Εχετε άγχος ενόψει μιας σημαντικής συνέντευξης για δουλειά; Ανησυχείτε για μια ομιλία που έχετε να δώσετε; Εχετε νευρικότητα στο πρώτο ραντεβού; Η λύση, όπως λένε κάποιες ψηφιακές νεοσύστατες επιχειρήσεις (startups), είναι οι βήτα αναστολείς, ένας τύπος φαρμάκου που μπορεί να επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθμό και να μειώσει την αρτηριακή πίεση – καλύπτοντας ορισμένα από τα σωματικά συμπτώματα του άγχους. Συνήθως, θα ήταν απαραίτητη μια επίσκεψη στο ιατρείο για να μας τα συνταγογραφήσουν, όμως κάποιες εταιρείες στις ΗΠΑ συνδέουν τώρα ασθενείς και γιατρούς για σύντομες διαδικτυακές επισκέψεις και στέλνουν τα φάρμακα στο σπίτι. «Τέρμα πια το τρέμουλο και ο ιδρώτας», υπόσχεται μια διαδικτυακή διαφήμιση. «Εύκολη και γρήγορη λήψη σε 15 λεπτά».
Αυτό ανησυχεί τη δρα Ιβέτ Ι. Σελίν, καθηγήτρια Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή Πέρελμαν του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια. «Το πρώτο ερώτημα είναι: τι συμβαίνει με αυτό το άτομο;» λέει. Μήπως εκτός από το άγχος έχει και κατάθλιψη; Εχει χρόνιο άγχος ή πρόκειται για μια περαστική περίπτωση τρακ; «Δεν θέλουμε να συνταγογραφήσουμε λάθος φάρμακο», προσθέτει. Αν και οι βήτα αναστολείς θεωρούνται γενικά ασφαλείς, οι ειδικοί λένε ότι μπορεί να έχουν δυσάρεστες παρενέργειες και πρέπει να λαμβάνονται με προσοχή.
Τι είναι
Οι βήτα αναστολείς, όπως για παράδειγμα η υδροχλωρική προπρανολόλη, έχουν εγκριθεί από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων για το θωρακικό άλγος, την πρόληψη της ημικρανίας, τον ακούσιο τρόμο, την αρρυθμία και άλλες χρήσεις. Αλλά εξακολουθούν να συνταγογραφούνται και για την υπέρταση, αν και δεν θεωρούνται πλέον συνιστώμενη θεραπεία, κυρίως διότι άλλα φάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά στην πρόληψη του εγκεφαλικού επεισοδίου και του θανάτου.
Οι βήτα αναστολείς μπορούν να διευκολύνουν τα σωματικά συμπτώματα του αμυντικού μηχανισμού πάλης ή φυγής (fight or flight) απέναντι στο στρες, όπως τρέμουλο, ιδρωμένες παλάμες ή ταχυκαρδία, αλλά δεν έχουν εγκριθεί από τον FDA για τη θεραπεία της αγχώδους διαταραχής.
Επί δεκαετίες οι γιατροί τούς συνταγογραφούν για περιπτώσεις πέραν των εγκεκριμένων χρήσεών τους, μεταξύ άλλων για την αντιμετώπιση του τρακ. Τα τελευταία χρόνια, διασημότητες όπως ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ και η Κλόε Καρντάσιαν έχουν πει ότι τα συγκεκριμένα φάρμακα τους έχουν βοηθήσει να ξεπεράσουν το τρακ τους.
Οταν αρχίζουμε να νιώθουμε άγχος ή στρες, το σώμα μας παράγει αδρεναλίνη, η οποία μας προετοιμάζει να αντιδράσουμε σε κάποιον αντιληπτό κίνδυνο. Η ορμόνη δίνει σήμα στην καρδιά μας να χτυπάει πιο γρήγορα και στενεύει τα αιμοφόρα αγγεία μας για να ανακατευθύνει το αίμα σε σημαντικά όργανα όπως η καρδιά και οι πνεύμονες. Η αναπνοή επιταχύνεται και αρχίζουμε να ιδρώνουμε. Οι βήτα αναστολείς «μπλοκάρουν» τις επιδράσεις της αδρεναλίνης. Προκαλούν την καρδιά να χτυπάει πιο αργά και με λιγότερη δύναμη, γεγονός που βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Ωστόσο, αν αισθάνεστε ιδιαίτερα αγχωμένοι, «το μυαλό σας εξακολουθεί να τρέχει, να αναμασάει και να ανησυχεί», τονίζει η Ρετζίν Γκαλάντι, ψυχολόγος στο Σίνταρχερστ της Νέας Υόρκης, η οποία αντιμετωπίζει ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές.
