«Κανένας άλλος Γερμανός πολιτικός δεν με είχε ρωτήσει τόσο συχνά για την κατάσταση του “απλού Ελληνα” όσο εκείνος», τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο πρώην πρέσβης της Γερμανίας στην Αθήνα κατά την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο 2014-2017, Πέτερ Σόοφ, ο οποίος υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στην υπερψήφιση του τρίτου πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα που απαιτούσε σημαντικές δημοσιονομικές συνεισφορές από άλλες χώρες της Ευρωζώνης, που έπρεπε να περάσουν από κοινοβουλευτική διαδικασία. Ενας από τους πιο έμπειρους και αποτελεσματικούς διπλωμάτες –συνταξιοδοτήθηκε το 2021 και είναι σήμερα επόπτης στο Κέντρο Πολιτικών και Διπλωματικών Σπουδών (CPDS) και ανώτερος σύμβουλος της παγκόσμιας γεωπολιτικής συμβουλευτικής εταιρείας Berlin Global Advisors– ο Σόοφ, που ζει πλέον μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας, σημειώνει ότι αν και στην Ελλάδα δίνεται έμφαση στον ρόλο του Σόιμπλε ως του ανθρώπου που επέβαλε την αυστηρή και επώδυνη λιτότητα, για τους Γερμανούς η ιστορική κληρονομιά που αφήνει είναι η επιτυχής ενοποίηση της Γερμανίας της οποίας υπήρξε πρωτεργάτης.
– Ποια είναι η κληρονομιά του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε όσον αφορά την ελληνική κρίση;
– Πριν απαντήσω στην ερώτηση, επιτρέψτε μου να θυμίσω στους αναγνώστες σας ότι η σημαντική επιρροή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στη Γερμανία οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν ο αρχιτέκτονας της ενοποίησης της Γερμανίας το 1990. Ως υπουργός Εσωτερικών, ήταν ο υπεύθυνος για τις διαπραγματεύσεις της Συνθήκης Προσχώρησης, μέσω της οποίας η πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας προσχώρησε στο Grundgesetz, το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Παρόλο που οι διεθνείς επικήδειοι δίνουν έμφαση στον ρόλο του ως υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας μεταξύ 2009 και 2017, η επιτυχής ολοκλήρωση της ενοποίησης της Γερμανίας ήταν το «αριστούργημά» του και αποτελεί, τουλάχιστον για εμάς στη Γερμανία, την πιο σημαντική ιστορική κληρονομιά του. Αποτέλεσε και την πηγή της τεράστιας επιρροής του στη γερμανική πολιτική.
Oσον αφορά την Ελλάδα, η κληρονομιά του είναι διττή: Πρώτον, ανέλαβε την ηγεσία και την εκπροσώπηση μιας σημαντικής ομάδας κρατών-μελών που πίστευαν ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ευρωζώνης ήταν ιεροί και ότι η συνοχή της Ευρωζώνης απαιτούσε πειθαρχία προκειμένου να διατηρηθεί η παγκόσμια αξιοπιστία του κοινού μας νομίσματος, ακόμη και αν αυτό είχε ως επακόλουθο τη σκληρή λιτότητα. Αποδέχθηκε αυτόν τον ρόλο, ως υπουργός Οικονομικών της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης και ως πρωταγωνιστής αυτής της σχολής σκέψης, στα γεγονότα που όλοι παρακολουθήσαμε το 2015. Λόγω αυτού, έγινε στόχος έντονων αντιπαραθέσεων, σκληρής προσωπικής κριτικής αλλά και, στην περίπτωση της Ελλάδας, λαϊκιστικών εχθρικών αντιδράσεων.
Δεύτερον και σημαντικότερον, συνέβαλε καθοριστικά στην εξασφάλιση αποδοχής στην Μπούντεσταγκ (το γερμανικό Κοινοβούλιο) για τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στις 12 Ιουλίου 2015 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αν και ήταν γνωστό ότι είχε ταχθεί υπέρ της προσωρινής αναστολής της συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Μην ξεχνάτε ότι το τρίτο πακέτο βοήθειας απαιτούσε σημαντικές δημοσιονομικές συνεισφορές από άλλες χώρες της Ευρωζώνης, που έπρεπε να περάσουν από κοινοβουλευτική διαδικασία. Χωρίς την αφοσίωση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στην καγκελάριο Μέρκελ και το μεγάλο κύρος του στην Μπούντεσταγκ, έχω τις αμφιβολίες μου αν η τελευταία θα είχε επικυρώσει ποτέ αυτό το πακέτο. Αυτή η σημαντική συμβολή παραβλέπεται εύκολα από πολλούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Γερμανία. Eχοντας αυτό κατά νου, συνέβαλε σημαντικά στην εδραίωση της οικονομικής ανάκαμψης της Ελλάδας.
