Απόλυτα εναρμονισμένο με το πνεύμα της παγκοσμιοποίησης και της αντιμετώπισης σύγχρονων προκλήσεων, το γερμανικό κράτος πραγματοποιεί ένα μεγάλο άνοιγμα στους νέους ερευνητές από όλο τον κόσμο. Με τη γνώση να αναδεικνύεται σε πρώτη ύλη για την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, οι πυλώνες του γερμανικού ερευνητικού τομέα είναι τρεις: πανεπιστήμια, μη-πανεπιστημιακά ερευνητικά ινστιτούτα και βιομηχανία. Εδώ η αριστεία δοξάζεται και η τακτική αξιολόγηση από εξωτερικούς, ανεξάρτητους φορείς θεωρείται αυτονόητη. Οπως ακριβώς… δεν συμβαίνει στην Ελλάδα!
Εχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές της στη Νομική Αθηνών, η κ. Βασιλική Χαλκιαδάκη, Δ.Ν., LL.M., επέλεξε τη Γερμανία για τις μεταπτυχιακές της σπουδές το 2008. «Το πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ μου πρόσφερε, σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια του Στρασβούργου και της Βασιλείας, ένα ελκυστικό τριεθνές μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Ακολούθησε η εκπόνηση της διδακτορικής μου διατριβής στο ίδιο πανεπιστήμιο (Φράιμπουργκ), ενώ έγινα δεκτή στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα για το συγκριτικό ποινικό δίκαιο του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ με υποτροφία της Max-Planck-Gesellschaft. Εκτός από την οικονομική στήριξη, το Ινστιτούτο μου έχει προσφέρει ένα διεθνές ερευνητικό περιβάλλον –συναναστρέφομαι καθημερινά με διεθνείς επισκέπτες-μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας ευρωπαϊκών, αμερικανικών και ασιατικών χωρών– και την κορυφαία στον κόσμο βιβλιοθήκη Ποινικού Δικαίου, με παράλληλη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες μεγάλων εκδοτικών οίκων, πανεπιστημίων και διεθνών νομικών περιοδικών: πραγμάτωση της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Σήμερα, εργάζομαι ως ερευνήτρια στο Τμήμα Ποινικού Δικαίου του ίδιου Ινστιτούτου», καταλήγει.
Πώς χαρτογραφείται σήμερα ο χώρος της έρευνας στη Γερμανία; Σύμφωνα με επίσημες πηγές, το 2016 το Ομοσπονδιακό υπουργείο Παιδείας και Ερευνας διέθεσε 16,4 δισ. ευρώ. Οι συνολικές δαπάνες της Γερμανίας για την Ερευνα και Ανάπτυξη ανέρχονται στα 80 δισ. ευρώ (2,84% του ΑΕΠ). Το 66% προέρχεται από επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Από το 2005 έως σήμερα, ο προϋπολογισμός για τον σκοπό αυτό έχει αυξηθεί σημαντικά: 15,3 δισ. ευρώ διατέθηκαν για την εκπαίδευση και την έρευνα το 2015, με πρόβλεψη για περαιτέρω αύξηση 25% μέχρι το 2017. Αποτέλεσμα; Η δημιουργία 114.000 νέων θέσεων εργασίας στην έρευνα μεταξύ 2005 και 2012 (συνολικά απασχολούνται 361.000 ερευνητές, οι 52.000 από άλλες χώρες).
Η Γερμανία είναι τρίτη στον κόσμο (μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα) στην επιστημονική έρευνα και πρώτη στην Ευρώπη. Με στόχο να υποστηριχθούν οι ερευνητές για να μετατρέψουν τις ιδέες τους σε καινοτόμα προϊόντα, το 2006 η Γερμανία ανέπτυξε ένα επιτυχημένο πρόγραμμα καινοτομίας, το «High-Tech Strategy». Το πρόγραμμα εστιάζει κυρίως σε τομείς που εμφανίζουν εξαιρετικές προοπτικές για το μέλλον όπως η ψηφιακή βιομηχανία και κοινωνία, η βιώσιμη επιχειρηματικότητα και ενέργεια ή τα «έξυπνα» συστήματα μέσων μεταφοράς.
