Φιλόσοφος, επαναστάτης, μεταρρυθμιστής, ερευνητής ή μήπως απλώς ένας προπονητής που έχει το χάρισμα να διεισδύει όσο κανείς άλλος στα πιο κρυφά μυστικά του ποδοσφαίρου και να τα αναδεικνύει;
Ο Πεπ Γκουαρδιόλα στα 52 χρόνια του, κατακτώντας το Τσάμπιονς Λιγκ και με τη Μάντσεστερ Σίτι, μοιάζει να εξελίσσει το άθλημα και παράλληλα να το επαναφέρει στις… εργοστασιακές ρυθμίσεις του.
Με συστήματα που πρωτοπαίχτηκαν στις αρχές του περασμένου αιώνα και από πολλούς θεωρούνται πλέον ξεπερασμένα, ο Ισπανός τεχνικός καταφέρνει να πρωτοπορεί στο σύγχρονο ποδόσφαιρο αποδεικνύοντας πως οι εμμονές δεν έχουν θέση δίπλα στον «βασιλιά των σπορ».
Ο γιος του Καταλανού οικοδόμου Βαλέντι Γκουαρδιόλα μεγάλωσε σε ένα εργατικό σπίτι με ξεκάθαρες οικογενειακές αρχές και αξίες, αφοσιώθηκε ψυχή τε και σώματι στο ποδόσφαιρο και αυτό τον αντάμειψε. Κι αν λέει ότι ο πατέρας του ήταν αυτός που διαμόρφωσε τον χαρακτήρα του, ο Γιόχαν Κρόιφ «έχτισε» την προσωπικότητά του. Οπως ανέφερε ο βιογράφος του Γκιγιέμ Μπαλακέ, ο «ιπτάμενος Ολλανδός» έγινε ο μέντοράς του. Ηταν αυτός που τον συμβούλευε πριν και μετά την απόφασή του να καθίσει στους πάγκους. Ηταν αυτός που τον μπόλιασε με την ιδέα πως το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο του Αγιαξ μπορεί να μεταμορφωθεί σε μια απροσδιόριστη υβριδική παράσταση, στην οποία το πρώτο βιολί θα είναι ο ίδιος και όχι οι παίκτες του, και φυσικά θα συνδυάζεται με θέαμα και ουσία.
Οι μέθοδοι
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν είναι τόσο δύσκολο να κερδίσεις τρόπαια με την Μπαρτσελόνα, την Μπάγερν και τη Σίτι, χαρακτηρίζοντάς τον υπερβολικά πειραματιστή. Μπορεί. Ομως είναι εξαιρετικά δύσκολο οι παίκτες αυτών των ομάδων να εκτελούν στην εντέλεια τις εντολές του προπονητή τους και να είναι πλήρως αφοσιωμένοι στο πλάνο του.
Χωρίς αυταρχικές μεθόδους κάνει τους ποδοσφαιριστές του να ζουν και να αναπνέουν για το παιχνίδι. Να το διασκεδάζουν, έχοντας εξασφαλίσει πρωτίστως την πίστη τους προς το πρόσωπό του.
«Εφευρίσκει μηχανισμούς, επιτομή του συνδυαστικού παιχνιδιού, διατηρώντας την καλή λειτουργία όλων των γραμμών», εξηγεί ο Νίκος Νταμπίζας.
Συστήματα όπως το… παλαιολιθικό 2-3-5 που το εφάρμοσε τόσο στην Μπάγερν όσο και στη Μάντσεστερ Σίτι, και το έκανε να φαντάζει τόσο νεωτεριστικό, είναι η καλύτερη απόδειξη πως ο Γκουαρδιόλα σε αντίθεση με άλλους δεν βλέπει το γήπεδο με βάση τις θέσεις των ποδοσφαιριστών του, αλλά ως χώρο ξεχωριστό.