– Στις επαφές σας μαζί του, είχατε την αίσθηση ότι αντιλαμβανόταν τα βάσανα που περνούσε ο ελληνικός λαός;
– Θυμάμαι σαφώς από τις πολλές προσωπικές μας συναντήσεις ότι αυτό ήταν το πρώτο του ερώτημα και μέλημα. Θυμάμαι συζητήσεις μας να ξεκινούν με την ερώτηση: «Πώς αντιμετωπίζουν οι Eλληνες αυτή την απίστευτη δυσκολία που καλούνται να περάσουν;». Σε αντίθεση με την εικόνα που συχνά σχηματίζεται, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν πολύ ανθρώπινος και συμπονετικός. Είχε μεγαλώσει με τις δυσκολίες της μεταπολεμικής Γερμανίας. Πιστέψτε με, τα παιδικά του χρόνια ήταν μάλλον πολύ πιο λιτά από αυτά κάποιων Ελλήνων συνομιλητών του και ήξερε τι σημαίνει λιτότητα και περιορισμοί για τις απλές οικογένειες. Αφιέρωσε κάθε προσπάθεια, πίσω στη Γερμανία, για να κινητοποιήσει συμπληρωματική χρηματοδότηση για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, π.χ. μέσω της KfW (της Γερμανικής Τράπεζας Ανάπτυξης) και υποστήριξε σθεναρά τη βοήθεια από τα κονδύλια της Ε.Ε. για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Είχε μεγαλώσει με τις δυσκολίες της μεταπολεμικής Γερμανίας. Πιστέψτε με, τα παιδικά του χρόνια ήταν μάλλον πολύ πιο λιτά από αυτά κάποιων Ελλήνων συνομιλητών του.
– Αναρωτήθηκε ποτέ πώς αισθάνονται οι Ελληνες γι’ αυτόν;
– Κατά την άποψή μου, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν ένας συγκρατημένος και σεμνός άνθρωπος. Δεν ήταν κραυγαλέος και η αίσθησή του της ματαιοδοξίας –σε αντίθεση με ορισμένους από τους συνομιλητές του– ήταν καλά κρυμμένη. Σε συνεντεύξεις του έλεγε ότι για να μπεις στην πολιτική πρέπει να είσαι σκληρός και να αντέχεις την πίεση. Hταν ένας άνθρωπος με αξίες και πιστεύω. Είχε επίγνωση της δημόσιας εικόνας του στην Ελλάδα. Δεν ήταν απαραίτητα τα καθημερινά δελτία Tύπου της πρεσβείας, υπήρχε συντριπτική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης στη Γερμανία για την ελληνική κρίση δημόσιου χρέους. Eτσι, ακόμη και αν δεν μου έθεσε ρητά αυτή την ερώτηση, να είστε σίγουροι ότι γνώριζε για τις αντιφατικές αντιλήψεις γύρω από το πρόσωπό του εδώ στην Ελλάδα. Και θα ήθελα να επαναλάβω ότι κανένας άλλος Γερμανός πολιτικός δεν με έχει ρωτήσει τόσο συχνά για την κατάσταση του «απλού Eλληνα» όσο εκείνος.
– Η απειλή του Grexit ήταν πραγματική από την πλευρά του;
– Και πάλι, είναι δύσκολο να διαβάσει κανείς το μυαλό του, ακόμη και εκ των υστέρων. Κατά την άποψή μου, η θέση του για ένα πιθανό Grexit εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου. Πιστεύω ότι αμφισβητούσε προς το αν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μπορούσε να δεσμευτεί και, κυρίως, να εξασφαλίσει πολιτική συμφωνία στην Ελλάδα για τη λιτότητα και την προσαρμογή που απαιτούνταν από τη χώρα. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν ένας πολύ ορθολογικός πολιτικός. Καθώς οι όροι της Ευρωζώνης ήταν αδιαπραγμάτευτοι (κάτι που αμφισβητήθηκε τότε από τον Eλληνα ομόλογό του), το κορυφαίο γεγονός υπήρξε το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015, που για εκείνον αποτελούσε απόδειξη της αντίληψής του για την ελληνική πολιτική. Θεωρούσε ότι υπό αυτές τις συνθήκες ήταν προτιμότερο, για τον ελληνικό λαό, να ανασταλεί η ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη και να προσαρμοστεί μέσω μιας προσωρινής επιστροφής στη δραχμή με προοπτική να επιστρέψει στην Ευρωζώνη υπό καλύτερες συνθήκες. Να σας θυμίσω ότι υπήρχε μια σημαντική δυναμική υπέρ αυτής της γραμμής στο Eurogroup, δηλαδή μεταξύ υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Κατά ειρωνικό τρόπο είχε μια κάποια έστω σύγκλιση με τον Ελληνα ομόλογό του, σε αυτή τη γραμμή.
