Η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι η «μόνη διέξοδος» που θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να διατηρήσουν την οικονομική τους ευημερία και τη γεωπολιτική τους αυτονομία, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συγκυριαρχίας, σύμφωνα με τον Χέρμαν βαν Ρομπέι. Σε αποκλειστική συνέντευξή του στην «Κ», στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Σεμιναρίου του ΕΛΙΑΜΕΠ στο Ναύπλιο, ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, επικαλούμενος τα παραδείγματα του Εμανουέλ Μακρόν και του Πέδρο Σάντσεθ, τονίζει ότι το φιλοευρωπαϊκό όραμα παραμένει εκλογικά ελκυστικό, παρά τις δυνάμεις του εθνικισμού και του λαϊκισμού που συνασπίζονται κατά της ενωμένης Ευρώπης.
Η υποστήριξη για τη συμμετοχή στην Ε.Ε. είναι η υψηλότερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία 27 χρόνια, σημειώνει ο κ. Βαν Ρομπέι. «Υπάρχει ενθουσιασμός για την Ευρώπη; Οχι. Αλλά είναι σημαντικό ότι το ποσοστό αυξάνεται – εν μέρει εξαιτίας του φιάσκου στο οποίο έχει εξελιχθεί το Brexit».
Είναι ωστόσο η Ε.Ε. καταδικασμένη να παραμείνει στο σημερινό τέλμα της – αποφεύγοντας τη διάλυση λόγω του φόβου των συνεπειών, αλλά ανίκανη να προχωρήσει μπροστά; «Κατ’ αρχάς, δεν θα παραγνώριζα τη σημασία του ότι έχουμε καταφέρει να παραμείνουμε ενωμένοι», λέει. «Πολλοί μιλούσαν για κατάρρευση της Ευρωζώνης. Ακολούθησε η προσφυγική κρίση, που ήταν και αυτή υπαρξιακού χαρακτήρα. Και την ξεπεράσαμε κι αυτήν. Αλλά και με το Brexit, το ίδιο πράγμα: Οι Βρετανοί νόμιζαν ότι θα διαπραγματευθούν με μια διχασμένη Ευρώπη και ότι θα κάνουν συμφωνίες σε πολιτικό επίπεδο· αντ’ αυτού, οι “27” έχουν διατηρήσει την ενότητά τους και διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις έχουν υποχρεωθεί να συνομιλήσουν με τον αρμόδιο επίτροπο και τον αγαπητό Ζαν-Κλοντ (Γιούνκερ)».
Παραδέχεται ότι δεν υπάρχει όρεξη για ένα «μεγάλο άλμα προς τα εμπρός» στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, «το οποίο όλοι προσδοκούσαμε μετά την ομιλία του Μακρόν στη Σορβόννη» (σ.σ.: τον Σεπτέμβριο του 2017). «Ωστόσο σε κάποια πεδία υπάρχει πραγματική πρόοδος – παράδειγμα, στην άμυνα. Με εξέπληξε που η πρωτοβουλία της PESCO υποστηρίχθηκε από 25 κράτη-μέλη. Επιπλέον, μετά το μπλοκάρισμα της συγχώνευσης μεταξύ Alstom και Siemens, έχει ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση στη Γαλλία και τη Γερμανία για την ανάγκη στενότερης συνεργασίας ώστε η Ευρώπη να καλύψει το χαμένο έδαφος σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η αποθήκευση ενέργειας κ.ο.κ. Υπάρχει πλέον η κατανόηση ότι χρειαζόμαστε Ευρωπαίους πρωταθλητές. Η έννοια της βιομηχανικής πολιτικής δεν είναι πλέον ταμπού στη Γερμανία. Συνειδητοποιούμε ότι η κλίμακα, το μέγεθος, έχουν σημασία. Καμία από τις 15 μεγαλύτερες ψηφιακές εταιρείες στον κόσμο δεν είναι ευρωπαϊκή».
