Από το καλοκαίρι το ελληνικό ποδόσφαιρο καλείται να αντιμετωπίσει ένα ακόμα σκάνδαλο στημένων αγώνων. Η αρχή είχε γίνει στην Αυστρία, ακολούθησε η Ελλάδα, ενώ στο πλαίσιο της δικαστικής συνδρομής πραγματοποιήθηκε συνάντηση εισαγγελέων πέντε χωρών (Ελλάδα, Σουηδία, Σλοβενία, Σλοβακία, Τσεχία). Στη χώρα μας εξετάζεται η εμπλοκή αρκετών ομάδων της Super League 2 (πάνω από τις μισές), ενώ υπήρξαν σοβαρές ενδείξεις και για συλλόγους της πρώτης κατηγορίας. Η έρευνα είναι υπό εξέλιξη και παρά το γεγονός ότι δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας είναι δεδομένο ότι δεν έχει ατονήσει….
Βέβαια το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά γενικότερα το παγκόσμιο ποδόσφαιρο. Πριν από λίγο καιρό, δημοσιεύθηκε μια πολύ σημαντική έκθεση που συνέταξε η Διεθνής Ενωση Ακεραιότητας Στοιχημάτων (IBIA), η οποία έριξε φως στα στημένα παιχνίδια. Αν και σε αυτή την περίπτωση το θέμα πέρασε… κάτω από τα ραντάρ της δημοσιότητας, τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος, καθώς στο ποδόσφαιρο και στο τένις εντοπίστηκαν πάνω από το ήμισυ των ύποπτων αθλητικών περιστατικών το τρίτο τρίμηνο του 2023.
Αυτό ταυτίζεται με τα περιστατικά των τελευταίων ετών – ακόμη και στα υψηλότερα επίπεδα. Πέρυσι, ένας παίκτης της Αρσεναλ διερευνήθηκε για ύποπτα στοιχηματικά μοτίβα γύρω από μια κίτρινη κάρτα στην Premier League, αλλά η υπόθεση τελικά έπεσε στο κενό. Νωρίτερα φέτος, το «Athletic» αποκάλυψε ότι δύο παιχνίδια του Conference League είχαν επισημανθεί στην UEFA λόγω ύποπτων στοιχηματικών κινήσεων.
Το «Athletic» μίλησε με τρεις ειδικούς για να εξηγήσουν πώς λειτουργεί το στήσιμο αγώνων, πόσο διαδεδομένο είναι, αν οι φίλαθλοι πρέπει να ανησυχούν και γιατί το ποδόσφαιρο είναι ένα άθλημα που είναι ευάλωτο σε αυτό.
Το γκολ του Σέρχιο Αγκουέρο στο τελευταίο λεπτό που χάρισε στη Μάντσεστερ Σίτι τον τίτλο της Premier League το 2012. Το χτύπημα του Ζινεντίν Ζιντάν με το κεφάλι στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2006. Η απόλυτη ανατροπή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ στην κατάκτηση του Champions League το 1999. Τρεις διαφορετικές (διάσημες) περιπτώσεις, οι οποίες είναι δεδομένο ότι δεν κρύβουν τίποτα το μεμπτό και το ύποπτο.
Ομως πέρα από αυτές, σε πολλές χώρες και πρωταθλήματα δεν είναι πάντα ασφαλές να υποθέσουμε ότι το αθλητικό δράμα είναι πάντα γνήσιο. Ενώ η χειραγώγηση αγώνων μπορεί να φέρνει στο μυαλό εικόνες ενός «περίεργου» ή και κωμικού αυτογκόλ ή μιας «γελοίας» κόκκινης κάρτας, στα υψηλότερα επίπεδα μπορεί να είναι πιο διακριτική: ένας αμυντικός που δίνει λίγο χώρο σε έναν κορυφαίο επιθετικό ή ένας τερματοφύλακας που βουτάει ένα κλάσμα του δευτερολέπτου πολύ αργά, μπορεί να σημαίνει ένα σχεδόν βέβαιο γκολ.
«Οι φίλαθλοι θέλουν να βλέπουν απρόβλεπτες ανατροπές και αποτελέσματα που δεν μπορούν πολλές φορές να εξηγηθούν», εξηγεί ο Μπεν Πάτερσον, διευθυντής ακεραιότητας και ποιότητας δεδομένων στην IMG Arena. Ο Πάτερσον, η εταιρεία του οποίου παρακολουθεί ανωμαλίες στις αγορές στοιχημάτων, λέει ότι η «παντομίμα» ενός στημένου αγώνα βλάπτει όχι μόνο την αθλητική ψυχαγωγία αλλά και την εμπορική βιωσιμότητα ενός πρωταθλήματος ή μιας διοργάνωσης.
