Τον Αύγουστο του 2015, η Ευρώπη κλονιζόταν από την κατακόρυφη αύξηση των μεταναστευτικών ροών, κυρίως λόγω των προσφύγων που αναζητούσαν ασφαλές καταφύγιο από τους πολέμους στη Συρία και στο Αφγανιστάν. Η κατάσταση ήταν χαοτική στην Κεντρική Ευρώπη, όπου κυβερνήσεις αποφάσιζαν να κλείσουν τα σύνορα, προκαλώντας τριγμούς στην ίδια τη συνοχή της Ε.Ε. Στις 4 Σεπτεμβρίου, η Αγκελα Μέρκελ πήρε την ιστορική απόφαση να κρατήσει ανοιχτά τα γερμανικά σύνορα. Υλοποιώντας έμπρακτα την «κουλτούρα της φιλοξενίας» (Willkommenskultur), η Γερμανία δέχθηκε περίπου ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Παρότι οι πιο συντηρητικές δυνάμεις της χώρας εξαπέλυσαν μύδρους κατά της καγκελαρίου για αυτή την επιλογή της, η ίδια δεν μετάνιωσε ποτέ για την απόφασή της, μάλιστα δήλωσε αναδρομικά ότι αν χρειαζόταν θα έπραττε το ίδιο, για χάρη των ανθρωπιστικών αξιών και της ευρωπαϊκής ενότητας.
Εκείνο που δεν γνωρίζαμε μέχρι χθες είναι ότι οι εσωτερικές αντιδράσεις έφτασαν στο σημείο να κινδυνεύσει η Μέρκελ από κοινοβουλευτικό πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών συμμάχων της. Τη μαρτυρία υπογράφει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο βιβλίο του «Αναμνήσεις: Η ζωή μου στην πολιτική», που θα κυκλοφορήσει μετά θάνατον την επόμενη εβδομάδα. Αποσπάσματα από τα απομνημονεύματα του Γερμανού πολιτικού, που απεβίωσε στις 26 Δεκεμβρίου 2023, στα 81 του χρόνια, δόθηκαν στη δημοσιότητα από το εβδομαδιαίο περιοδικό Stern.
Μαρτυρίες για την προτροπή από τον Στόιμπερ το 2015 στο βιβλίο του Γερμανού πολιτικού «Αναμνήσεις: Η ζωή μου στην πολιτική», που θα κυκλοφορήσει μετά θάνατον την επόμενη εβδομάδα.
Οπως αποκαλύπτει ο τότε υπουργός Οικονομικών και ηγετική μορφή των κυβερνώντων Χριστιανοδημοκρατών (CDU), οι σύμμαχοι Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας (CSU) έπνεαν μένεα εναντίον της Μέρκελ και ζητούσαν την κεφαλή της επί πίνακι. Στο περιθώριο συνεδρίου του CSU, λέει ο Σόιμπλε, ο ηγέτης του και πρωθυπουργός της Βαυαρίας Χορστ Ζεεχόφερ «κατσάδιασε τη Μέρκελ λες και ήταν σχολιαρόπαιδο», με την υποστήριξη του προκατόχου του, Εντμουντ Στόιμπερ. Ο τελευταίος δεν δίστασε να προτείνει ανοιχτά στον Σόιμπλε να ανατρέψει τη Μέρκελ με τη στήριξη του CSU και να αναλάβει ο ίδιος την καγκελαρία.
Είναι πασίγνωστο ότι ο πολύπειρος πολιτικός έτρεφε στο παρελθόν ηγετικές φιλοδοξίες. Σύμβουλος του καγκελαρίου Χέλμουτ Κολ από τη δεκαετία του ’80, ανέλαβε το κρίσιμο υπουργείο Εσωτερικών το θυελλώδες 1989 και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στη γερμανική ενοποίηση. Τη στιγμή όμως που είχε αρχίσει να εδραιώνεται ως βασικός υποψήφιος για τη διαδοχή του Κολ, η τύχη τού επιφύλασσε άσχημο λαχνό. Στις 12 Οκτωβρίου 1990, όταν ήταν 48 ετών, ένας πνευματικά διαταραγμένος αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει, για να τον αφήσει τελικά ανάπηρο από τη μέση και κάτω.
Ανθρωπος με σιδερένια θέληση, ο Σόιμπλε δεν άφησε την αναπηρική πολυθρόνα να τον περιορίσει σε δεύτερους ρόλους. Αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας του CDU από το 1991 και αργότερα πρόεδρος του κόμματος, διατήρησε τη στενή σχέση του με τον Κολ και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πιθανολογούσαν ότι ο καγκελάριος θα τον έχριζε διάδοχο αν εξασφάλιζε την επανεκλογή του στην αναμέτρηση του 1998. Ωστόσο η Κεντροδεξιά ηττήθηκε κατά κράτος από τους Σοσιαλδημοκράτες του Γκέρχαρντ Σρέντερ και ο Κολ, αναζητώντας νέο αίμα, προτίμησε να περάσει τη σκυτάλη σε ένα άλλο πολιτικό του παιδί, την Αγκελα Μέρκελ.
