«Αυτό το καλοκαίρι δεν θα φύγω για τη Χίο. Το κενό που νιώθω είναι απίστευτο. Σκέφτομαι τα παιδιά μου, που πρέπει να μένουν στα κέντρα υποδοχής, χωρίς καν τις λίγες ώρες κανονικότητας που εμείς οι εθελοντές μπορούσαμε να τους προσφέρουμε». Το παραπάνω ποστ της Λουίζας από τη Νάπολη της Ιταλίας είναι ενδεικτικό της απογοήτευσης που νιώθουν εκατοντάδες πολίτες της Ε.Ε. και άλλων χωρών, οι οποίοι από το 2015 και μετά έρχονταν στην Ελλάδα και εργάζονταν εθελοντικά, προσπαθώντας τα τείνουν χείρα βοηθείας στους εγκλωβισμένους στα νησιά πρόσφυγες. Φέτος, κατά τραγική ειρωνεία, βρίσκονται και εκείνοι εγκλωβισμένοι στις πατρίδες τους – λόγω κορωνοϊού.
Σε «αναστολή» έθεσε εκατοντάδες αιτήσεις η Χόλι Πεναλβέρ επικεφαλής του οργανισμού Indigo Volunteers, ο οποίος διαμεσολαβεί μεταξύ 48 μη κυβερνητικών οργανώσεων στην Ελλάδα, τη Σερβία, τη Βοσνία και τη Γαλλία και των ενδιαφερομένων να εργαστούν εθελοντικά πολιτών. «Πέρυσι είχαμε τοποθετήσει 1.015 άτομα σε οργανώσεις που δραστηριοποιούνται κατά μήκος της βαλκανικής διαδρομής που ακολουθούν οι πρόσφυγες, εξ αυτών η πλειονότητα, περίπου 850 άτομα εργάστηκε επί ελληνικού εδάφους». Δεδομένου ότι πολλοί εθελοντές αφιερώνουν μέρες από την ετήσια άδειά τους, περίπου 450 άτομα είχαν προσέλθει το καλοκαίρι.
«Φέτος, ήρθαν πριν από το lockdown 81 άτομα και μετά “παγώσαμε” τα πάντα, παρακολουθώντας τις εξελίξεις» διευκρινίζει η ίδια, που επανήλθε στη Σάμο τον Μάιο, αφού έκανε το σχετικό μοριακό τεστ στην Αθήνα. Ηρθε δε με τη διπλή της ιδιότητα – ως εκπρόσωπος της Indigo και ως νοσηλεύτρια.
Απαξ και έπαψαν τα περιοριστικά μέτρα, το πράσινο φως άναψε κυρίως για τους εθελοντές που είναι γιατροί ή για όσους έχουν μεγάλη εμπειρία. «Εχουμε υποδεχθεί στη Σάμο έως τώρα μόνον έξι εθελοντές γιατρούς». Η Indigo έχει επιβάλει μέτρα προστασίας για να διαφυλάξει τους εθελοντές και τους πρόσφυγες, όπως βέβαια και την τοπική κοινωνία. «Ζητήσαμε από όσους ήρθαν να τηρήσουν αυστηρή καραντίνα μιας ή δύο εβδομάδων, ανάλογα με τη χώρα προέλευσης, για όσους δηλαδή έρχονται από την πατρίδα μου, τη Μ. Βρετανία, η καραντίνα διαρκεί δεκαπέντε μέρες», αναφέρει ενδεικτικά η ίδια στην «Κ». Τα εν λόγω μέτρα είναι μακράν αυστηρότερα από εκείνα που ισχύουν για τους τουρίστες, καθώς οι ξένοι εθελοντές, οφείλουν πάντοτε με τη στάση τους να «απαντούν» στις επικριτικές φωνές και να επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα της «ύπαρξής» τους. Ως προς το δεύτερο σκέλος, βέβαια, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους, καθώς πολλές οργανώσεις στη Σάμο απουσία εθελοντών –αλλά και λόγω των περιοριστικών μέτρων που ισχύουν στα camps– έχουν ακυρώσει αρκετές δράσεις. «Εχει διατηρηθεί κυρίως η διανομή ρουχισμού και ειδών πρώτης ανάγκης» καταλήγει η κ. Πεναλβέρ.
Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Ενα από τα πιο παραγωγικά καλοκαίρια προβλεπόταν να είναι το φετινό για την περιβαλλοντική οργάνωση «Αρχέλων», ο οποίος ανέμενε περί τους 550 ξένους συνεργάτες στα εννέα εν εξελίξει προγράμματά του. Ωστόσο, η εξάπλωση της πανδημίας ανέτρεψε τα σχέδια των ενδιαφερόμενων υπευθύνων πεδίου, οι οποίοι είναι έμπειροι επιστήμονες και των εθελοντών, οι οποίοι είναι φοιτητές που κάνουν την πρακτική τους, που προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Μέση Ανατολή. Η διακοπή ή οι ακυρώσεις πτήσεων, η αναγκαστική καραντίνα μετά την άφιξη και η διάχυτη ανησυχία άλλαξαν άρδην το τοπίο. «Οφείλαμε να προστατεύσουμε τη διεξαγωγή των προγραμμάτων, μιας και «τρέχουμε» το αρχαιότερο πρόγραμμα καταγραφής και προστασίας της θαλάσσιας χελώνας στη Μεσόγειο, αλλά και τους εθελοντές μας, εφαρμόζοντας πρωτόκολλα προστασίας» λέει στην «Κ» η κ. Χαρά Παπαηλιού, υπεύθυνη εθελοντών στον «Αρχέλων».
Η οργάνωση, λοιπόν, ανακοίνωσε μέσω της ιστοσελίδας της σειρά μέτρων: όσοι φθάνουν στους ερευνητικούς σταθμούς – κατασκηνώσεις του συλλόγου, είτε από την Ελλάδα είτε από το εξωτερικό, οφείλουν να παρουσιάσουν αρνητικό τεστ που να έχει γίνει τις προηγούμενες 72 ώρες και άπαξ και φτάσουν να αυτοπεριοριστούν για επτά μέρες. Και όλα αυτά ανεξάρτητα από το τεστ στο οποίο ενδεχομένως θα υποβληθούν στο αεροδρόμιο. Πολλά διεθνή εθελοντικά προγράμματα ακυρώθηκαν, ο «Αρχέλων» όμως αναζήτησε τη «χρυσή τομή», προσδιορίζοντας έναν ανώτατο αριθμό εθελοντών ανά εβδομάδα και τοποθεσία.
«Δώσαμε προτεραιότητα σε όσους έχουν ξαναέρθει και σε εκείνους που έχουν τη δυνατότητα να μείνουν πάνω από τέσσερις εβδομάδες» σημειώνει η κ. Παπαηλιού. Ο αριθμός των εθελοντών που επιβεβαιώθηκε τελικά για τη Ζάκυνθο και την Κυπαρισσία, προγράμματα που πραγματοποιούνται αδιάλειπτα από το 1983, όπως και για το Κέντρο Διάσωσης, είναι λιγότερος από τον μισό των προηγούμενων ετών. Στις υπόλοιπες περιοχές είτε ορίστηκε ως ανώτατος αριθμός οι πέντε (π.χ. Ρέθυμνο) είτε οι ανάγκες καλύπτονται από τοπικούς εθελοντές (π.χ. Χανιά και Μεσσαρά Κρήτης). «Μπορεί φέτος λόγω της ιδιάζουσας κατάστασης να έχουμε λιγότερους ξένους εθελοντές, ωστόσο για το Κέντρο Διάσωσης Θαλασσίων Χελωνών στη Γλυφάδα εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον από Ελληνες, καθώς έπειτα από την καραντίνα πολλοί είχαν ανάγκη, αλλά και χρόνο, για εθελοντική δραστηριότητα και επαφή με τη φύση» καταλήγει η ίδια.