Εναν ολόκληρο κόσμο είχε εποικήσει η φαντασία του Τζον λε Καρέ. Εναν κόσμο προσομοιωμένο στην πραγματικότητα, αλλά στοιχειωμένο από τις εμμονές του δημιουργού του: τη διαπάλη του σκοτεινού εαυτού με τη φιλοδοξία, την οξύνοια σε ένα περιβάλλον ισοπέδωσης, την αντιπαράθεση εξίσου περίπλοκων συστημάτων, την απόσταση από το μαύρο και άσπρο της ζωής. Ωστόσο, ο Τζον λε Καρέ, που απεβίωσε στα 89 του χρόνια, σηματοδοτεί τη μυθολόγηση του αφανούς κόσμου των παρασκηνίων και την ανέλκυσή του στην προθήκη της λαϊκής φαντασίας, με έναν τρόπο ενδεχομένως μοναδικό, τουλάχιστον όσον αφορά τη διάχυση και την αποδοχή του.
Δημοφιλής με τρόπο ανέλπιστο για τον ίδιον, όταν στην ώριμη νεότητά του, μετά τα 30, αφιερώνεται σταδιακά στο γράψιμο, ο Λε Καρέ ήταν ο άνθρωπος που κατά γενική παραδοχή ανανέωσε το είδος του κατασκοπευτικού μυθιστορήματος. Γοητευτικός για το βρετανικό του φλέγμα αλλά και για την ικανότητά του να ανανεώνει τον εαυτό του, απέφυγε να πέσει θύμα της εποχής του, όταν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την πτώση του Τείχους το 1989, έμοιαζε αρχικά ότι τον αφήνει δίχως θεματολογία. Ο Τζον λε Καρέ είχε ο ίδιος προσωπική εμπειρία από τον κόσμο των κατασκόπων καθώς εργαζόταν στην Ιντέλιτζενς Σέρβις, και από ιδιοσυγκρασία αλλά και λόγω εμπειρίας ο κρυπτογραφημένος, για τους πολλούς, κόσμος άρχισε να αποκτά κλειδιά ερμηνείας.
Ο Τζον λε Καρέ γέννησε ήρωες και χαρακτήρες αξιομνημόνευτους και ο Τζορτζ Σμάιλι είναι όχι μόνον ο πιο γνωστός, αλλά και μία κλασική λογοτεχνική φιγούρα, την οποία ζωντάνεψε μοναδικά στην οθόνη ο Αλεκ Γκίνες. Οταν προκάλεσε την παγκόσμια προσοχή με τον «Κατάσκοπο που γύρισε από το κρύο», ο Τζον λε Καρέ έγινε αυτόματα ο συγγραφέας του παρασκηνίου του Ψυχρού Πολέμου, στο απόγειό του. Το 1963, νέος και αφοσιωμένος στο γράψιμο, ο Λε Καρέ εξέφρασε την εποχή με μια γραφή παράξενη, βαθιά, πυκνή, κοφτερή. Είχε βρεθεί στον αφρό της προσοχής, είχε ανανεώσει ένα είδος και είχε ανοίξει την αγορά για να διαχυθεί ακόμη περισσότερο η θεματολογία του Ψυχρού Πολέμου στην ποπ κουλτούρα. Στη Βρετανία, η κατασκοπευτική λογοτεχνία είχε καταγωγή ήδη από τη δεκαετία του 1890, με τον ανταγωνισμό ανάμεσα στη Βρετανία και στη Γερμανία, και σταδιακά ωρίμασε και απέκτησε ποιότητες, με προεξάρχοντα στον Μεσοπόλεμο τον στυλίστα Ερικ Αμπλερ.
Ο Τζον λε Καρέ, όμως, εστίασε σε θέματα που έκαιγαν την παγκόσμια κοινή γνώμη στη δεκαετία του ’60. Ο τρόπος που έγραφε δεν είχε δραματικότητα, αλλά σύνεση και πανουργία, με την έννοια του ελιγμού ανάμεσα στις κακοτοπιές που στήνει η ίδια η γραφή. Η εμπειρία του από τη Δυτική Γερμανία του έδωσε τη δυνατότητα να αποσπάσει το Ανατολικό Βερολίνο αλλά και τη Μόσχα, και από γκρίζες μητροπόλεις του λαϊκού υποσυνειδήτου να τις αναδείξει σε λογοτεχνικές ηπείρους.
