«Πέθανε όπως ακριβώς ήθελε: στο κρεβάτι του, στο σπίτι του και χωρίς πόνους». Ισως η καλύτερη νεκρολογία για τον 96χρονο πρώην καγκελάριο της Γερμανίας, Χέλμουτ Σμιτ, ήρθε από τα χείλη του θεράποντος γιατρού και στενού φίλου του. «Επεσε σε έναν βαθύ ύπνο ειρηνικά και ήρεμα. Απλώς σταμάτησε να ζει». Με αυτά τα συγκινητικά λόγια αποχαιρέτισε μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας ο 76χρονος Χάινερ Γκρέτεν, ο οποίος βρισκόταν στο πλευρό του μαζί με τη σύντροφό του Ρουτ Λόα και την κόρη του Σουζάνε στο σπίτι του στο Αμβούργο.
Μόλις διαδόθηκε η είδηση του θανάτου του Σμιτ διεκόπησαν οι κομματικές συνεδριάσεις των δύο κυβερνητικών εταίρων στο Βερολίνο. Σύμφωνα με μαρτυρίες, η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ θυμήθηκε τον ρόλο του ως υπουργού Εσωτερικών του Αμβούργου στην αναχαίτιση των πλημμυρών στη γενέτειρά της, το 1962, όπως την πληροφορήθηκε από το ραδιόφωνο στην τότε ανατολική Γερμανία. Στη συνέχεια, όταν ο Σμιτ ανέλαβε την καγκελαρία, από το 1974 (χρίστηκε αντικαταστάτης του Βίλι Μπραντ, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση λόγω του σκανδάλου με τον κατάσκοπο της πρώην ανατολικής Γερμανίας Γκίντερ Γκιγιόμ) έως το 1982, οπότε ανετράπη από τον διάδοχό του Χέλμουτ Κολ ύστερα από πρόταση μομφής, ήρθε αντιμέτωπος με μία από τις τραυματικότερες περιόδους της γερμανικής ιστορίας: το γερμανικό φθινόπωρο του τρόμου, το 1977, που σημαδεύτηκε από την απαγωγή και δολοφονία του προέδρου της Ενωσης Εργοδοτών, Χανς Μάρτιν Σλάιερ, από την οργάνωση «Φράξια Κόκκινος Στρατός». Ακολούθησε η θεαματική απελευθέρωση των ομήρων επιβατών στο αεροδρόμιο του Μογκαντίσου από τη μονάδα των ειδικών δυνάμεων GSG 9, αλλά και η αινιγματική ταυτόχρονη αυτοκτονία των ηγετικών στελεχών της οργάνωσης. «Οι Γερμανοί είχαν τα προηγούμενα εκατό χρόνια ελάχιστες πολιτικές προσωπικότητες, για τις οποίες θα μπορούσαν να είναι υπερήφανοι.
Ο Χέλμουτ Σμιτ ανήκει σε αυτούς τους λίγους. Στην τιμητική πινακοθήκη του έθνους αξίζει μια διακεκριμένη θέση, σαν αυτήν που κατέλαβε εδώ και καιρό στις καρδιές των πολιτών. Θα του εξασφαλίσουν μια αξιοσημείωτη και αξιαγάπητη μνήμη: ως τον διαχειριστή της πλημμύρας στο Αμβούργο το 1962, τον πολιτικό που κήρυξε τον πόλεμο στους τρομοκράτες της RAF και τους υποχρέωσε να γονατίσουν στο αεροδρόμιο του Μογκαντίσου μετά την απελευθέρωση των 86 ομήρων, τον άνθρωπο που διατήρησε την οικονομική πορεία της χώρας μέσα από τη δίνη δύο πετρελαϊκών κρίσεων, τον “δάσκαλο της Γερμανίας” (Praeceptor Germaniae), τον διακομματικό πρώην ομοσπονδιακό καγκελάριο, ο οποίος ανέκαθεν τάχθηκε πάνω από το συμφέρον του κόμματός του», γράφει στη χθεσινή της νεκρολογία η Zeit, η εφημερίδα της οποίας υπήρξε εκδότης για περισσότερα από 32 χρόνια.
«Πενθούμε για έναν από τους σημαντικότερους Γερμανούς πολιτικούς της μεταπολεμικής ιστορίας», είπε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, Γιόακιμ Γκάουκ. «Ηταν ένας μεγάλος ηγέτης μέχρι το τελευταίο τσιγάρο», επισήμανε για τον Σμιτ ο υπουργός Εξωτερικών, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ.