Οταν του πρότειναν να εγκατασταθεί στην καγκελαρία με κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, ο άνθρωπος που θα γινόταν ο μακροβιότερος βουλευτής στη γερμανική ιστορία (51 ολόκληρα χρόνια) δεν δέχθηκε να παίξει αυτόν τον ρόλο. Οχι μόνο γιατί είχε κλείσει πια τα 73 χρόνια, όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του, αλλά και γιατί εκτιμούσε ότι μια τέτοια πράξη θα λειτουργούσε, σε βάθος χρόνου, εναντίον της παράταξης. Αλλωστε συμφωνούσε επί της ουσίας με τη θαρραλέα απόφαση της Μέρκελ για το μεταναστευτικό, παρότι της συνιστούσε μια κάπως διαφορετική διαχείριση, η οποία θα τόνιζε ότι η επιλογή της υπαγορεύτηκε από τις εξαιρετικές συνθήκες της συγκυρίας και δεν επρόκειτο να επαναληφθεί.
Στα αποσπάσματα του Stern ο Σόιμπλε εκφράζει κάποια πικρία για τη Μέρκελ λέγοντας ότι είχε μια ορισμένη δυσανεξία στο να ακούει τις συμβουλές του. Στα βασικά όμως της πλέκει το εγκώμιο, αναγνωρίζοντάς της ότι άφησε πίσω της μια κληρονομιά πολιτικής ισορροπίας ανάμεσα στην ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα δομικά προβλήματα της Γερμανίας και στην προσοχή να μην τεθούν σε διακινδύνευση οι κοινωνικές αντοχές.
Για έναν άνθρωπο με την πολιτική και προσωπική διαδρομή του, μια κάποια μνησικακία απέναντι σε εκείνη που πήρε τη θέση την οποία ο ίδιος ονειρευόταν θα ήταν, από ανθρώπινη άποψη, κατανοητή. Ωστόσο ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δεν επέτρεψε ποτέ στον πολιτικό του βίο να στιγματιστεί για μικρότητα και δεν θα το έκανε, βέβαια, ούτε στην πολιτική του διαθήκη.
Τι αναφέρει στην αυτοβιογραφία για πρόσωπα και κρίσεις
Η ΑΓΚΕΛΑ ΜΕΡΚΕΛ
Ο ηγετικός της τρόπος υπονόμευε τις απόψεις μου
«Το γεγονός ότι σε συνέντευξή μου δεν συμπεριέλαβα την Αγκελα Μέρκελ μεταξύ των τριών σημαντικότερων καγκελαρίων που κυβέρνησαν τη χώρα μέχρι σήμερα, προκάλεσε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Αυτό που δεν έλαβαν υπόψη τους είναι πως είπα ότι είναι νωρίς ακόμη για μια αποτίμηση, ειδικά στη φάση κατά την οποία οι αποφάσεις και οι συνέπειες της καγκελαρίας κάποιου εξακολουθούν να ελέγχονται… Το στυλ διακυβέρνησης της Μέρκελ δοκίμασε την πίστη μου, αν και απέρριψα κατηγορηματικά οιαδήποτε προσπάθεια πισώπλατου μαχαιρώματος. Το 2017 κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ο ηγετικός της τρόπος υπονόμευσε τις πολιτικές μου απόψεις σε κρίσιμες στιγμές. Αναγνωρίζω ωστόσο ότι το πολιτικό της ύφος, που είχε στόχο την εξισορρόπηση και τη διασφάλιση πίστης και εμπιστοσύνης προς τη χώρα μας, ειδικά μεταξύ γειτόνων και εταίρων, είναι το σημαντικότερο προσωπικό επίτευγμα της Μέρκελ».
Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ
Τον ήξερα, ήμουν ένας τυχαίος στόχος
«Ηξερα το όνομα του δράστη, που έπασχε από ψύχωση. Ηταν γιος ενός δημάρχου στην εκλογική μου περιφέρεια. Κάποια χρόνια νωρίτερα μάλιστα είχα ταχθεί υπέρ της μεταφοράς του από μια ξένη φυλακή στη Γερμανία. Ημουν λοιπόν ένας τυχαίος στόχος για εκείνον. Οι παραισθήσεις του θα μπορούσαν να έχουν βρει ως στόχο κάποιον άλλον. Αυτός είναι ο λόγος που δεν σκέφτηκα ιδιαίτερα τον άνθρωπο αυτό, που σήμερα έχει πεθάνει. Δεν έτρεφα αισθήματα εκδίκησης. Ηταν άρρωστος. Αν το σκεφτεί κανείς έτσι αυτό που άλλαξε δραματικά τη ζωή μου στις 12 Οκτωβρίου 1990, ήταν ένα ατύχημα, και από τότε κλήθηκα να αναλάβω τις συνέπειες της ασθένειας ενός άλλου ανθρώπου. Εκείνο το βράδυ στο πανδοχείο η μεγαλύτερη κόρη μου, Κριστίνε, που έκανε εκστρατεία υπέρ του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, ήταν μάρτυρας της ενέργειας. Σοκαρισμένη πήρε τη γυναίκα μου από το σημείο και είπε “Νομίζω ότι ο μπαμπάς είναι νεκρός”. Τις μέρες που ακολούθησαν, η ίδια και η γυναίκα μου κάθονταν στο προσκεφάλι μου ώστε να βρίσκεται κάποιος μαζί μου όταν θα ξυπνούσα από το κώμα και δεν θα γνώριζα τι συνέβη».
Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Δυστυχώς, αργήσαμε να δράσουμε
«Τον Ιούλιο (σ.μ. του 2015) ζήτησα ραντεβού από την καγκελάριο για να μιλήσουμε για το μεταναστευτικό ζήτημα. Η έκκλησή μου προς εκείνη ήταν να προστατεύσει αποτελεσματικότερα τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., να βοηθήσει στη σύσταση και χρηματοδότηση μη ευρωπαϊκών κέντρων κράτησης και να θεσμοθετήσει μια αξιόπιστη συμφωνία με την Τουρκία. Αυτό θα ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία, επειδή οι σχέσεις Μέρκελ – Ερντογάν και Ε.Ε. – Τουρκίας βρίσκονταν στο ναδίρ. Ηξερα φυσικά ότι η καγκελάριος δίσταζε να διαπραγματευτεί με τον Ερντογάν αφότου οι σχέσεις με την Τουρκία έγιναν προβληματικές σε πολλά επίπεδα. Ο στόχος μου ήταν να πείσω την καγκελάριο να μην περιμένει τις εξελίξεις και αργήσει να δράσει, αλλά να ενεργήσει οργανωμένα και να κρατήσει τα ηνία στα χέρια της… Την πίεσα παρ’ όλα αυτά και τελικά ταξίδεψε στην Τουρκία. Δυστυχώς, ήταν μάλλον αργά. Μετά πολλούς μήνες αντεγκλήσεων ανακοινώθηκε τον Μάρτιο του 2016 το αποτέλεσμα, που έμεινε στην ιστορία ως συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας».
Ο ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΠΟΥΤΙΝ
Σφάλαμε οικτρά στο πώς τον αποτιμήσαμε
«Κοιτώντας πίσω, θα έκανα πράγματα διαφορετικά. Με τη σημερινή μου γνώση ναι, αλλά υπό τις ίδιες συνθήκες που επικρατούσαν τότε, πιθανότατα θα δρούσα αντιστοίχως και θα έκανα τα ίδια λάθη. Γι’ αυτό όσον αφορά την πολιτική έναντι της Ρωσίας, η οποία ήταν αμφιλεγόμενη μετά την επίθεση στην Ουκρανία, λέω με έμφαση ότι αποτιμήσαμε λάθος την κατάσταση τότε. Γι’ αυτό έγιναν λάθη τα οποία βλέπουμε σήμερα καθαρά. Είναι ένα θέμα να ασκείς κριτική εκ των υστέρων, είναι επίσης ευκολότερο, το σημαντικότερο είναι να μαθαίνεις από αυτά τα λάθη. Σφάλαμε οικτρά στην αποτίμησή μας για τον Πούτιν. Οταν ο Ρώσος πρόεδρος είπε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα, το αποκηρύξαμε ελαφρά τη καρδία, αλλά ο Πούτιν κυριολεκτούσε. Πιστέψαμε πράγματι ότι μπορούσαμε να πετύχουμε κάτι διατηρώντας στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία, μια πραγματική συνεργασία για την ειρήνη. Κι εγώ θα μπορούσα να έχω συνειδητοποιήσει νωρίτερα ότι ήταν θεμελιώδες λάθος αυτή η εκτίμηση. Σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν πως η αποτροπή είναι ο καλύτερος τρόπος για τη διατήρηση της ειρήνης. Ο Πούτιν δεν πρέπει να κερδίσει τον πόλεμο, γιατί τότε θα συνεχίσει… Είμαι χαρούμενος που δεν έχω την ευθύνη των αναγκαίων αποφάσεων, όπως αυτή της σημερινής κυβέρνησης για τη μεταφορά όπλων. Ως καγκελάριος είσαι πολύ μόνος σε ζητήματα σαν κι αυτό».