GIUSEPPE GEROLA
Ιστορικές φωτογραφίες της Πάτμου
ΥΠΠΟΑ
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου
Αυτή η πολύτιμη συλλογή φωτογραφιών που συγκεντρώνει σε μια έκδοση η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου μας προσφέρει σπάνιες όψεις της Πάτμου από το 1912 και ταυτόχρονα μας εκθέτει στην ιδιαίτερη περίπτωση του Ιταλού αρχαιολόγου και πολυπράγμονος ερευνητή Τζουζέπε Τζερόλα (1877-1938). Η έκδοση αποτελεί συνέχεια και ολοκληρωμένη μορφή της έκθεσης φωτογραφίας με τίτλο «Στιγμές. Η Πάτμος μέσα από τον φακό των Ιταλών» (Πάτμος, 2017) με αφορμή τη συμπλήρωση 70 ετών από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, όπως μας πληροφορεί η Μαρία Μιχαηλίδου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου. Είναι το γοητευτικό ανάπτυγμα ενός βλέμματος που διασώθηκε σε δεκάδες γυάλινες πλάκες, μέρος του αρχείου της Εφορείας, και που αποκαλύπτει όχι μόνο το φυσικό τοπίο, τους ανθρώπους και τα μνημεία της Δωδεκανήσου –και εν προκειμένω της Πάτμου– το 1912, αλλά και την προσωπικότητα του Τζουζέπε Τζερόλα.
Στην Πάτμο ο Τζερόλα συναντά τον τοπικό πληθυσμό, τους ιερείς, τα παιδιά, τις οικογένειες, τους χωρικούς. Αποτυπώνει το γαλήνιο τοπίο, τους οικισμούς, καταγράφει μνημεία, κάποια χαμένα για πάντα, όπως τον πύργο του «Πούλου» στη Σκάλα. Αυτό το συγκινητικό πανόραμα της Πάτμου έρχεται στα χέρια μας χάρη στη φροντίδα της αρχαιολόγου Κωνσταντίας Κεφαλά, η οποία μαζί με τους συνεργάτες της μας έδωσε ένα πλήρως τεκμηριωμένο υλικό. Εχει ενδιαφέρον ότι και οι 28 φωτογραφίες ταυτοποιήθηκαν ούτως ώστε η μικρή, αλλά πολύτιμη, αυτή συλλογή να μη μένει μόνο στο επίπεδο των εντυπώσεων και της συγκίνησης. Ενδιαφέρει ιδιαίτερα όσους ασχολούνται με την Πάτμο, τα Δωδεκάνησα, την ιταλοκρατία, την κρατική πολιτική της Ιταλίας για τα μνημεία πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς και όσους ελκύονται από τις παλιές φωτογραφίες. Πρωτίστως είναι ένα ερέθισμα αλλά και μια παραίνεση στοχασμού πάνω στο τοπίο και στην Ιστορία.
«Χαλκέντερο ερευνητή» ονομάζει τον Τζουζέπε Τζερόλα η αρχαιολόγος Κωνσταντία Κεφαλά στο εισαγωγικό της κείμενο. Οπως αναφέρει, τα πορίσματα των ερευνών του Τζερόλα στα Δωδεκάνησα «ήταν εξόχως σημαντικά και σε αυτά στηρίχθηκε κατά τα επόμενα χρόνια ο σχεδιασμός των ανασκαφών και των εργασιών αποκατάστασης μνημείων και συντήρησης αντικειμένων που εκτελέστηκαν στα νησιά».
Οι φωτογραφίες της Πάτμου τραβήχτηκαν σε διάστημα μόλις δύο ημερών, στις 18 και 19 Ιουνίου 1912. Είχε αναχωρήσει από το Μπρίντιζι στις 20 Μαΐου και επέστρεψε στην Ιταλία στις 10 Αυγούστου, έχοντας επισκεφθεί όλα τα Δωδεκάνησα, με βάση τη Ρόδο. Οι μετακινήσεις του γίνονταν με τη βοήθεια των ιταλικών χερσαίων και ναυτικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Την έκδοση προλογίζει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και η προϊσταμένη Εφορείας Δωδεκανήσου Μαρία Μιχαηλίδου συμβάλλει επίσης με εκτενές και πυκνό σε πληροφορίες κείμενο.