Τοπία που μοιάζουν να ανήκουν στη σφαίρα του μύθου, λαοί με παράξενα έθιμα, βίαιες μάχες μέχρι τελικής πτώσεως και θρυλικές προσωπικότητες, όπως ο Αζτέκος αυτοκράτορας Μοντεζούμα Β΄ ή ο Ισπανός κονκισταδόρος Ερνάν Κορτές: Μολονότι συχνά θυμίζει μυθιστόρημα, το εκτενές έργο του Αμερικανού καλλιτέχνη και συγγραφέα Τσαρλς Ν. Γ. Μπρόουνελ «Οι Ινδιάνικες φυλές της Βορείου και της Νοτίου Αμερικής» αποτελεί μία φιλόδοξη και συστηματική απόπειρα καταγραφής της ιστορίας των γηγενών της Αμερικής. Γεννημένος το 1822, ο Μπρόνουελ δεν πρόλαβε, βέβαια, να συναντήσει τον τελευταίο ηγέτη των Αζτέκων, που αιχμαλωτίστηκε από τους Ισπανούς το 1520 και πέθανε λίγο αργότερα υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ταξίδεψε, όμως, σε ολόκληρη την Αμερικανική ήπειρο πριν από την οριστική απώλεια του παραδοσιακού τρόπου ζωής και της ταυτότητας των αυτόχθονων πληθυσμών. Το πολυσέλιδο βιβλίο του, εικονογραφημένο από τον ίδιο, κυκλοφόρησε το 1853 και επανεκδόθηκε 11 χρόνια αργότερα με την προσθήκη ενός κεφαλαίου για τους πολέμους των Σιου. Πλέον, ο πρώτος τόμος του έργου, με τίτλο «Από τον Μοντεζούμα στους πολέμους των Σέμινολ», κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Στοχαστής σε μετάφραση Θωμά Μαστακούρη, ενώ αναμένεται και η υπόλοιπη σειρά.
Για την εξιστόρηση των γεγονότων που διαδραματίστηκαν αιώνες πριν από τη γέννησή του -με αφετηρία την πρώτη συνάντηση Ευρωπαίων και γηγενών Αμερικανών- ο συγγραφέας βασίστηκε κυρίως στις μαρτυρίες ιστορικών, χρονικογράφων και περιηγητών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως, παρότι δεν θα μπορούσε να έχει αποβάλει εντελώς τις στερεοτυπικές αντιλήψεις της εποχής του ή να αποφεύγει όρους, που σήμερα θεωρούνται υποτιμητικοί, ο Μπρόουνελ καταβάλλει προσπάθεια για να διατηρήσει μιας μορφής αντικειμενικότητα, εστιάζοντας εξίσου στα «βάρβαρα» έθιμα όσο και στην εμβληματική αρχιτεκτονική των Ινδιάνων του Μεξικού, εξυμνώντας τους περήφανους αυτόχθονες της Φλώριδας, που επέλεγαν τον θάνατο από τη δουλεία, και αποκαλύπτοντας χωρίς καμία διάθεση εξωραϊσμού τις μηχανορραφίες του ευφυούς αλλά αδίστακτου τυχοδιώκτη Κορτές.
Σκληρή γλώσσα
Μολονότι ουδέποτε αμφισβητεί την -δεδομένη για την εποχή του- πολιτιστική υπεροχή των Ευρωπαίων ή την ανωτερότητα της «αληθινής» θρησκείας σε σχέση με τα παγανιστικά έθιμα των αυτόχθονων της Αμερικής, χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα για να περιγράψει τις αμείλικτες στρατηγικές που ακολούθησαν οι άποικοι για να καθυποτάξουν ή να εξοντώσουν τους κατοίκους του Νέου Κόσμου. «Δεν χρειάζεται να ψάξουμε πιο μακριά από την ιστορία των θρησκευτικών και πολιτικών διώξεων στην Ευρώπη ή την απάνθρωπη μεταχείριση υποτιθέμενων μαγισσών στη δική μας χώρα, για να πειστούμε πως ο χαρακτήρας των Ινδιάνων δεν θα φαινόταν και πολύ χειρότερος σε σύγκριση με εκείνον των συγχρόνων τους της δικής μας φυλής», σπεύδει να υπενθυμίσει στον αναγνώστη του, αμέσως έπειτα από μία αναφορά στην «εσκεμμένη και συστηματική σκληρότητα» που επιδεικνύουν οι αυτόχθονες απέναντι στους αιχμαλώτους τους.
