«Πώς πήγε ο πρώτος μήνας στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή στο Εθνικό Θέατρο;». «Βρίσκομαι στα χαρακώματα, αλλά αντέχω», απαντά γελώντας ο Δημήτρης Λιγνάδης.
Τον γνωρίζω από νεαρό, όταν του έκανα την πρώτη του συνέντευξη. Και τώρα, την πρώτη ως διευθυντή της πρώτης κρατικής μας σκηνής. Τότε ήταν ένας συνεσταλμένος νεαρός ηθοποιός, μάλλον πολίτικαλ κορέκτ. Επειτα τα ανέτρεψε όλα. Αφησε έπειτα από μια δεκαετία τη σιγουριά του Εθνικού, γιατί τον έπνιγε ο ακαδημαϊσμός, κινήθηκε απενοχοποιημένα σε όλα τα είδη, άκουσε επικρίσεις πολλές φορές για τις επιλογές του. Λάτρης των ανατροπών, δηλώνει «οραματιστής και ορεξάτος» για σκληρή δουλειά, θεωρεί ότι «οποιοσδήποτε έρχεται να διευθύνει το Εθνικό Θέατρο έχει μόνο καλές προθέσεις, αλλιώς είναι μεγάλο ξεβόλεμα, για να καρπωθείς τι;».
Εχει σκοπό να ανοίξει από αυτό το καλοκαίρι το «Ρεξ», για τους Αθηναίους που μένουν στην πρωτεύουσα και τους τουρίστες που έρχονται στην Αθήνα, αλλά και το Σχολείον της Ειρήνης Παππά, δημιουργώντας υπαίθριο θέατρο 1.200 θέσεων. Εκτός από τους σκηνοθέτες που ανακοίνωσε, θα φέρει στο Εθνικό και ηθοποιούς όπως η Λυδία Κονιόρδου, ο Κωνσταντίνος Μπιμπής, η Στεφανία Γουλιώτη κ.ά., θα ικανοποιήσει «ένα ευρύ φάσμα του παγκοσμίου ρεπερτορίου», θα κάνει «πιο γόνιμο το έδαφος για το ελληνικό έργο, συνεχίζοντας εμπλουτισμένο το εργαστήριο συγγραφής».
Αναρωτιέται: «Γιατί, όταν Ιάπωνες από πανεπιστήμια μάς ρωτάνε αν θα κάνουμε κάτι για τα 2.500 χρόνια από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, εμείς τρωγόμαστε για την Ελένη Παπαδάκη;». Αναφέρεται στην πετριά που έχουμε να τσακωνόμαστε μεταξύ μας, δεν διστάζει να πει την άποψή του και για τους πύργους στο Ελληνικό: «Δεν μου αρέσουν, είναι έκτρωμα, αλλά όταν βλέπω από το μπαλκόνι μου την Αθήνα, λέω ποιος μιλάει για ασχήμια στην Ελλάδα, ο ελληναράς;».
Δεσμεύεται ότι θα κάνει τα πάντα για το αρχείο του θεάτρου, και παρομοιάζει το Εθνικό με νοσοκομείο: «Αυτή τη στιγμή έχω να λύσω τα επείγοντα, ο ασθενής μετά πάει στο δωμάτιο».
– Ποια είναι η πρώτη σας ανάμνηση από το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου;
– Ηταν ενός επίσημου, με βαριά ενέργεια, χώρου. Ημουν δέκα χρονών και ερχόμουν να συναντήσω τον πατέρα μου που ήταν πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής. Ενιωθα ένα βάρος, κάτι φαιό, έναν τόπο φαντασματικό και φαντασιακό. Τώρα νιώθω συγκίνηση και δικαίωση.
– Ο προκάτοχός σας Στάθης Λιβαθινός είπε ότι αφήνει ένα «υγιές Εθνικό» με ένα μικρό πλεόνασμα. Εσείς μιλήσατε για «φλέγοντα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την οικονομική κατάσταση του θεάτρου». Να μιλήσουμε με αριθμούς;
– Δεν υπάρχει λόγος να κρυβόμαστε πίσω από φράσεις. Θα αποτυπώσω την πραγματικότητα. Από την υπουργό Πολιτισμού ζητάμε με το Διοικητικό Συμβούλιο, το ποσόν του 1,5 εκατ. ευρώ, όσο είναι το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Αυτό βρήκα. Μπορεί να συμβεί σε κάθε καλλιτεχνική διεύθυνση, δεν θέλω να μπω στη διαδικασία τι είπε ο προηγούμενος, ή οι προηγούμενοι.
– Κάνατε διαχειριστικό έλεγχο;
– Ζήτησα από τις υπηρεσίες να αποτυπώσουν ακριβώς, με αριθμούς, ποια είναι η εικόνα αυτή τη στιγμή του θεάτρου.
