Η επιστροφή στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης για τον Γάλλο πρόεδρο ήταν προαποφασισμένη πριν από επτά χρόνια. Ο ίδιος, άλλωστε, είχε δώσει ραντεβού με τον εαυτό του και την Ιστορία όταν το 2017 διερωτήθηκε στην περίφημη τότε ομιλία του «για το πώς θα μοιάζει η Ευρώπη το 2024». Με την αυτοπεποίθηση τότε του νεοεκλεγμένου προέδρου εμφανίστηκε μάλιστα βέβαιος ότι επτά χρόνια μετά θα ήταν εκείνος ακόμη ένοικος του Ελιζέ για να κάνει τον απολογισμό του οράματός του για μια Ευρώπη θεμελιωμένη «στις αξίες της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου». Ακόμη και στο πιο ακραίο σενάριο δεν θα μπορούσε ωστόσο να φανταστεί ότι σε μόλις μία επταετία η Ευρώπη θα βρισκόταν αντιμέτωπη με πολλές και πολλαπλές προκλήσεις, από την πανδημία, την ενεργειακή κρίση έως και τον πόλεμο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία.
Η ομιλία διάρκειας εκατόν οκτώ λεπτών την περασμένη Πέμπτη –που χαρακτηρίστηκε ημέρες πριν εκφωνηθεί «Σορβόννη 2.0»– δεν ήταν όμως ακριβώς απολογισμός, αλλά μάλλον μια σκληρή προειδοποίηση που μόνον ο Εμανουέλ Μακρόν θα μπορούσε να ξεστομίσει τόσο ωμά: «Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ότι η Ευρώπη σήμερα είναι θνητή –μπορεί να πεθάνει– και εξαρτάται από τις επιλογές που θα κάνουμε σήμερα. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει».
Τριπλή απειλή
Η «θανάσιμη» απειλή προέρχεται: πρώτον, από την επιστροφή του πολέμου (μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία), δεύτερον, την ασθμαίνουσα ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της και την αδυναμία επιβίωσης των ευρωπαϊκών βιομηχανιών έναντι των «υπερεπιδοτήσεων» των ΗΠΑ και της Κίνας για τις αντίστοιχες δικές τους, και, τρίτον, την άνοδο της ανελευθερίας.
Για να παίξει με αυτούς τους «νέους κανόνες του παιχνιδιού» η Ευρώπη –κατά τον Μακρόν– θα πρέπει να προωθήσει «μια ευρωπαϊκή αμυντική πρωτοβουλία» με ενίσχυση της αντίστοιχης βιομηχανίας –όπου η Γαλλία υπερισχύει–, μέσω επενδύσεων και χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά ομόλογα, καθώς και να αναδιαμορφώσει τη νομισματική πολιτική της Ευρωζώνης, να διπλασιάσει τη «δημοσιονομική ικανότητά» της, αλλά και να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις. Προέτρεψε, εξάλλου, να επιταχυνθεί η ένωση κεφαλαιαγορών εντός 12 μηνών, ώστε οι ευρωπαϊκές τράπεζες να επενδύουν σε εγχώρια προϊόντα και όχι σε αμερικανικά.
Με λίγα λόγια, επανέλαβε ιδέες που έχει υπερασπιστεί στα πρόσφατα Ευρωπαϊκά Συμβούλια, αλλά που απορρίπτουν αρκετά κράτη-μέλη, ιδίως τις προτάσεις περί έκδοσης των λεγόμενων αμυντικών ευρωομολόγων ή για την ένωση κεφαλαιαγορών, που αποτέλεσαν άλλωστε τον βασικό λόγο που «μπλόκαραν» οι σχετικές συζητήσεις στις δύο προηγούμενες συνεδριάσεις των «27» στις Βρυξέλλες.
Η Ευρώπη απειλείται από την επιστροφή του πολέμου, από την ασθμαίνουσα ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της και από την άνοδο της ανελευθερίας.
Για ποιον λόγο τότε τις επανέλαβε; Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι η «Σορβόννη 2.0», παρά τη διευκρίνιση –μέσω διαρροών– του Ελιζέ ότι δεν θα επρόκειτο για ομιλία στο πλαίσιο προεκλογικής καμπάνιας ενόψει ευρωεκλογών, αλλά επιπέδου αρχηγού κράτους, μάλλον διαψεύδει τις προθέσεις του Μακρόν, που «πιέζεται» πολιτικά από την παγιωμένη πρώτη θέση της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν.