Ο Βαν Ρομπέι δεν πιστεύει ότι η Ε.Ε. είναι έτοιμη για την επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση. «Ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε: να ενισχύσουμε την τραπεζική, τη δημοσιονομική, την οικονομική ένωση. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη γνώσης, αλλά η απουσία δράσης. Και γνωρίζω αρκετά καλά τη διαδικασία κατάρτισης της ευρωπαϊκής πολιτικής για να ξέρω ότι δεν θα συμβούν όλα αυτά σε μια στιγμή, με ένα μπιγκ μπανγκ. Τα κενά θα καλυφθούν σταδιακά. Αλλά δεν πρέπει η σταδιακή φύση της διαδικασίας να γίνει άλλοθι για να μη γίνει τίποτα – ή σχεδόν τίποτα». Περαιτέρω, σε μία αναφορά που έχει ως αποδέκτες τις χώρες του Βορρά που αντιστέκονται στις αναγκαίες αλλαγές (κάνει μάλιστα ειδική μνεία στη χανσεατική λίγκα ως ανασταλτικό παράγοντα), τονίζει πως τα μέτρα που θα ληφθούν «θα πρέπει να περιλαμβάνουν ένα στοιχείο αλληλεγγύης. Χωρίς αυτό, υπάρχει πρόβλημα. Είναι αναγκαίο να υπάρχει, σε κάποιο βαθμό, μια ένωση μεταβιβάσεων».
Σχετικά με το μεταναστευτικό, ο κ. Βαν Ρομπέι χαρακτηρίζει «μείζον επίτευγμα» τη «διάσωση της ζώνης Σένγκεν» και αναδεικνύει τη σημασία της φύλαξης των συνόρων: «Οταν οι ροές μειώνονται, είναι πιο εύκολη η κατανομή των αιτούντων άσυλο στα κράτη-μέλη». Θεωρεί ότι η Αγκυρα δεν θα επιτρέψει τη μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα «γιατί δεν είναι προς το συμφέρον της», καθώς θα οδηγήσει αυτομάτως σε αύξηση των ροών από τη Συρία προς την Τουρκία. Και εκφράζει την απογοήτευσή του που δεν επιτεύχθηκε μια νέα συμφωνία για το ζήτημα, συμπεριλαμβανομένης και της αναθεώρησης του Κανονισμού του Δουβλίνου, στον απόηχο της κρίσης του 2015-16.
Πιστεύει ότι θα μπορέσει η νέα ευρωπαϊκή ηγεσία να επιβάλει μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση στο ζήτημα· να πετύχει εκεί όπου απέτυχαν οι προκάτοχοί της; «Νομίζω ότι η προσέγγιση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα είναι στη λογική της αναζήτησης μιας “συμμαχίας των προθύμων”, αντί να προσπαθήσει να επιβάλει τον νόμο.
Αλλά δεν γίνεται οι χώρες που δεν σέβονται τους κανονισμούς της Ε.Ε. να μην υπόκεινται κυρώσεις».
ΗΠΑ και Κίνα
Θα επιστρέψουν στην κανονικότητα οι ευρωαμερικανικές σχέσεις μετά την εποχή Τραμπ – ακόμη κι αν μείνει οκτώ χρόνια στο τιμόνι; «Ο Τραμπ δεν είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα, αλλά ένα διεθνές πρόβλημα. Ο εμπορικός πόλεμος, όπως τον αποκαλούμε, βλάπτει την κινεζική οικονομία και μέσω αυτής βλάπτει τη γερμανική οικονομία, άρα κατ’ επέκταση και την οικονομία της Ευρωζώνης. Και φυσικά βλάπτει την αμερικανική οικονομία». Οπως παρατηρεί, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν την ίδια ανάλυση σε γενικές γραμμές για τις στρεβλωτικές πολιτικές της Κίνας στο διεθνές εμπόριο και στην πρόσβαση ξένων επενδυτών στην κινεζική αγορά: «Εκεί που διαφωνούμε είναι στη μεθοδολογία για τη βελτίωση της κατάστασης. Εμείς κινούμαστε εντός του πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ή διμερώς, με διάλογο και διαπραγματεύσεις». Επιπλέον, όπως παρατηρεί, ο Τραμπ, αντί να συνταχθεί με την Ε.Ε. απέναντι στο Πεκίνο, «διακηρύσσει την Ε.Ε. εχθρό» των ΗΠΑ. Ωστόσο, όπως σημειώνει, δεν χάνει την ελπίδα του, καθώς «ο Τραμπ είναι ικανός να αλλάξει πορεία εν μια νυκτί, ιδίως αν δει ότι απειλείται η αμερικανική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, στην Ε.Ε. είμαστε έτοιμοι να διαπραγματευθούμε και έτοιμοι να ανταποδώσουμε αναλόγως» σε περίπτωση επιβολής δασμών.