Η οικονομική κρίση του 2008 άφησε βαριά κληρονομιά στις δημοκρατικές χώρες. Δεν είναι τα κεφάλαια που δόθηκαν για τη διάσωση τραπεζών, ασφαλιστικών κ.λπ. που θεωρήθηκαν πολύ μεγάλες για να αφεθούν να καταρρεύσουν. Το σημαντικότερο ήταν ότι οι πρωτοβουλίες αυτές έσωσαν τους κολοσσούς ίσως και την οικονομία που κινδύνευε, αλλά δημιούργησαν τοξικό πολιτικό και κοινωνικό υπόστρωμα. Η σωτηρία των μεγάλων με χρήματα των φορολογουμένων ενίσχυσε τον δεξιό και αριστερό λαϊκισμό, που με σημαία την ανισότητα και τη δικαιοσύνη, σάρωσε σε πολλές χώρες. Ακόμα και τώρα, ο λαϊκισμός, είτε είναι απροκάλυπτα ολοκληρωτικός είτε κρυμμένος πίσω από κοινοβουλευτικό προσωπείο, κυβερνά σε πολλές χώρες.
Οι δημοκρατικές κυβερνήσεις πρέπει να αξιοποιήσουν το μάθημα της Ιστορίας και να μην κάνουν το ίδιο λάθος. Τα χρήματα των φορολογουμένων που θα δοθούν σε επιχειρήσεις να ανταποκρίνονται σε αρχές. Να γίνουν αποδεκτά από την κοινωνία ως αναγκαία κίνηση αλλά και μια δίκαιη πολιτική.
Προφανώς, δεν είναι η πρώτη φορά που η οικονομία και συγκεκριμένες εταιρείες θα διασωθούν με κρατικά κεφάλαια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο όρος bail out, που χρησιμοποιείται στην αγγλική, σημαίνει διάσωση με παροχή (κρατικής) βοήθειας, αλλά η έκφραση έχει και το νόημα «αντλώ νερά από βάρκα».
Η «διάσωση της βάρκας» σε πολλές περιπτώσεις δείχνει ακριβό εγχείρημα. Τα κεφάλαια που προσπαθεί να αποσπάσει η Lufthansa είναι διπλάσια από τη χρηματιστηριακή της αξία. Δεν κινδυνεύουν μόνον αεροπορικές εταιρείες αλλά και κλάδοι όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, εταιρείες πετρελαίου.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, αναδεικνύει, άλλη διάσταση. Τα χρήματα των φορολογούμένων, είπε σε διεθνές φόρουμ, να μη χρηματοδοτήσουν διάσωση εταιρειών ορυκτών καυσίμων και βιομηχανιών που μολύνουν το περιβάλλον. Πρέπει να διατεθούν, πρόσθεσε, σε εταιρείες που περιορίζουν την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και δημιουργούν πράσινες θέσεις εργασίας.
Η αλήθεια είναι ότι σε κάθε χώρα η επιλογή των επιχειρήσεων που θα σωθούν σχετίζεται με την ισχύ που έχουν οι εκπρόσωποι κάθε κλάδου. Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, οι πετρελαϊκές εταιρείες στις ΗΠΑ, είναι δυνατοί παίκτες στις χώρες.
Η ελληνική οικονομία προφανώς είναι ευάλωτη στις ανάγκες της αεροπορικής αγοράς, της ακτοπλοΐας, ξενοδοχειακών αλυσίδων και κλάδων που σχετίζονται με τον τουρισμό. Δεν μπορεί να παραλείψει τη σωτηρία τους αλλά και δεν είναι δίκαιο να σωθούν όλες, κλαδικά, χωρίς αξιολόγηση.
Είναι άδικο να διασωθούν ξενοδόχοι που εμφάνιζαν ζημίες πολύ πριν από την εμφάνιση του ιού. Ούτε δικαιούνται ενίσχυση των Ελλήνων φορολογουμένων, εταιρείες με έδρα σε άλλες χώρες. Οι εταιρείες που μετέφεραν έδρα σε φορολογικούς παραδείσους και δεν πληρώνουν φόρους, προφανώς δεν δικαιούνται σωτηρία από φορολογουμένους. Αλλά και εταιρείες που μετέφεραν την έδρα τους από την Ελλάδα σε κανονικές χώρες, σε αυτές πρέπει να αναζητήσουν σωτηρία. Για παράδειγμα, είναι κοινό μυστικό ότι ακτοπλοϊκές εταιρείες διατηρούν στην Ελλάδα μικρή εταιρεία διαχείρισης με μηδαμινά κεφάλαια, ενώ περιουσιακά στοιχεία όπως τα πλοία ανήκουν σε ξένες εταιρείες.
Οι εταιρείες που θα σωθούν πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν ως εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, αλλά τουλάχιστον μέρος των κεφαλαίων που θα πάρουν, να μετατρέπονται σε μετοχές, αν δεν επιστραφούν σε εύλογο χρόνο. Οι ιδιώτες μέτοχοι είτε πρέπει να διαθέσουν νέα κεφάλαια για να επιστρέψουν την ενίσχυση είτε να μειωθεί το ποσοστό τους.
Το μόνο που δεν πρέπει να γίνει είναι να δοθεί η εντύπωση ότι η πανδημία ήταν ευκαιρία για πάρτι ισχυρών. Τα κεφάλαια που διανέμονται, πρέπει να εμπεδώνουν τη δικαιοσύνη.
