Πότε έγινε η παγκόσμια τηλεόραση τόσο κυνική; Ηταν όταν ο Τζέιμι Λάνιστερ πέταξε δίχως σκέψη ένα μικρό παιδί από το ψηλότερο παράθυρο του πύργου, στο πρώτο επεισόδιο του «Game of Thrones»; Ισως όταν ο Φρανκ Αντεργουντ του «House of Cards» έριξε στις γραμμές του τρένου τη ρεπόρτερ που θα τον ξεμπρόστιαζε ή μήπως τη στιγμή που ο πρωθυπουργός της Βρετανίας παραδέχθηκε πως είχε σεξουαλικές επαφές με ένα… γουρούνι στο «Black Mirror»; Προφανώς τέτοιες αλλαγές δεν συμβαίνουν με μια σκηνή, ούτε καν με ολόκληρη σειρά, όσο εμβληματική κι αν είναι αυτή. Το αποτέλεσμα ωστόσο παραμένει· η σύγχρονη τηλεόραση –πιθανώς και το κοινό της– είναι κυνική όσο ποτέ άλλοτε και ταυτόχρονα διψασμένη για έναν ρεαλισμό που περισσότερη σχέση έχει με τα σοκαριστικά ερασιτεχνικά βίντεο του Ιντερνετ παρά με τη «βρώμικη» ματιά του Σκορσέζε…
Εδώ και λίγο καιρό στην πρώτη θέση με τις βαθμολογίες της διαδικτυακής κινηματογραφικής βάσης δεδομένων (IMDb) έχει περάσει το πολυσυζητημένο «Τσερνόμπιλ». Η σειρά του HBO, που ανά στιγμές μοιάζει με δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, περιέχει μερικές από τις πιο σκληρές εικόνες που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια στη μικρή οθόνη, οι δε ήρωές του είναι τέτοιοι όχι λόγω των ανδραγαθημάτων τους, αλλά επειδή λένε την… αλήθεια.
Ο Φρανκ Αντεργουντ (Κέβιν Σπέισι) ενσαρκώνει την κυνική πλευρά της πολιτικής.
Οσο για τον «Game of Thrones», τη σειρά που συμβόλισε όσο καμία άλλη το πέρασμα στη σύγχρονη, πανάκριβη τηλεόραση, αυτό πήρε για πάντα μαζί του τη ρομαντική αύρα του «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών». Το κινηματογραφικό έπος δεν διαθέτει πια άψογους, γεμάτους υψηλά ιδανικά ιππότες, ούτε πριγκίπισσες με θεραπευτικό άγγιγμα – οι πρώτοι είναι στην καλύτερη περίπτωση φονιάδες και αιμομίκτες, ενώ οι δεύτερες καίνε γυναικόπαιδα καβάλα σε δράκους. Είναι χαρακτηριστικό πως τα πιο κομβικά και σχολιασμένα επεισόδια της σειράς είναι αυτά που περιέχουν σοκαριστικούς θανάτους, τρομερές προδοσίες, βάναυσες εκτελέσεις.
Δεν είναι ακριβώς πως το κοινό διψάει για αίμα, τουλάχιστον όχι περισσότερο από όσο γινόταν πάντα. Απλώς ο σύγχρονος κόσμος της τρομακτικής ανταγωνιστικότητας, των ανθρώπινων σχέσεων που περιπλέκονται λόγω σόσιαλ μίντια και της κυριαρχίας της εικόνας δεν αφήνει πολλά περιθώρια στον ρομαντισμό. Στην πολιτική αυτό μεταφράζεται με ένα σόου όπως το «House of Cards», όπου ο κυνισμός χτυπάει κόκκινο σχεδόν σε κάθε επεισόδιο. Το ίδιο, αλλά από διαφορετική σκοπιά, συμβαίνει και με το επιτυχημένο «Black Mirror», το οποίο εξετάζει πολιτικά και κοινωνικά θέματα με τρόπο που συχνά σοκάρει.
Οσο για την καθημερινότητα, εκεί τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά, μιας και οι σεναριογράφοι δεν αρκούνται απλώς στο να μεταφέρουν την κυνική τάση στους σύγχρονους χαρακτήρες, αλλά πολλές φορές σκιαγραφούν με τέτοιο τρόπο ακόμα και ήρωες άλλων εποχών. Για να μείνουμε στο σήμερα, η μεγάλη επιτυχία του «Fleabag» της Φίμπι Γουόλερ-Μπριτζ είναι χαρακτηριστική της τρέλας των σχέσεων σε μια μεγαλούπολη (Λονδίνο)· από την άλλη, το αμερικανικό «Suits» απεικονίζει διασκεδαστικά μια επαγγελματικο-κοινωνική πραγματικότητα, όπου επιβιώνουν μόνον οι πιο ικανοί κυνηγοί.
Το «Black Mirror» ξεκίνησε από τη Βρετανία για να περάσει στα χέρια του Netflix, σοκάροντας συχνά με το περιεχόμενό του.
Φυσικά, ο κυνισμός δεν είναι προνόμιο μόνον της τελευταίας δεκαετίας. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς, για παράδειγμα, πιο πεσιμιστή και σκεπτικιστή ήρωα από τον δρα Χάουζ του Χιου Λόρι. Κι όμως η σειρά συνολικά δεν ήταν ανάλογου ύφους, διότι αυτό δεν ήταν κάτι που «απαιτούσε» το κοινό. Αντιθέτως, μόλις φέτος πολλοί κατηγόρησαν το (κατά τα άλλα δημοφιλέστατο) «La Casa de Papel» για έλλειψη ρεαλισμού, ειδικά προς το φινάλε του. Βλέπετε, τα κίνητρα πίσω από την τελική ανατροπή που συμβαίνει εκεί φάνηκαν υπερβολικά… ρομαντικά.
Γενικότερα, ένα άλλο φαινόμενο της σύγχρονης τηλεόρασης είναι η εμμονή με την αληθοφάνεια· όχι την αλήθεια ή το ντοκουμέντο, αλλά την αίσθηση πως όσα βλέπουμε στην οθόνη μπορούν υπό συνθήκες να συμβούν. Ακόμα και οι τηλεοπτικοί υπερήρωες της Marvel («Jessica Jones», «Punisher», «Luke Cage» κ.ο.κ.), που θεωρητικά αντιπροσωπεύουν και το πιο ποπ κομμάτι της παραγωγής, είναι πολύ πιο «ρεαλιστικοί» από άλλες κομίστικες μεταφορές. Κάπως έτσι ο κόσμος του φανταστικού, με την έννοια του μυστηριακού, του ανεξήγητου και του ανεξερεύνητου, μπαίνει σχετικά στην άκρη. Ο δε ρομαντισμός και τα υψηλά ιδανικά, που έτσι κι αλλιώς περνούν κρίση στην εποχή μας, θεωρούνται περίπου σεναριακές αδυναμίες…