Εχω πολλές φορές διερωτηθεί τι σημαίνει «πολιτικό επίπεδο». Σύνθετο ερώτημα με πολλές και εξίσου σύνθετες απαντήσεις. Κυρίως, η έννοια του πολιτικού επιπέδου συνδέεται με εκείνη του πολιτικού πολιτισμού. Ως γνωστόν, πάσχουμε ως προς το τελευταίο, πάσχουμε βαθιά και πάσχουμε καιρό τώρα – πολύ πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Μετά δε και τις απανωτές εκλογές της περιόδου 2012-15, έγινε κοινός τόπος η διαπίστωση πως «η Βουλή αυτή είναι η χειρότερη όλων των εποχών», δεδομένου ότι το Κοινοβούλιο είναι ένας δείκτης τού τι σημαίνει επίπεδο και πολιτισμός σε μια χώρα. Οπως και οι συζητήσεις στα τηλεοπτικά στούντιο, όπως ο δημοσιογραφικός λόγος φυσικά, όπως τα προεκλογικά ντιμπέιτ, οι –παρωχημένες και τόσο αντι-οικολογικές– αφισοκολλήσεις και το –συχνά αγοραίο– περιεχόμενο των αφισών· η σχέση των πολιτών με τον δημόσιο χώρο και τον δημόσιο λόγο και, βέβαια, η εν γένει συμπεριφορά της εκάστοτε κυβέρνησης, η οποία δείχνει πάντοτε τον δρόμο, δίνει το παράδειγμα και, εφόσον παραμείνει για πολύ καιρό στην εξουσία (π.χ. το ΠΑΣΟΚ στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των δεκαετιών του ’80 και του ’90), σμιλεύει συνειδήσεις, διαμορφώνει και εγκαθιδρύει νοοτροπίες (θετικές και αρνητικές).
Αυτήν τη στιγμή βλέπουμε ότι και σε χώρες της ανεπτυγμένης Δύσης, στη Βρετανία και εσχάτως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, το λεγόμενο «πολιτικό επίπεδο» έχει υποστεί καθίζηση. Το βακτήριο του λαϊκισμού έχει εξαπλωθεί και έχει εδραιωθεί, έχει ισχυροποιηθεί ανησυχητικά, σε συνδυασμό και με την άνοδο των άκρων. Οσο κι αν ψάχνουμε για το κατάλληλο αντιβιοτικό, οι προσπάθειες πέφτουν στο κενό: ο νηφάλιος πολιτικός λόγος, είτε του κεντροδεξιού είτε του κεντροαριστερού χώρου, απλώς δεν πείθει. Και αν δεν πείθει αυτό, τα πράγματα είναι δύσκολα, καθώς κάθε ψήφος αυτή την περίοδο –από αυτή του λιμενεργάτη στο Σάντερλαντ έως εκείνη του αγελαδάρη στη Νότια Ντακότα– είναι προϊόν ενός εν βρασμώ θυμικού.
Ποιος κρατάει, σε μιαν ιδιότυπη, αθόρυβη, μορφή αντίστασης, ψηλά το πολιτικό επίπεδο; Εκείνος που μέσα στην απελπισία της άδικης φορολογίας ή και της ανεργίας ακόμη, επιμένει να μη βρίσκει αποκούμπι στα άκρα και στον λαϊκισμό. Η μόνη αληθινή αντίσταση αυτήν τη στιγμή είναι η σταθερή, αταλάντευτη πρόσδεση στον ορθό λόγο, στις αξίες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.