Τονίζει επίσης ότι η πιθανότητα στημένων αγώνων είναι χαμηλή στο πολύ κορυφαίο επίπεδο, όπου οι παίκτες αμείβονται με τεράστια χρηματικά ποσά –γεγονός που λειτουργεί αποτρεπτικά– ενώ είναι επίσης χαμηλή σε επίπεδα ποδοσφαίρου όπου απλώς δεν υπάρχει αρκετή στοιχηματική δραστηριότητα για να βγουν πολλά χρήματα. «Αλλά στη μέση, έχουμε αυτή την τεράστια κορυφή όπου ο κορεσμός της αγοράς στοιχημάτων είναι αρκετά υψηλός ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να στοιχηματίζονται αρκετά μεγάλα ποσά σε ολόκληρο τον κλάδο».
Στη Βραζιλία τον Μάρτιο, 16 παίκτες κατηγορήθηκαν για φερόμενη χειραγώγηση αγώνων σε 13 παιχνίδια, εκ των οποίων οκτώ στην κορυφαία κατηγορία. Σε πολλούς από τους εμπλεκόμενους επιβλήθηκε παρατεταμένη απαγόρευση ενασχόλησης με το ποδόσφαιρο και πρόστιμο, ενώ ο Ιγκόρ Κάριους αθωώθηκε. Ακόμη και οι κορυφαίες κατηγορίες της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν αντιμετωπίσει κατηγορίες για στημένους αγώνες τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ στη Γερμανία υπήρξε ένα μεγάλο σκάνδαλο διαιτησίας το 2005.
«Εάν οι αποδόσεις ενός bookmaker πηγαίνουν προς μία κατεύθυνση ενώ θα έπρεπε να πηγαίνουν προς μία άλλη, η διαφορά μεταξύ των πραγματικών αποδόσεων και του πού θα έπρεπε να είναι αυτές οι αποδόσεις αυξάνεται», λέει. «Ετσι, συγκρίνουμε συνεχώς λεπτό προς λεπτό, δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο».
Ο Πάτερσον σημειώνει τη διάκριση μεταξύ του «χονδρικού» στησίματος αγώνων (όπου το αποτέλεσμα ενός αγώνα ή κάτι σχετικό, όπως το περιθώριο νίκης, είναι στημένο) και του «επιτόπιου στησίματος», όπου ένα στοίχημα τοποθετείται σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό, όπως μια κίτρινη κάρτα, «και είναι πολύ πιο εύκολο για τους bookmakers να το εντοπίσουν».
Ο Αφι Σεικ είναι επικεφαλής των υπηρεσιών ακεραιότητας στην Starlizard, μια εταιρεία συμβούλων αθλητικών στοιχημάτων που χρησιμοποιεί μοντέλα δεδομένων για την πρόβλεψη του αποτελέσματος αθλητικών γεγονότων. Τοποθετεί επίσης στοιχήματα για λογαριασμό πελατών, ο μεγαλύτερος εκ των οποίων είναι ο Τόνι Μπλουμ, ιδιοκτήτης της Brighton & Hove Albion.
Ο Μπλουμ και άλλοι ιδιοκτήτες που έχουν οικονομικά συμφέροντα στον κλάδο του στοιχήματος λαμβάνουν ειδικές διατάξεις από την FA, αλλά υπόκεινται σε ανεξάρτητους ελέγχους και πρέπει να υποβάλλουν ετήσια δήλωση για να διασφαλίσουν ότι πληρούν ένα αυστηρό σύνολο προϋποθέσεων. Η εταιρεία ερευνά επίσης το στήσιμο αγώνων και βοηθά τους αθλητικούς φορείς και τις διωκτικές αρχές να εντοπίσουν τέτοιες περιπτώσεις.
«Πρόκειται για ένα διακρατικό, διασυνοριακό φαινόμενο, σίγουρα σε οργανωμένο επίπεδο», λέει ο Σεικ, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αστυνόμευση, διότι «από την άποψη της αστυνομίας, από τη στιγμή που γίνεται διασυνοριακό και διακρατικό, απαιτεί διεθνή συνεργασία, η οποία δεν είναι πάντα εύκολη», όπως άλλωστε συνέβη και στην υπόθεση που είναι «ανοιχτή» στην Ελλάδα.
«Οι φίλαθλοι δεν αντιλαμβάνονται απαραίτητα την έκταση των στημένων αγώνων. Νομίζουν ότι πρόκειται για πράγματα όπως οι αποφάσεις των διαιτητών σε αγώνες υψηλού επιπέδου της Premier League που τείνουν πάντα να ευνοούν μια ομάδα ή οι αποφάσεις του VAR», λέει. «Αλλά είναι παίκτες και διαιτητές που δεν βρίσκονται συνήθως στο υψηλότερο επίπεδο και διάφορες συνθήκες τους οδηγούν στο να είναι επιρρεπείς σε εγκληματικές ευκαιρίες. Οι διοργανώσεις υψηλού επιπέδου έχουν τα περισσότερα μάτια πάνω τους. Μπορεί να είναι πιο εύκολο να περάσεις κάτω από το… ραντάρ αν έκανες το ίδιο πράγμα σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο».