Ο πρώτος τόμος της σειράς αρχίζει με την παράθεση θεωριών για την προέλευση των γηγενών της Αμερικής – αν και, όπως αναγνωρίζει ο διορατικός Μπρόουνελ, «θα ήταν ευκολότερο να προβλέψει κανείς την περίοδο, κατά την οποία θα ολοκληρωθεί ο αφανισμός των ιδιάνικων φυλών… παρά να ανατρέξει πίσω στην πρώιμη ιστορία τους». Συγκεντρώνοντας γενικές πληροφορίες για τα μικρά και μεγαλύτερα «ινδιάνικα έθνη», ο συγγραφέας αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στις μορφές διακυβέρνησης, τα ήθη και έθιμα, τις αντιλήψεις, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τις διατροφικές συνήθειες και τους τρόπους διεξαγωγής πολέμου, ενώ παράλληλα επιχειρεί να διαλύσει ορισμένα διαδεδομένα στερεότυπα, όπως ότι «κανείς Ινδιάνος δεν έχει γένια». Στα επόμενα κεφάλαια, και πριν περάσει στην εξιστόρηση των πρώτων συναντήσεων Ευρωπαίων και γηγενών Αμερικανών, εστιάζει, με έκδηλο θαυμασμό, στα σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα της αμερικανικής ηπείρου, που μαρτυρούν «την ύπαρξη πολυπληθών εθνών, τα οποία αρίστευσαν σε πολλές από τις τέχνες του πολιτισμού». Η αφήγηση ολοκληρώνεται με μία συνοπτική αλλά εμπεριστατωμένη αναφορά στους πολέμους των Σέμινολ- φυλές αυτόχθονων της Φλώριδας, που ένωσαν τις δυνάμεις τους με πρώην σκλάβους από την Αφρική και συγκρούστηκαν με τον στρατό των ΗΠΑ στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Τα επόμενα τέσσερα βιβλία της σειράς εστιάζουν, μεταξύ άλλων, στους Ινδιάνους της Ανατολικής Ακτής των σημερινών ΗΠΑ, στην «Ομοσπονδία των Εξι Εθνών και τους Ιορκουόι, καθώς και στις φυλές της Νοτίου Αμερικής, καλύπτοντας χρονολογικά το διάστημα από την άφιξη των αποίκων έως τη χρονιά της δεύτερης έκδοσης του βιβλίου, εν μέσω του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου.
Αφοσιώθηκε στην τέχνη
Περισσότερο γνωστός για το σημαντικό τοπιογραφικό του έργο, ο Τσαρλς Ν. Γ. Μπρόουνελ (1822-1909), για τον οποίο δεν διαθέτουμε παρά ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία, ήταν γόνος εύπορης οικογένειας του Ροντ Αϊλαντ. Εργάστηκε επί δέκα χρόνια ως δικηγόρος στην περιοχή του Κονέκτικατ, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1850 εγκατέλειψε οριστικά τη Νομική για να αφοσιωθεί στην τέχνη. Παράλληλα ταξίδευε αδιάκοπα στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, αρχικά μόνος του και αργότερα με τη σύζυγο και τους τέσσερις γιους του. Το βιβλίο «Από τον Μοντεζούμα στους πολέμους των Σέμινολ», που αποτελεί τον πρώτο από τους πέντε τόμους της έκδοσης «Οι Ινδιάνικες φυλές της Βορείου και της Νοτίου Αμερικής», κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Στοχαστής σε μετάφραση Θωμά Μαστακούρη. Υπό έκδοση βρίσκεται και ο δεύτερος τόμος της σειράς, με τίτλο «Από την Ποκαχόντας μέχρι τον τελευταίο των Μοϊκανών».