Τα τελευταία χρόνια ήταν καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι και είχε πρόβλημα ακοής. Ηταν όμως πνευματικά εναργής. Σε ομιλία που είχε εκφωνήσει πέρυσι κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών σε ειδική τελετή στο δημαρχείο του Αμβούργου, ο Σμιτ είχε πει: «Σήμερα έχουμε μεν μια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μας λείπει όμως μια κοινή δημοσιονομική πολιτική, μια κοινή οικονομική πολιτική, μια κοινή κοινωνική πολιτική. Οταν το 2007 Αμερικανοί και Βρετανοί τραπεζίτες βύθισαν όχι μόνο τις δικές τους οικονομίες στο χάος αλλά ολόκληρο τον κόσμο, φάνηκαν καθαρά οι σοβαρές παραλείψεις που ανεχτήκαμε εμείς οι Ευρωπαίοι με το Μάαστριχτ. Οι συνέπειες, ειδικά για τον ευρωπαϊκό Νότο, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Είμαι αρκετά μεγάλος σε ηλικία ώστε να θυμάμαι την ύφεση του 1929 και αρκετές ακόμη, γι’ αυτό ξέρω τι σημαίνει εκατομμύρια άνθρωποι να είναι άνεργοι ή ποιες είναι οι παραλυτικές επιπτώσεις της ανεργίας των νέων».
Συνεπής φιλέλληνας, είχε μεν εκφράσει επιφυλάξεις για την ένταξη της χώρας μας στην ΟΝΕ, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης επέμενε να χαρακτηρίζει ανεπιθύμητο ένα Grexit. Σε χθεσινή δήλωσή του για τον θάνατό του, ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σημείωσε: «Υπήρξε ένας μεγάλος Ευρωπαίος ηγέτης της γενιάς μου. Εστάθη στο πλευρό των δημοκρατικών δυνάμεων της Ελλάδος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών και, μετά τη μεταπολίτευση, διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην ένταξη της Ελλάδος στην τότε ΕΟΚ. Είχα την τύχη να συνεργαστώ μαζί του και να εκτιμήσω τις αρετές του. Η Γερμανία αλλά και η Ευρώπη τού οφείλουν πολλά».
Οι πιο διάσημες ρήσεις του
«Οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι έχουν τη θλιβερή κοινή μοίρα να μιλούν ήδη σήμερα για πράγματα τα οποία θα κατανοήσουν πλήρως αύριο».
«Οποιος έχει οράματα, να πάει στον γιατρό».
«Αυτόν τον αιώνα διακυβεύεται η επαλήθευση της ταυτότητας του ευρωπαϊκού πολιτισμού».
«Αυτό που χάνει κανείς πρώτο σε μια δίαιτα, είναι η υπομονή».
«Αν είχαμε ακόμη το γερμανικό μάρκο, οι εξαγωγές μας θα κατέρρεαν».
«Οι γονείς παρέδωσαν το έργο της ανατροφής σε 25 τηλεοπτικά κανάλια και στη βιομηχανία του βίντεο».
«Θέληση χρειάζεται κανείς. Και τσιγάρα».
«Δεν στοιχίζουν όλες οι μεταρρυθμίσεις χρήματα, ούτε όλα όσα κοστίζουν λεφτά είναι από μόνα τους μια μεταρρύθμιση».
«Οι αγορές είναι σαν αλεξίπτωτα. Λειτουργούν μόνο αν ανοίξουν».
«Φυσικά κι έχει κινδύνους η πυρηνική ενέργεια. Δεν υπάρχει όμως καμία ενέργεια και τίποτα στον κόσμο χωρίς ρίσκο. Ούτε καν η αγάπη».
«Δεν γίνονται μεγάλες κινήσεις στις Συνόδους Κορυφής, απλώς αποτρέπονται τα χειρότερα».
«Οποιος δεν μιλάει, δεν ακούγεται».
«Η νομισματική πολιτική είναι ταυτόχρονα και εξωτερική πολιτική».
«Αν θέλουμε να ανακατευόμαστε παντού όπου παρατηρείται κατάφωρη αδικία, κινδυνεύουμε να προκαλέσουμε τρίτο παγκόσμιο πόλεμο».
«Ο ρυθμός σαλιγκαριού είναι ο κανονικός για κάθε δημοκρατία».
«Χωρίζω την ανθρωπότητα σε τρεις κατηγορίες: εμάς τους φυσιολογικούς ανθρώπους, που κάποτε στη νεότητά μας κλέβαμε μήλα, τη δεύτερη που έχει μια μικρή εγκληματική φλέβα και την τρίτη, που αποτελείται από τραπεζίτες».
«Αν έπρεπε να ζήσω με 780 ευρώ τον μήνα, θα έπρεπε να υποστώ περιορισμούς. Ισως θα αναγκαζόμουν να στρίβω μόνος μου τα τσιγάρα».
«Το κράτος δικαίου δεν χρειάζεται να νικάει, ούτε να χάνει, πρέπει απλώς να υπάρχει».
«Στα θεμελιώδη ερωτήματα πρέπει κανείς να είναι αφελής».