Προσθέτει επίσης ότι η χειραγώγηση ποδοσφαιρικών αγώνων αποτελεί μια τεράστια παγκόσμια ευκαιρία για να κερδίσουν χρήματα οι οργανωμένοι εγκληματίες, λόγω της τεράστιας εμβέλειας του πιο δημοφιλούς αθλήματος στον κόσμο και των τεράστιων ποσών που στοιχηματίζονται καθημερινά στους αγώνες.
Ο Σεικ χαρακτηρίζει την Ασία ως ιδιαίτερο κέντρο δραστηριότητας στημένων αγώνων, επειδή τεράστια ποσά παίζονται μέσω χωρών όπως οι Φιλιππίνες. Σε αυτές τις χώρες, οι εταιρείες τυχερών παιχνιδιών είναι νόμιμες, αλλά τα χρήματα των παικτών προέρχονται τελικά από αλλού, ιδίως από την Κίνα, όπου οι νόμοι περί στοιχημάτων είναι πολύ πιο περιοριστικοί.
Και οι χορηγοί φανέλας στο «κόλπο»
Ορισμένοι χορηγοί φανέλας της Premier League παίζουν ρόλο σε αυτό το διασυνοριακό στοίχημα, όπως αποκάλυψε η εφημερίδα «The Athletic» το 2021.
Οι ευρωπαϊκές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος εμπλέκονται επίσης σε μεγάλο βαθμό, τονίζει. Ο Σεικ έχει επίσης προτείνει ότι οι παίκτες θα μπορούσαν να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης ή εκβιασμού εάν βρίσκονται σε θέση χρέους. «Αν κάποιος έχει πολύ υψηλό εβδομαδιαίο μισθό, ναι, είναι πιθανότατα πολύ δύσκολο να διαφθαρεί οικονομικά, αλλά θα μπορούσε να εξαναγκασθεί μέσω απειλών βίας ή απαγωγής», υπογραμμίζει μεταξύ άλλων.
Ενα θέμα που διατρέχει το ζήτημα των στημένων αγώνων και όσων προσπαθούν να το καταπολεμήσουν είναι το πώς μπορεί και αλλάζει ραγδαία μέσω της νέας τεχνολογίας και του αυξανόμενου καταλόγου των τόπων όπου ο τζόγος είναι δημοφιλής. «Η εγκληματική εμπλοκή εξελίσσεται και υπάρχουν νέες μέθοδοι, όπως οι εγκληματίες που στοχεύουν σε αγορές στοιχημάτων του πρώτου ημιχρόνου αντί για την πλήρη διάρκεια», λέει ο Σεικ. «Ισως αυτό καθιστά ευκολότερη τη διαφθορά των παικτών».
Το «παράδειγμα» του τένις
Αυτό έχει παρατηρηθεί στο τένις: είναι πιο εύκολο να πείσεις έναν παίκτη να χάσει σκόπιμα το πρώτο σετ και να προσπαθήσει να δώσει τον καλύτερό του εαυτό για το υπόλοιπο του αγώνα, παρά να χάσει έναν ολόκληρο αγώνα. Ενας άλλος μεταβαλλόμενος παράγοντας είναι ότι, καθώς ο τζόγος εξαπλώνεται σε περισσότερες γωνιές του κόσμου, είναι ευκολότερο να «κρύβονται» ύποπτες ροές μετρητών. «Η απόκρυψη ενός μεγάλου στοιχήματος ή μιας σειράς μεγάλων στοιχημάτων εντός της αγοράς γίνεται όλο και πιο εύκολη», θα πει από την πλευρά του ο Πάτερσον.
Ο Κρις Ρασμούσεν είναι λέκτορας στην ακεραιότητα των αθλητικών στοιχημάτων στο Πανεπιστήμιο του New Haven. «Νομίζω ότι (το στήσιμο αγώνων) γίνεται όλο και πιο εύκολο να εντοπισθεί, επειδή έχουμε πολύ περισσότερα σημεία δεδομένων από ό,τι είχαμε παλαιότερα αν και οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος εξαπλώνουν το στήσιμο» θα πει. Ερωτηθείς γιατί οι απλοί φίλαθλοι ποδοσφαίρου πρέπει να ανησυχούν για τα στημένα παιχνίδια, ο Ρασμούσεν υπερβαίνει το ζήτημα του αθλητικού δράματος και της εμπορικής ελκυστικότητας.
Λέει ότι τα στημένα παιχνίδια μπορούν να συνδεθούν με άλλες δυσάρεστες εγκληματικές δραστηριότητες, όπως η εμπορία ανθρώπων και η διακίνηση ναρκωτικών (διάφοροι τρόποι για τους εγκληματίες να βγάλουν χρήματα που συχνά ενισχύουν ο ένας τον άλλον) και μπορεί να σημαίνει άμεση σύνδεση μεταξύ ποδοσφαιρικών αγώνων και ορισμένων άλλων πολύ δυσάρεστων δραστηριοτήτων. Αλλωστε, όπως καταλήγει, «οι εγκληματίες γίνονται ολοένα και πιο έξυπνοι».