– Αυτό δεν είναι μια αντίφαση; Ο ελεγχόμενος είναι και ελέγχων;
– Αυτή η διαφορά του ποσού έγινε από τη μη αναμενόμενη απόδοση του προηγούμενου καλλιτεχνικού σχεδιασμού. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής που είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τον σχεδιασμό, μπορεί να πει στις υπηρεσίες του –γιατί υποχρεούται να βγάζει ισοσκελισμένο τον προϋπολογισμό– ότι γνωρίζει πως θα έχει συγκεκριμένα έσοδα. Ετσι τα προϋπολογίζει. Εκ του αποτελέσματος βλέπω ότι δεν ήρθε έτσι. Δεν παρανόμησε. Επεσε έξω, ίσως, στους υπολογισμούς του. Ισως δεν ήταν αναμενόμενο ότι θα αλλάξει η διεύθυνση, ίσως δεν πρόλαβαν να γίνουν διορθωτικοί χειρισμοί.
– Με τα οικονομικά τα καταφέρνετε;
– Οταν μου έγινε η πρόταση από την υπουργό Πολιτισμού κ. Μενδώνη, μίλησα για την εκπαιδευτική και εκπολιτιστική αποστολή που ο ίδιος ο νομοθέτης ορίζει στην ιδρυτική διακήρυξη του Εθνικού. Ζήτησα επίσης να επανέλθει η πρόβλεψη για τη θέση αναπληρωτή οικονομικού – διοικητικού διευθυντή. Το ήθελε και ο Λιβαθινός αυτό. Δεν μπορεί να ασχολούμαι στα 9/10 της ημέρας μου με το πώς θα γίνουν οι ισολογισμοί. Είναι σαν να βάλουν έναν οικονομικό διευθυντή να κάνει ρεπερτόριο. Θα βάλω επίσης μια εταιρεία ορκωτών λογιστών για να έχω εντάξει τη συνείδησή μου. Καμιά φορά οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί που είναι υποχρεωμένο να δίνει το Εθνικό, κρύβουν εκπλήξεις. Οπως η βόμβα που έσκασε στα χέρια μου. Μπορεί να σκάσει και σε μένα του χρόνου, να μη μου φέρουν τις χορηγίες που μου έταξαν, ή τα εισιτήρια να μην είναι όσα περίμενα.
– Η επιχορήγηση που λαμβάνει το θέατρο είναι 6 εκατ. ευρώ. Η μισθοδοσία ποια είναι;
– Είναι 6,6 εκατ. ευρώ για το μόνιμο προσωπικό και αυτούς που επιβάλλει να πάρεις το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Το ΣΕΗ επιβάλλει στο θέατρο να πάρει κάποιες φορές τον χρόνο συγκεκριμένα πεντάμηνα και οκτάμηνα. Αυτά για κάποιον λόγο πέρυσι αυξήθηκαν. Το κονδύλι λοιπόν που δίνει κάθε χρονιά το υπουργείο δεν θα επαρκέσει ποτέ. Θα ζητάμε πάντοτε μια έκτακτη επιχορήγηση, την οποία θα παίρνουμε όπως μέχρι τώρα. Αρα η έκτακτη επιχορήγηση είναι ένα εκατ. και κάτι. Ουσιαστικά, τώρα ζητώ από το ΥΠΠΟΑ 8,5 εκατ. ευρώ. Θα προσπαθήσω να κάνω εξοικονόμηση και μάζεμα, κερδοφόρο δεν μπορώ να το κάνω. Ξεκινώ παραγωγές με μηδέν μπάτζετ, αφού όλο πάει στη μισθοδοσία. Μέχρι να έρθει η μαγική στιγμή που θα αποτυπωθούν οι πραγματικές ανάγκες. Το καλλιτεχνικό δυναμικό είναι 220 άτομα. Ενα Εθνικό Θέατρο μπορεί να λειτουργήσει και με λιγότερους καλλιτέχνες απ’ ό,τι τώρα. Μπορεί και με περισσότερους αν έχει τα κονδύλια.
– Κι αν δεν τα καταφέρετε;
– Αν δεν μπορέσω να το κάνω πιο ευκίνητο, θα γίνω πιο ευκίνητος με τον τρόπο που θα το διαχειριστώ. Θέλει θεμελιακές αλλαγές ώστε να πάψει να είναι ζημιογόνο. Θέλω να ξεχειλίζει το θέατρο από κόσμο. Ευαγγελίζομαι ένα ρεπερτόριο από μια ποιότητα και πάνω, και θέλω το Εθνικό Θέατρο να απευθύνεται σε ευρύ κοινό.
