«Δεν είμαι πολιτικό πρόσωπο, αλλά λογοτέχνης, και ολόκληρο το έργο μου είναι αφιερωμένο στο σοβιετικό θέατρο (…) και όταν μου απαγορεύουν να γράφω είναι σαν να με θάβουν ζωντανό», έγραφε ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ στην περίφημη επιστολή του προς τον Στάλιν μετά την απαγόρευση του «Μολιέρου», του έργου που προετοίμαζε ο Ρώσος συγγραφέας επί τέσσερα χρόνια και πρόλαβε να παιχτεί μόνο για επτά παραστάσεις.
Ο Μπουλγκάκοφ γοητεύτηκε από την πληθωρική προσωπικότητα του σπουδαίου Γάλλου θεατρικού συγγραφέα, ηθοποιού και θιασάρχη Ζαν-Μπατίστ Ποκλέν, αλλά το ρωσικό κατεστημένο δεν συμφώνησε με τη δική του εκδοχή, καθώς το έργο παρουσιάζει το πώς η εξουσία γυρίζει την πλάτη και πολεμά τον δημιουργό που μέχρι πριν από λίγο ευνοούσε. «Δεν είναι τυχαίο ότι ο δεύτερος τίτλος του έργου είναι “Εταιρεία υποκριτών”», λέει στην «Κ» ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός, ο οποίος καταπιάνεται με το ίδιο έργο 16 χρόνια μετά την παρουσίασή του στην τότε Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.
«Δεν είναι ακριβώς επιστροφή», σχολιάζει, «είναι μια επαναδιαπραγμάτευση του ίδιου θέματος που με απασχολεί ξανά, δηλαδή η καταστροφή που συμβαίνει στις πεταλούδες όταν πλησιάζουν επικίνδυνα στο κερί ή στους σπουδαίους καλλιτέχνες όταν έρχονται κοντά με την εξουσία». Στην περίπτωση του Μολιέρου, μας λέει, η εξουσία ήταν πολιτική και θρησκευτική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα ίδια φαινόμενα δεν επαναλαμβάνονται συνεχώς με άλλη μορφή. «Μια σειρά παρεξηγήσεων έγιναν όπλο στα χέρια αδίστακτων και κυνικών ανθρώπων, αυτή είναι η υπόθεση του έργου, ενώ το θέατρο λειτουργεί ως ένα αποκορύφωμα της όμορφης πλευράς της ζωής, της ελαφράδας, της δημιουργίας, της θετικής ματιάς που έχουμε ανάγκη σήμερα. Τα υπόλοιπα είναι σκιά, σκοτάδι και υποκρισία».
• Λύτρωση, δικαιοσύνη, εξυγίανση – Ηθοποιοί και σκηνοθέτες μιλούν στην «Κ»
Πότε αλέθει η εξουσία τον δημιουργό; «Οταν ζητάει κάτι από αυτήν και την έχει ανάγκη», απαντάει και συμπληρώνει ότι «η εξουσία έχει μια μαγνητική δύναμη. Οσο όλα πηγαίνουν καλά είναι μια ευλογία. Είναι άπειρα τα παραδείγματα και στην κοντινή μας πραγματικότητα. Η τραγωδία ξεκινάει όταν ο καλλιτέχνης παύει να είναι αρεστός ή αναγκαίος. Ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι πάντοτε απέναντι, το εφάρμοσα και το εφαρμόζω».
Τι γίνεται όμως όταν η άσκηση εξουσίας μετατρέπεται σε κατάχρηση, ρωτάμε τον κ. Λιβαθινό (Φωτ.) με αφορμή τις πρόσφατες καταγγελίες στον χώρο του θεάτρου. «Είμαι βαθιά πικραμένος και απογοητευμένος, διότι πιστεύω ότι το μεγάλο θύμα θα είναι το ίδιο το θέατρο. Το θέατρο δεν είναι μια δουλειά, είναι μια αποστολή και δεν θα ήθελα να τραυματιστεί σε μια τόσο σημαντική στιγμή. Αυτά τα θέματα θέλουν προσοχή. Πάντα ελλοχεύει η κοινωνική υποκρισία. Λυπάμαι για τους ανθρώπους που υπέφεραν και υποφέρουν. Δυστυχώς η βία υπάρχει παντού».
Το κύμα των καταγγελιών μπορεί να ξεκίνησε άγρια και άτσαλα, σημειώνει, αλλά πιστεύει ότι στο τέλος θα βγει σε καλό, αρκεί να μην περάσουμε στην άλλη άκρη. «Δεν πρόκειται για κάθαρση. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η μη βία είναι αυτονόητες καταστάσεις», σχολιάζει.
Οταν όμως κινδυνεύει και το θέατρο, ποια στάση θα πρέπει να κρατήσουν μεγάλοι οργανισμοί, όπως το Εθνικό, απέναντι σε τέτοια φαινόμενα; «Δεν ξέρω, είναι θολό το τοπίο αυτή τη στιγμή και χρειάζονται θαρραλέες και καθαρές φωνές για να υπάρχει ένας φάρος και ένας προσανατολισμός. Δεν θέλω καμία αρνητική σκέψη να επηρεάσει τους ανθρώπους στη ζωή τους. Σκέφτομαι τους νέους ηθοποιούς αλλά και την υπόληψη των παλαιότερων και ελπίζω να μην επικρατήσει ο κυνισμός, γιατί οδηγεί στην καταστροφή. Το Εθνικό Θέατρο πρέπει, χαμηλόφωνα καμιά φορά, να κρατάει τη θέση του και τη στάση του στις καρδιές των ανθρώπων».
* Ο «Μολιέρος» θα παρουσιαστεί σε live streaming το Σάββατο 6 Φεβρουαρίου και ώρα 6.30 μ.μ.