Πολυγραφότατος και οδηγημένος σε μια δίχως τέλος ανανέωση, λόγω επιτυχίας, λόγω συνθηκών, λόγω χαρακτήρα, ο Τζον λε Καρέ μας έδωσε και την πολύ ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφία του («Η σήραγγα των περιστεριών»), στην οποία ο αναγνώστης θα βρει πολλές απαντήσεις για το σύνθετο υλικό από το οποίο αυτός ο δημοφιλέστατος συγγραφέας ήταν πλασμένος. Θα μπορούσε να είχε μείνει ως ο δημιουργός ενός ή δύο πολύκροτων μπεστ σέλερ, αλλά ο ίδιος ήταν γεννημένος για να γράφει όλο και πιο έντιμα απέναντι στον εαυτό του. Η θεματολογία του αχανής, ίσως να είναι ο συγγραφέας που πέρασε θέματα όπως οι μυστικές υπηρεσίες, το εμπόριο όπλων, οι φαρμακευτικές εταιρείες και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας σε μια ευρύτερη λογοτεχνική σφαίρα, με εκατομμύρια αναγνώστες.
Η μεγάλη εικονοποιητική δύναμη της γραφής του, εμφανής σε όλα τα βιβλία του, σε συνδυασμό με μια ιδιότυπη σκιαγραφία του ψυχισμού, άνοιξαν τον δρόμο στα μεγάλα στούντιο και στη μεταφορά πολλών έργων του στην οθόνη. Αυτή η εξέλιξη συνέβαλε στην ευρύτερη απήχηση των βιβλίων του και κυρίως στη διεθνοποίηση της βιβλιογραφίας του. Ο Τζον λε Καρέ, Βρετανός ως το κόκαλο, αναδείχθηκε από νωρίς σε μείζονα φιγούρα της παγκόσμιας σκηνής, πέρα από τα κριτήρια του λογοτεχνικού κανόνα. Ο θάνατός του προκάλεσε πλήθος σχολίων και παγκόσμια θλίψη, μια ανάγκη έκφρασης ενός δημόσιου πένθους για αυτόν τον συγγραφέα που έπιασε την εποχή, επινοώντας παράλληλα και τη μυθοπλαστική μετουσίωσή της. Χαιρετίστηκε ως ένας τιτάνας που γεφύρωσε δύο αιώνες και ως ένας δημιουργός που δεν παγιδεύτηκε στην επιτυχία του. Είχε μοναδικότητα και η μνήμη του θα επιζήσει για τις μέλλουσες γενιές.
Επιλογή τίτλων
«Ενας έντιμος άνθρωπος», μτφρ. Μαρία Παπανδρέου, εκδ. Bell (2019).
«Η μικρή τυμπανίστρια», μτφρ. Νέστορας Χούνος, εκδ. Bell (2018).
«Η κληρονομιά των κατασκόπων», μτφρ. Βεατρίκη Καντζόλα-Σαμπατάκου, εκδ. Bell (2018).
«Η σήραγγα των περιστεριών», αυτοβιογραφία, μτφρ. Βεατρίκη Καντζόλα-Σαμπατάκου, εκδ. Bell (2016).
«Νυχτερινή βάρδια», μτφρ. Πητ Κωνσταντέας, εκδ. Bell (2016).
«Μια ευαίσθητη αλήθεια», μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής, εκδ. Bell (2013).
«Μια μικρή γερμανική πόλη», μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, εκδ. Καστανιώτη (2013).
«Η ώρα των κατασκόπων», μτφρ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου, εκδ. Καστανιώτη (2012).
«Οι άνθρωποι του Σμάιλι», μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Καστανιώτη (2009).
«Ο επίμονος κηπουρός», μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Bell (2008).
«Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο», μτφρ. Μαρίνα Κουλουμούνδρα, εκδ. Bell (2004).