Ζητήσαμε από τον παλαίμαχο διεθνή αμυντικό Νίκο Νταμπίζα να αναλύσει το φαινόμενο Γκουαρδιόλα. Τελικά είναι ο άνθρωπος που άλλαξε το ποδόσφαιρο και ενδεχομένως θα καταφέρει να το αλλάξει ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια;
«Αυτό είναι αυτονόητο. Δεν χωράει συζήτηση. Πρόκειται για έναν αναμορφωτή του ποδοσφαίρου, που τα τελευταία 20 χρόνια προάγει το άθλημα εφευρίσκοντας νέες μεθόδους και μοντέλα στην τεχνικοτακτική. Είναι ο πιο καινοτόμος και ο πιο επιδραστικός προπονητής. Εχοντας κληρονομήσει την τεράστια παρακαταθήκη από τον μέντορά του, Γιόχαν Κρόιφ, πάτησε στις βασικές αρχές του ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου και συνεχώς τις εξελίσσει. Θεωρώ ότι αυτό το κομμάτι της καινοτομίας δεν πατάει σε έναν συγκεκριμένο σχεδιασμό. Για να πάρει το αποτέλεσμα επινοεί ο ίδιος συστήματα, τα δουλεύει στην ομάδα του για δύο – τρία χρόνια το πολύ, και ανεξάρτητα από το εάν αυτά αποδεικνύονται αποτελεσματικά κερδίζοντας τίτλους, δεν επαναπαύεται στην επιτυχία. Συνεχώς ψάχνεται, αναζητάει καινούργια πράγματα. Πάρτε παράδειγμα τα επτά χρόνια που βρίσκεται στη Σίτι. Μας εξέπληξε με αυτά που εφάρμοσε σε κάθε ματς, για να μη θυμηθούμε τι έκανε σε Μπάγερν και Μπαρτσελόνα».
Η κεντρική ιδέα της θεωρίας του Καταλανού είναι η κατοχή. Οσο περισσότερο κρατάει την μπάλα η ομάδα του τόσο λιγότερες ευκαιρίες δέχεται και τόσο περισσότερες δημιουργεί. Από εκεί ξεκινάνε και εκεί καταλήγουν όλα. Εκεί πάνω αυτοσχεδιάζει. Το σύνολο της ομάδας αμύνεται και επιτίθεται ταυτόχρονα. Δεν τον ενδιαφέρει τι γράφει το βιογραφικό του παίκτη του ή η θέση που έπαιζε στην προηγούμενη ομάδα του. Τον ενδιαφέρει μόνο να μπορεί να αντεπεξέλθει στο πλάνο του.
«Εκεί έγκειται η μοναδικότητά του αλλά και η ιδιοφυΐα του. Δεν έχει αγκυλώσεις και χωρίς να παγιδεύεται στον εγωισμό του μπορεί και προσαρμόζεται. Ισως το σημείο όπου πιάστηκε απροετοίμαστος ήταν ο ερχομός του στη Σίτι, αλλά γρήγορα βρήκε τις λύσεις, όπως και στην Μπάγερν, όπου φεύγοντας από την Μπαρτσελόνα έδεσε με την τόσο διαφορετική κουλτούρα των Γερμανών. Κι όλα αυτά με μια απίστευτη πειθώ και έναν χαρισματικό τρόπο που έχει να κερδίζει τους παίκτες του. Δεν το κάνει με αυταρχικότητα, αν και έχει κάτι απολυταρχικό, με την έννοια πως αν δεν μπορεί κάποιος ποδοσφαιριστής να ακολουθήσει τη δική του πραγματικότητα, όποιο όνομα κι αν είναι, δεν έχει θέση στα πλάνα του. Για παράδειγμα ο Ζοάο Κανσέλο για τον οποίο δεν συμβιβάστηκε και τον έδιωξε, αφού δεν ταίριαζε σε αυτά που ήθελε ο ίδιος μέσα στο γήπεδο. Ολα αυτά, ωστόσο, χωρίς να περνάει ποτέ τις κόκκινες γραμμές με τους παίκτες του», μας λέει ο Νίκος Νταμπίζας.
Οι καινοτομίες
Τα τελευταία χρόνια και μέσα από τις συνεχείς αναζητήσεις του ο Γκουαρδιόλα φαίνεται να βρήκε την κατάλληλη ισορροπία σε αμυντικό και επιθετικό τομέα. Ο Νίκος Νταμπίζας ως παλιός αμυντικός παρακολούθησε πρωτοποριακά πράγματα που άνοιξαν νέους δρόμους. «Είδαμε απίστευτες καινοτομίες. Πριν από τρία χρόνια, ένα καθαρό δεξί μπακ όπως ο Γουόκερ είχε χαρακτηριστικά εσωτερικού μέσου μέσα στο παιχνίδι για να υποστηρίξει το σύστημά του. Είδαμε, για παράδειγμα, τον Στέρλινγκ να αγωνίζεται αριστερό μπακ. Εφευρίσκει μηχανισμούς, επιτομή του συνδυαστικού παιχνιδιού, διατηρώντας την καλή λειτουργία όλων των γραμμών. Οπως αυτό που έκανε με τον Στόουνς φέτος που αγωνίστηκε ως 6άρι και 8άρι δημιουργώντας πλεονέκτημα στο κέντρο, και τον δικαίωσε κυρίως στα κρίσιμα παιχνίδια του Τσάμπιονς Λιγκ και στον τελικό».
