο, με ανακωχή και εγγυήσεις ασφαλείας– προϋποθέτουν ότι η Ρωσία θα δεχθεί μια ανεξάρτητη Ουκρανία.
Από την άλλη, είναι ορατό το ενδεχόμενο η Μόσχα να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο εάν η Δύση δεν επιστρατεύσει τους απαραίτητους πόρους. Η προοπτική αυτή είναι σε θέση είτε να κινητοποιήσει εκ νέου τις ΗΠΑ στην προσπάθεια της αποτροπής είτε, αντιθέτως, να τροφοδοτήσει τον σκεπτικισμό της ότι η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο. Αυτό είναι που θα περιμένει να δει και ο Πούτιν, ο οποίος θα αναμένει το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών, ελπίζοντας ότι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ θα διακόψει την υποστήριξη της Ουκρανίας και θα εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Ρωσία. Σε αυτήν την περίπτωση, θα τεθεί υπό ευθεία αμφισβήτηση η ικανότητα της Ουκρανίας να επιβιώσει ως κυρίαρχο κράτος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μελλοντική ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης. Μέχρι τότε, ο Πούτιν πιστεύει ότι ο χρόνος κυλάει υπέρ του. Και μάλλον έχει δίκιο.
Διότι είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Ρωσία θα αντέξει επ’ αόριστον το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος του πολέμου. Μετά τις αμερικανικές εκλογές και ύστερα από ένα δυσμενές για εκείνον αποτέλεσμα, ο χρόνος θα μετράει πλέον αντίστροφα.