Αν και όπως συνηθίζει περιέγραψε ακριβώς αυτό που θέλει για την Ευρώπη, περιλαμβάνοντας μάλιστα ειδική αναφορά στις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας, του κράτους δικαίου κ.ά., ωστόσο η ομιλία δεν παρέπεμπε σε κάποιο στρατηγικό όραμα, όπως το 2017, παρά στη μακρά λίστα επιθυμιών του Γάλλου προέδρου, που είναι ήδη πάνω – κάτω γνωστή σε εταίρους, συμμάχους και «άσπονδους» φίλους του.
Το τελευταίο διάστημα αυτό που απασχολεί, όπως φαίνεται, τον Γάλλο πρόεδρο είναι το ποια πρόσωπα θα μπορέσουν στον επόμενο θεσμικό κύκλο –μετά τις ευρωεκλογές– να «απαντήσουν» σε αυτή τη λίστα και συγχρόνως να ανταποκριθούν επιτυχώς στις «απειλές» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Ο Γάλλος πρόεδρος φέρεται να συζητάει με αρκετούς ηγέτες την πιθανότητα να αναλάβει την προεδρία της Κομισιόν ένας τεχνοκράτης, όπως ο Ντράγκι.
Καθόλου τυχαία την περασμένη Τετάρτη μέσω διαρροής στο πρακτορείο Bloomberg έγινε γνωστό ότι o Γάλλος πρόεδρος φέρεται να είναι σε ανοιχτή επικοινωνία με αρκετούς πρωθυπουργούς –περιλαμβανομένης της Ιταλίδας Τζόρτζια Μελόνι– για την πιθανότητα να αναλάβει την προεδρία της Κομισιόν ένας τεχνοκράτης, όπως ο Μάριο Ντράγκι. Είναι πάντως κοινό μυστικό, εδώ και καιρό στις Βρυξέλλες, ότι ο Μακρόν που πρότεινε την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για πρόεδρο του εκτελεστικού οργάνου της Ε.Ε. το 2019, δεν φαίνεται καθόλου ικανοποιημένος με τον τρόπο που καθοδήγησε τη «γεωπολιτική Κομισιόν» ή τις διαπραγματεύσεις για εμπορικές σχέσεις (ιδιαίτερα εκείνες με χώρες της Λατινικής Αμερικής, Mercosur) ή τις σχέσεις Βρυξελλών – Ουάσιγκτον. «Η προεδρία της Κομισιόν πρέπει να υπηρετεί το γενικό συμφέρον, επομένως δεν πρέπει να είναι υπερπολιτικοποιημένη», δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος πρόσφατα στις Βρυξέλλες, προσθέτοντας ότι ακριβώς αυτό ήταν η απερχόμενη Επιτροπή.
Το «παζάρι»
Κανείς, φυσικά, δεν επιβεβαιώνει την πληροφορία, ούτε εμφανίζεται σίγουρος εάν ο Εμανουέλ Μακρόν και οι νέοι «σύμμαχοί» του αναζητούν αντικαταστάτη της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ή εάν με διαρροές και ευθεία κριτική ασκούν πίεση για να πάρουν όσο περισσότερα μπορούν στο ιδιότυπο παρασκηνιακό «παζάρι» που προηγείται και πολλές φορές έπεται των ευρωπαϊκών εκλογών. Αλλωστε, η Φον ντερ Λάιεν εξακολουθεί να είναι το «φαβορί» –παρά τα διαρκή δημοσιεύματα εναντίον της–, ενώ το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, θα βγει πρώτο και παραδοσιακά θα επιδιώξει να πάρει την προεδρία της Κομισιόν. «Ολα είναι ανοιχτά» –όπως ορθά λέγεται στις Βρυξέλλες– έως το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 Ιουνίου, όπου θα συζητηθούν για πρώτη φορά τα ονόματα τα οποία θα ηγηθούν των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε για την επόμενη τετραετία. Το πολιτικό, όμως, παιχνίδι μόλις ξεκίνησε.