Η Γερμανία έχει δικτυωθεί παγκοσμίως. Σύμφωνα με τη δρα Katja Lasch, από το German Academic Exchange Service (DAAD), «η στρατηγική που ακολουθεί η Γερμανία για τη διεθνοποίηση της έρευνας βασίζεται στη διασύνδεση δραστηριοτήτων διαφόρων ερευνητικών ινστιτούτων, την προώθηση ξένων φοιτητών και ερευνητών, την επέκταση της διεθνούς ερευνητικής συνεργασίας, την καμπάνια “Ερευνα στη Γερμανία” και την ερευνητική συνεργασία με τους καλύτερους στον κόσμο». Οι μισές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις παράγονται μέσα στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών. Αλλοδαποί, το 53,7% των διδακτορικών φοιτητών, το 72,4% των μεταδιδακτορικών ερευνητών. Οι ευκαιρίες για τους νέους πολυάριθμες. Οπως το Κίνητρο Αριστείας, που παρέχει επιπλέον υποστήριξη σε δραστηριότητες – 4,6 δισ. ευρώ μεταξύ 2006-2017.
Οσο για τους ερευνητές; Αλλοι θα παραμείνουν, άλλοι, όχι – όπως η κ.Βασιλική Χαλκιαδάκη, η οποία δηλώνει: «Ευελπιστώ σε μερικά χρόνια να επιστρέψω στη χώρα μου και να συμβάλω στην ανάπτυξη της επιστημονικής νομικής έρευνας».
Κορυφαία ινστιτούτα, μεγάλα επιτεύγματα
Μεταξύ των γνωστότερων ερευνητικών ινστιτούτων στη Γερμανία, συγκαταλέγονται τα ακόλουθα:
Το Fraunhofer-Gesellschaft (www.fraunhofer.de), ο μεγαλύτερος οργανισμός εφαρμοσμένης έρευνας στην Ευρώπη. Τα πρότζεκτ του, ποικίλλουν: από ανέπαφους σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων έως βιομηχανικά ρομπότ. Διασημότερη εφεύρεσή του, το MP3.
Στη Leibniz Association (www.leibniz-association.eu) συνδέονται 89 ανεξάρτητα ερευνητικά ινστιτούτα, τα οποία διαχειρίζονται θέματα που άπτονται ενός ευρύτατου επιστημονικού φάσματος. Μόνο το 2014, τα Ινστιτούτα Leibniz είχαν συνάψει πάνω από 3.900 διεθνείς συνεργασίες με περισσότερες από 140 χώρες. Η Ενωση έχει προσελκύσει τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου – το 23% των νέων ερευνητών κάτω των 36 ετών είναι αλλοδαποί. Χαρακτηριστικό των ινστιτούτων Leibniz ότι πρέπει να υπόκεινται σε τακτικές εξωτερικές αξιολογήσεις.
Το Max Planck-Gesellschaft (www.mpg.de), ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός ερευνητικός οργανισμός, θεωρείται το απόλυτο κέντρο βασικής έρευνας στις φυσικές επιστήμες, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Συμπληρώνει το ερευνητικό έργο των πανεπιστημίων, ενώ είναι γνωστό για την αριστεία στην έρευνα. Από το 1948 που ιδρύθηκε, 18 ερευνητές του έχουν λάβει το βραβείο Νόμπελ.
Η οικογένεια Humboldt από το Alexander von Humboldt Foundation (www.humboldt-foundation.de) συνδέει την ακαδημαϊκή κοινότητα απ’ όλο τον κόσμο με τη Γερμανία: πάνω από 27.000 μέλη αυτής της κοινότητας, προερχόμενα από όλους τους επιστημονικούς τομείς σε πάνω από 140 χώρες σε όλο τον κόσμο. Κάθε χρόνο προσφέρει πάνω από 1.000 υποτροφίες σε εξαιρετικά υψηλού επιπέδου ερευνητές, ενώ εξασφαλίζει ταυτόχρονα την ενσωμάτωσή τους σε ένα παγκόσμιας εμβέλειας δίκτυο αριστείας.
Με χρονική αφετηρία το 1652, η Leopoldina and Council of Science and Humanities (www.leopoldina.org), θεωρείται η παλαιότερη στον κόσμο Ακαδημία Φυσικών Επιστημών και Ιατρικής με συνεχή λειτουργία, ενώ έχει συμβουλευτικό ρόλο σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης, της επιστήμης και της έρευνας στη Γερμανία.
Ο μεγαλύτερος ερευνητικός οργανισμός στη Γερμανία, ο Helmholtz Association (www.helmholtz.de), στοχεύει στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάπτυξη νέων θεραπειών για ανίατες ασθένειες.