Με άλλα λόγια, οι βήτα αναστολείς δεν αντιμετωπίζουν την πηγή του φόβου σας. «Αν γίνει εβδομαδιαία συνήθεια επειδή, π.χ., δυσκολευόμαστε σε ένα μάθημα, οπότε τρέχουμε κάθε φορά να πάρουμε ένα βήτα αναστολέα, τότε θα έλεγα “ποιος είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος εδώ;”» προσθέτει.
Στους ασθενείς συνταγογραφούνται συνήθως μόνο λίγα χάπια για συγκεκριμένες καταστάσεις όπου μπορεί να εμφανίσουν κάποιο τρακ, εξηγεί ο δρ Τζόζεφ Μπιενβενί, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς. Ομως ορισμένες διαδικτυακές εταιρείες χορηγούν έως και 48 τη φορά.
Υπάρχουν παρενέργειες;
Ναι. Οι βήτα αναστολείς μπορεί να προκαλέσουν αίσθηση ζάλης. Αλλες πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν κόπωση, κρύα άκρα, αϋπνία και εφιάλτες. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν γαστρεντερικά προβλήματα όπως ναυτία ή διάρροια και, λιγότερο συχνά, δύσπνοια. Αυτός είναι ο λόγος που κάποιοι γιατροί συνιστούν στους ασθενείς τους να αποφύγουν να τα πάρουν πρώτη φορά την ημέρα ενός σημαντικού γεγονότος. Ο Μπιενβενί συμβουλεύει τους ασθενείς να δοκιμάσουν αρχικά το φάρμακο ένα Σαββατοκύριακο ή «όταν δεν έχετε τίποτε άλλο να κάνετε». «Θέλω οι χρήστες να γνωρίζουν πώς θα τους επηρεάσει», υπογραμμίζει.
Είναι καλό να τα πάρετε για κάτι πιθανώς αγχωτικό, όπως μια σημαντική παρουσίαση; Ενδεχομένως. Ωστόσο, οι ειδικοί προτείνουν να επισκεφθείτε πρώτα τον παθολόγο σας. Οι βήτα αναστολείς μπορεί να μην ενδείκνυνται για ασθενείς με διαβήτη, υπόταση ή βραδυκαρδία, ή για άτομα με άσθμα ή άλλη πνευμονική νόσο. Επίσης μπορεί να έχουν αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα, όπως για τη χοληστερίνη ή τις καρδιαγγειακές παθήσεις.
Οι διαδικτυακοί γιατροί δεν έχουν το πλήρες ιατρικό ιστορικό σας και δεν σας έχουν εξετάσει από κοντά, λέει ο Αρθουρ Κάπλαν, καθηγητής Βιοηθικής στην Ιατρική Σχολή Γκρόσμαν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Χωρίς κλινική εξέταση, μπορεί κάποιοι ασθενείς να μη γνωρίζουν ότι έχουν κάποιο υποκείμενο πρόβλημα, όπως αρρυθμία, προσθέτει. Και μπορεί να μην ξέρουν πού να απευθυνθούν αν έχουν απορίες για τη συνταγή τους. «Πρέπει να υπάρχει παρακολούθηση όταν λαμβάνουμε τέτοια φάρμακα», λέει.
Για όσους αντιμετωπίζουν συχνά αγχωτικές εργασίες όπως δημόσιες ομιλίες, οι ειδικοί λένε ότι μπορεί να είναι πιο ωφέλιμο να δοκιμάσουν τεχνικές αναπνοής ή θεραπεία έκθεσης, η οποία περιλαμβάνει την έκθεση σε αυτό που μας αγχώνει ώστε να σπάσει το μοτίβο φόβου και αποφυγής. «Η κάλυψη των συμπτωμάτων του άγχους σας δεν πρόκειται να σας μάθει πώς να τα διαχειρίζεστε», τονίζει η Γκαλάντι.