«Διαφάνεια και ανεξαρτησία». Αυτές τις αξίες ανέδειξε ως ζωτικές για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ο Μάριο Ντράγκι, στην εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στην αρχή της εβδομάδας στους Financial Times. Τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα της ευρωκρίσης –Νότιοι και Βόρειοι, περιφέρεια και πυρήνας– έχουν τις ενστάσεις τους. Για τις υπερχρεωμένες χώρες, παρέμεναν θολά τα κριτήρια βάσει των οποίων οι τράπεζες ορισμένων χωρών αφέθηκαν να καταρρεύσουν ενώ άλλες διασώθηκαν, και πολιτικές όπως το waiver, το QE και η στήριξη μέσω ELA παρέχονταν ή αναστέλλονταν. Για τα πλεονασματικά κράτη-μέλη, η ΕΚΤ είχε ξεφύγει πολύ πέρα από τα όρια της εντολής της, λαμβάνοντας αποφάσεις σαφώς πολιτικές και χάνοντας τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της.
Το ότι ο Ντράγκι κατάφερε για οκτώ χρόνια να διατηρήσει την ανοχή και των δύο στρατοπέδων θα ήταν από μόνο του ένα μεγάλο επίτευγμα. Ιδιαίτερα στις τάξεις των Βόρειων, η ιταλική του καταγωγή, η επιμονή του σε ανορθόδοξες πολιτικές νομισματικής επέκτασης και η πίεσή του για δημοσιονομική χαλάρωση και στενότερη δημοσιονομική ένωση στην Ευρωζώνη, ήταν στοιχεία που τον καθιστούσαν ακραία ύποπτο. Το ότι παρά την καχυποψία αυτή κατάφερε να βάλει τέλος στην υπαρξιακή κρίση του ευρώ και να δημιουργήσει τα θεμέλια για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας, είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό. Συγκεκριμένα, σχετικά με την ειδική ελληνική περίπτωση, το σφυροκόπημα που δέχθηκε από τους θιασώτες της «περήφανης διαπραγμάτευσης» ήταν σχεδόν εξίσου σφοδρό με αυτό που επιφύλαξαν οι υποκινητές του Grexit, που απαιτούσαν όλο και πιο πιεστικά, εκείνο το εφιαλτικό εξάμηνο του 2015, να σταματήσει να βοηθάει την Ελλάδα.
Η γνωστή φράση
Ο Μέρβιν Κινγκ, διοικητής τότε της Τράπεζας της Αγγλίας, ήταν ο άνθρωπος που είχε προσκαλέσει τον πρόεδρο της ΕΚΤ –κατόπιν παραίνεσης του πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον– να συμμετάσχει σε συνέδριο στο Λονδίνο παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων, στις 26 Ιουλίου του 2012. Ηταν η εποχή μέγιστου κινδύνου για το ευρώ, με την Ελλάδα να παραπαίει και τα ομόλογα της Ισπανίας και της Ιταλίας σε οριακά επίπεδα.
«Στεκόμουν δίπλα του όταν εκφώνησε την ομιλία του», εκμυστηρεύθηκε πρόσφατα ο λόρδος Κινγκ σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ». «Παρατήρησα ότι δεν είχε μπροστά του κείμενο – κάτι πολύ σπάνιο για κεντρικό τραπεζίτη. Είχε απλά λίγες λέξεις σε ένα κομμάτι χαρτί. Είπε λοιπόν τη γνωστή φράση, “θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να διασώσουμε το ευρώ”, και το κοινό τον κοίταζε με σκεπτικισμό. Αντιδρώντας σε αυτό, είπε το δεύτερο μέρος, εντελώς αυθόρμητα: “Και πιστέψτε με, θα είναι αρκετό”».
Ο Ντράγκι μετά «ήταν αβέβαιος, θα έλεγα αγωνιούσε» για τον αντίκτυπο που θα είχαν τα λόγια του, θυμόταν ο Αγγλος κεντρικός τραπεζίτης. Η δημόσια στήριξη που του παρείχαν η Αγκελα Μέρκελ και ο Φρανσουά Ολάντ μετά την ομιλία τον καθησύχασε. Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, τα κορυφαία στελέχη της εργάστηκαν εντατικά για να μετατρέψουν τη λακωνική ρήση του προέδρου τους σε συγκεκριμένη πολιτική. Το αποτέλεσμα, το OMT –με απλά λόγια η δέσμευση της ΕΚΤ να προβεί σε άνευ ορίων αγορές ομολόγων κρατών-μελών της Ευρωζώνης υπό τον όρο ότι θα υπάγονταν σε πρόγραμμα προσαρμογής– αποδείχθηκε (έως σήμερα τουλάχιστον) η πιο επιτυχημένη μπλόφα στην ιστορία της οικονομικής πολιτικής. Χωρίς να δαπανηθεί ούτε ένα ευρώ, η κρίση χρέους της Ευρωζώνης καταλάγιασε.
Ο Ντράγκι πέτυχε επειδή συνδύαζε τρεις αρετές: ήταν ένας από τους κορυφαίους νομισματικούς οικονομολόγους στον κόσμο, με γνώση της θεωρίας αλλά και της αγοράς· ήταν εξαιρετικά έμπειρος γραφειοκράτης, με προσόντα ακονισμένα στο καφκικό-μακιαβελικό περιβάλλον της ιταλικής δημόσιας διοίκησης· και διέθετε οξύ πολιτικό αισθητήριο, που του επέτρεπε να γνωρίζει έως πού θα τον συνόδευε η Μέρκελ και ποιο ήταν το όριο που δεν έπρεπε να ξεπεράσει.
Ωστόσο, όπως ο ίδιος πρώτος από όλους παραδέχεται, η ΕΚΤ από μόνη της δεν μπορεί να διασφαλίσει την ευημερία και τη συνοχή της Ευρωζώνης. Το κοινό νόμισμα παραμένει εύθραυστο και οι πολέμιοι του Ιταλού κεντρικού τραπεζίτη δείχνουν σταθερά απρόθυμοι να κάνουν τις υπερβάσεις που απαιτούνται για να το θέσουν σε πιο στέρεες βάσεις. Ο Ντράγκι έσωσε το ευρώ· όταν ξεσπάσει η επόμενη καταιγίδα, ποιος θα μπορέσει να τον αντικαταστήσει επάξια;