Είμαι προπονημένος στις συγκρούσεις
«Το Εθνικο Θέατρο είναι ένα ωραίο νεοκλασικό – το λέω μεταφορικά. Δίπλα του έχουν φυτρώσει δύο ουρανοξύστες: η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και το ΚΠΙΣΝ. Μια χαρά είναι οι ουρανοξύστες, όμως το νεοκλασικό στη μέση δεν μπορεί να καμωθεί και να πιστέψει ότι είναι ουρανοξύστης».
– Ποιο κοινό δεν έρχεται στο Εθνικό;
– Ο μέσος Ελληνας πολίτης δίσταζε να έρθει. Ισως νόμιζε ότι δεν τον αφορά. Το Εθνικο Θέατρο είναι ένα ωραίο νεοκλασικό –το λέω μεταφορικά–, με την ιστορία του, την παλαιότητά του, που θέλει κάποια ρεστορέισον. Δίπλα του έχουν φυτρώσει δύο ουρανοξύστες: η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Μια χαρά είναι οι ουρανοξύστες, όμως το νεοκλασικό στη μέση δεν μπορεί να καμωθεί και να πιστέψει ότι είναι ουρανοξύστης. Μπορεί να συνυπάρξει με αυτούς, αρκεί να μην του κόβουν το φως. Η πολιτεία πρέπει να το βοηθήσει να υπάρξει.
– Είστε έτοιμος να συγκρουστείτε;
– Είμαι προπονημένος στις συγκρούσεις, έχω φάει πολλές μπουνιές. Αλλά γιατί να ξεκινάμε ότι πάμε για αγώνα μποξ; Ολοι οι εργαζόμενοι με δέχθηκαν με αγάπη και διάθεση να κάνουμε μάζεμα και ευρυθμία. Νομίζω ότι όλοι θέλουν να πάει καλά το Εθνικό, αλλά αυτό έχει ξεβόλεμα.
– Τι θα θέλατε να λένε σε ένα χρόνο για εσάς και τι στο τέλος της πρώτης θητείας σας;
– Ο πρώτος χρόνος ρεπερτοριακά ανήκει στον προηγούμενο διευθυντή. Θα ήθελα να λένε «μπήκε πολύ κόσμος στο Εθνικό και βγήκε ευτυχισμένος», «μπράβο που προχώρησες την έρευνα», «μπράβο σου που τίμησες την ιστορία του Εθνικού». Θα τσακιστώ να βρω κονδύλια για να συνεχιστεί η αποτύπωση και δημοσίευση του αρχείου, για εκπαιδευτικούς και όχι μόνο λόγους. Η Ιστορία δεν είναι μια γριά, αλλά ένα ποθητό και χρήσιμο ερωτικό υποκείμενο.
– Γιατί η μετονομασία του ισογείου του «Ρεξ» σε Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη» ήταν από τις πρώτες σας κινήσεις; Μοιάζει σαν να θέλατε να δηλώσετε κάτι μ’ αυτό, έστω κι αν επιθυμούσατε να προκαλέσετε.
– Δεν έχω την πολυτέλεια να προκαλώ. Μεγάλωσα σε ένα σαλόνι ηθοποιών (λόγω της γιαγιάς μου Αννας) και γιατρών. Εκεί άκουγα από μικρός τι σπουδαία ηθοποιός ήταν μια Ελένη Παπαδάκη. Οταν έμπαινα στο Εθνικό έβλεπα την προτομή της αλλά πολύ αργότερα έμαθα ότι είναι μια διαφιλονικούμενη ηθοποιός, την οποία καλλιτεχνικά κυνήγησε πολύ το σινάφι της. Εχοντας υπάρξει ηθοποιός, ξέρω καλά τι σημαίνει να σε λιθοβολούν.
Καθηγητές απ’ όλες τις παρατάξεις, στη σχολή μάς έλεγαν: «Παπαδάκη δεν ξαναβγήκε». Μύθος ήταν και η Παξινού, αλλά πρόλαβα να τη δω να τιμάται, όπως τον Μινωτή, ο οποίος ήταν ίνδαλμά μου, έπαιξα μαζί του. Υπάρχει θέατρο με το όνομά του. Οπως για τον Βεάκη και τον Κατράκη. Σε μια συζήτηση η Σοφία Βγενοπούλου με ρώτησε τη μια σκηνή θα τη λέμε Κοτοπούλη, την άλλη Παξινού και την άλλη ισόγειο Ρεξ; Αυθόρμητα απάντησα «θα δώσουμε το όνομα της Παπαδάκη». Δεν έχει καμία σκηνή το όνομά της, παρότι στη σύντομη πορεία της έπαιξε 31 έργα μόνο στο Εθνικό. Δεν με ενδιαφέρει το «αριστεροί ή δεξιοί», αλλά ποιοι ήταν ηθοποιάρες. Δεν θα επαναφέρουμε στη ζωή μας το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Ανήκω στην παράταξη που λέγεται ηθοποιός.