Νομίζω ότι είχε επίγνωση του γεγονότος ότι η καγκελάριος δεν συμμεριζόταν αυτή τη θέση. Οπως και ο Σόιμπλε, υποστήριζε τις αξίες και τις αρχές της Ευρωζώνης. Ωστόσο, για εκείνη, οι συνολικοί κίνδυνοι, με κορυφαίο το φαινόμενο «ντόμινο» που απειλούσε το κοινό νόμισμα στο σύνολό του, υπερέβαιναν τη δυσφορία που προκαλούσε η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Στο εσωτερικό της Γερμανίας, με ένα Κοινοβούλιο περισσότερο αντίθετο παρά σύμφωνο, αυτό συνεπαγόταν την ανάληψη σημαντικών κινδύνων. Αν δεν υπήρχε η αφοσίωση του Σόιμπλε στη Μέρκελ, ο κίνδυνος ενός Grexit θα ήταν όντως πολύ πραγματικός.
– Σας δυσκόλεψε τη ζωή ως πρέσβη;
– Η ζωή μου ως πρέσβης εκείνη την εποχή ήταν μια πρόκληση, ναι. Αλλά όχι εξαιτίας του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ηταν μια εποχή όπου και οι δύο χώρες ήταν μπλεγμένες σε μια πολιτική κρίση η οποία ήταν άκρως φορτισμένη συγκινησιακά. Επιτρέψτε μου εδώ να πω ότι ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης, και στις δύο χώρες, δεν ήταν πάντα βοηθητικός, για να το θέσω ευγενικά.
Eχω πει συχνά ότι μερικές φορές ήταν εξίσου δύσκολο να διεξαχθεί μια ορθολογική συζήτηση για τη Γερμανία στην Ελλάδα, όσο και για την Ελλάδα στη Γερμανία. Αυτό που είχε για εμένα σημασία ήταν να μεταφράσω κάποιες από τις διατυπώσεις και τις τοποθετήσεις και των δύο πλευρών, στα πραγματικά μηνύματα και στους κώδικες που κρύβονταν πίσω από αυτές – και προς τις δύο κατευθύνσεις. Εδώ στην Ελλάδα η πρόκληση ήταν επίσης να εξηγήσω στο ελληνικό ακροατήριο ότι η Γερμανία δεν ήταν ένα μονολιθικό μπλοκ που είχε εμμονή με την υπερβολική λιτότητα, αλλά ότι οι συζητήσεις για τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης δημόσιου χρέους ήταν εξίσου έντονες και αντικρουόμενες στη χώρα μου όσο και εδώ. Μην ξεχνάτε ότι είχαμε κυβέρνηση συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι διαφωνούσαν με πολλές πτυχές της δικής μας διαχείρισης της κρίσης. Και όσον αφορά τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο ρόλος και το κύρος του στη Γερμανία και στην Ευρώπη άνοιξαν πολλές πόρτες και συζητήσεις μέσω των οποίων μου δόθηκε η ευκαιρία να ακούσω τους ιθύνοντες, αλλά και πολλούς ανθρώπους από διάφορα κοινωνικά στρώματα εδώ, να εξηγήσω το σκεπτικό και το υπόβαθρο της θέσης της Γερμανίας εκείνη την εποχή και, εξίσου σημαντικό, να μεταφέρω τα ελληνικά συναισθήματα και τις ελληνικές θέσεις πίσω στη Γερμανία. Ετσι, με τον τρόπο του, ο ρόλος του στη Γερμανία και στην Ευρώπη διευκόλυνε ακόμη και τη δική μου δουλειά εκείνη την εποχή.