Με την έλευση του Χάαλαντ στο Μάντσεστερ ο Γκουαρδιόλα απέκτησε επιθετικά έναν πιο ορθολογικό τρόπο παιχνιδιού, ίσως πιο εναλλακτικό για τον ίδιο από το αντιμετωπίσιμο –πλέον– πάσινγκ γκέιμ του. «Νομίζω πως ο Χάαλαντ έγινε σημείο αναφοράς στον τρόπο με τον οποίο αναδιάρθρωσε την επιθετική τακτική του. Αλλωστε έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον Ζεσούς, με τον οποίο στην κορυφή η Σίτι γινόταν ολοένα και πιο προβλέψιμη από τις αντίπαλες άμυνες ζώνης. Πλέον με την παρουσία του Νορβηγού έχει τη δυνατότητα ακόμη και την τροφοδότησή του με σέντρα, όταν βλέπει πως με την κατοχή δεν μπορεί να τελειώσει τις φάσεις κάνοντας το γκολ. Θεωρώ πως και αυτό ενόψει της νέας σεζόν θα το αναθεωρήσει, αφού ήδη αναζητείται αντίδοτο από τους αντιπάλους του».
«Μόνο συγκυριακά μπορείς να τον νικήσεις»
Ο Γκουαρδιόλα είναι ο τεχνικός που επιλέγει τις επανεκκινήσεις στις πιο… ακατάλληλες ώρες. Ενώ στο Μάντσεστερ δεν έχουν κοπάσει ακόμη οι πανηγυρισμοί, αυτός είναι δεδομένο πως προετοιμάζει τη νέα του παράσταση, διότι πάντα βλέπει τα έργα του με τη ματιά ενός αντίπαλου προπονητή.
«Θα το εξελίξει περισσότερο. Δεν μένει στην επιτυχία. Αν κρίνει ότι αυτό που έχει πετύχει μπορεί να αντιμετωπιστεί, θα το αλλάξει. Φυσικά και έχει αδυναμίες το στυλ παιχνιδιού του και οι αντίπαλοι προπονητές τον διαβάζουν ολοένα και πιο πολύ. Το είδαμε με την Ιντερ το πόσο δυσκολεύτηκε για να κατακτήσει το τρόπαιο. Ωστόσο αυτό μπορεί να συμβεί σε συγκεκριμένα παιχνίδια και όχι σε μαραθώνιες διοργανώσεις. Μόνο συγκυριακά μπορείς να τον νικήσεις, να εκμεταλλευτείς τη δυνατότητα που σου δίνει το ίδιο το ποδόσφαιρο», αναφέρει ο Νίκος Νταμπίζας δίνοντας και μια άλλη διάσταση, αυτή του χαρακτήρα του, με την οποία προσεγγίζει παίκτες, συλλόγους και οπαδούς ο Καταλανός. «Σιχαινόταν την μπίρα, αλλά όταν πήγε στη Γερμανία άρχισε να πίνει. Εμαθε πολύ γρήγορα τη γλώσσα, είναι ένας άνθρωπος που θέλει να ταυτίζεται με τον τόπο όπου μένει».
Το ίδιο και στο Μάντσεστερ δείχνει χαρούμενος, νιώθει βασιλιάς σε μια πόλη που τον αποθεώνει, πηγαίνει σε συναυλίες, επισκέπτεται τακτικά εστιατόρια με το τιμ του ή την οικογένειά του. Βαθιά μέσα του ξέρει ωστόσο πως όλα αυτά θα λήξουν το αργότερο σε δύο χρόνια, όταν και ολοκληρώνεται το συμβόλαιό του με τους «Πολίτες». Κάποιοι λένε πως ένας τόσο προνοητικός άνθρωπος ξέρει από τώρα τον επόμενο σταθμό της καριέρας του και ότι ήδη σχεδιάζει τι καινούργιο μπορεί να δώσει στο ποδόσφαιρο. Ενδεχομένως. Το σίγουρο είναι πως δεν θα προδώσει τις αρχές του, τη φιλοσοφία του για το άθλημα. Προτεραιότητά του θα είναι αυτό που ζητάει ο κάθε οπαδός από την ομάδα του: θέαμα, φάσεις, γκολ, ασταμάτητη κίνηση και κατοχή, επιθετικό ποδόσφαιρο. Τον τρόπο με τον οποίο θα το πετύχει τον ξέρει καλύτερα από τον καθέναν.