Ζητήματα πρόσβασης στα τεκμήρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος επισημαίνουν 161 μέλη της εγχώριας επιστημονικής κοινότητας, με επιστολή που απέστειλαν στις 10 Σεπτεμβρίου στον διευθυντή του ιδρύματος, Φίλιππο Τσιμπόγλου.
Σύμφωνα με το κείμενο της επιστολής, που κατά τα άλλα αναγνωρίζει τα πολύτιμα τεκμήρια της ΕΒΕ και τις άριστες υποδομές του νέου κτιρίου της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, τα προβλήματα είναι συνοπτικά τα εξής: οι ερευνητές εξωτερικού δεν έχουν πλήρη πρόσβαση στις υπηρεσίες της βιβλιοθήκης, καθώς η πιστοποίησή τους προϋποθέτει την ύπαρξη ελληνικού ΑΦΜ· το σύστημα της προκράτησης τεκμηρίων δεν προβλέπει αυθημερόν εξυπηρέτηση όποιου ερευνητή χρειαστεί κάποιο επιπλέον έντυπο, αλλά απαιτεί εκ νέου επίσκεψη στο ίδρυμα· η ηλεκτρονική παραγγελία περιοδικών που δεν φυλάσσονται στο ΚΠΙΣΝ εξυπηρετείται ακόμα και ένα μήνα αργότερα· η αναπαραγωγή ή η φωτογράφιση με ίδια ψηφιακά μέσα έστω και της σελίδας των περιεχομένων ενός τεκμηρίου, απαγορεύεται, τη στιγμή που θα μπορούσε να δικαιολογηθεί νομικά και που άλλα ιδρύματα δίνουν τέτοια δυνατότητα.
«Το περσινό καλοκαίρι χρειάστηκε να μελετήσω έργα που δεν διέθετε η βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης και δεν ήταν εύκολα προσβάσιμα και συγκεντρωμένα σε άλλες βιβλιοθήκες», λέει στην «Κ» η επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Αναστασία Νάτσινα, που συνυπογράφει την επιστολή. «Ηταν πολύ απογοητευτικό όταν, έχοντας διασχίσει πολλά χιλιόμετρα και φτάνοντας νωρίς το πρωί στη βιβλιοθήκη, έμαθα ότι δεν μπορούσα να συμβουλευθώ εκείνη τη μέρα κανένα βιβλίο. Ηταν παράλειψή μου να μην ενημερωθώ λεπτομερώς για τον κανονισμό και την αναγκαία “προκράτηση”, αλλά και τις επόμενες ημέρες ήταν εξίσου απογοητευτικές οι φορές που, σκοντάφτοντας κατά την έρευνά μου σε μια ενδια-φέρουσα αναφορά, έπρεπε να περιμένω την επόμενη ημέρα για να δω το σχετικό τεκμήριο».
Ενδεικτικά μιας δυσλειτουργίας της ΕΒΕ σε σχέση με άλλες βιβλιοθήκες, χαρακτηρίζει ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευριπίδης Γαραντούδης, τα ζητήματα της επιστολής που και ο ίδιος συνυπέγραψε. «Είναι και θέμα καλής θέλησης το να διορθωθούν ορισμένα, όπως π.χ. η προϋπόθεση ύπαρξης ΑΦΜ για την πιστοποίηση ενός ερευνητή από το εξωτερικό», τονίζει. «Επίσης, πρέπει βεβαίως να γίνονται σεβαστά τα πνευματικά δικαιώματα, αλλά το να μην επιτρέπεται η φωτογράφιση υλικού με ψηφιακά μέσα του ερευνητή για ιδιωτική χρήση, ελαττώνει σχεδόν στο ελάχιστο τη δουλειά του. Δεν μπορεί η βιβλιοθήκη να αντιμετωπίζει τους θεσμικούς ερευνητές ως δυνητικά επικίνδυνους. Θα μπορούσε να ζητείται η υπογραφή ενός εντύπου που θα εγγυάται ότι η ψηφιακή αναπαραγωγή γίνεται για ιδιωτική χρήση».
Σχολιάζοντας στην «Κ» όλα τα παραπάνω, ο διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Φίλιππος Τσιμπόγλου, κάνει καταρχήν λόγο για ένα κείμενο το οποίο «δεν είναι αρνητικό, αλλά μιλάει με ζεστά λόγια για τις προσπάθειες που γίνονται», θέτοντας κάποια ζητήματα, ορισμένα από τα οποία είναι ήδη λυμένα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Τσιμπόγλου, το ζήτημα του ΑΦΜ συνιστά παρανόηση, καθώς δεν έχει γνωστοποιηθεί ότι οι ερευνητές του εξωτερικού μπορούν να ταυτοποιηθούν μέσω ταξιδιωτικών εγγράφων. Οσον αφορά στο πρόβλημα της εκ νέου προκράτησης, η εξυπηρέτηση λογικών αιτημάτων γίνεται αυθημερόν «εκτός αν έχεις ζητήσει δέκα βιβλία και τελικά χρειαστείς τριάντα», ενώ η διεκπεραίωση των παραγγελιών ηλεκτρονικών περιοδικών που δεν φυλάσσονται στο ΚΠΙΣΝ, δεν γίνεται σε ένα μήνα, όπως ίσως καθ’ υπερβολήν σημειώνεται στην επιστολή, αλλά σε μερικές μέρες.
«Στο θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων, απλώς κατηγορούμαστε για απόλυτη τήρηση του νόμου», παρατηρεί ο κ. Τσιμπόγλου. «Αν ήμαστε οποιαδήποτε άλλη βιβλιοθήκη, θα μπορούσαμε να κάνουμε τα στραβά μάτια. Στην Εθνική Βιβλιοθήκη όμως, ό,τι γίνεται πρέπει να είναι νόμιμο. Αν ο νόμος 2121/93 δεν εξυπηρετεί την επιστημονική κοινότητα, πρέπει να αλλάξει – είναι κάτι που το λέω από το 1996. Οσο όμως είναι εκεί, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να συμφωνήσουν στον τρόπο νομικής αντιμετώπισης τέτοιων ζητημάτων».
Σε ερώτηση της «Κ» για τις αριθμητικές δυνατότητες του προσωπικού της ΕΒΕ, ο κ. Τσιμπόγλου λέει ότι υπάρχει έλλειψη, ειδικά με δεδομένο ότι ενώ μια εθνική βιβλιοθήκη μιας μικρής ευρωπαϊκής χώρας απασχολεί κατά μέσο όρο 450 άτομα, στην ΕΒΕ, αυτή τη στιγμή εργάζονται περίπου εκατό. «Τον Ιούνιο του 2019 υποβάλαμε στο υπουργείο Παιδείας πρόταση νέου “Οργανισμού”, δηλαδή κανονισμού συγκρότησης και οργάνωσης της ΕΒΕ, με αίτημα για 390 θέσεις εργασίας», εξηγεί. «Υπάρχει επικοινωνία με το υπουργείο, που βρίσκεται σε εξέλιξη, και ελπίζουμε να έχουμε νέο “Οργανισμό” πολύ γρήγορα».