Ολοκληρώθηκαν λοιπόν τα Επιδαύρια του 2021, παρά τα εμπόδια της σχεδόν οικείας τώρα πια πανδημίας, αλλά και των πυρκαγιών που έπληξαν τη χώρα. Ο απολογισμός του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου αναμένεται σε δεύτερο χρόνο, μέχρι τότε όμως, τουλάχιστον καλλιτεχνικά μιλώντας, μπορεί να σημειωθεί το εξής: η τελευταία παράσταση που ανέβηκε φέτος στο αργολικό θέατρο, ο «Οιδίποδας» σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάιερ και κείμενο της Μάγιας Τσάντε, έδωσε στο κλείσιμο της διοργάνωσης έναν τόνο σύγχρονο, ανανεωτικό και για κάποιους αμφιλεγόμενο.
Πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς μια επαναπροσέγγιση στο έργο του Σοφοκλή, η οποία έχει ως πρωταγωνιστές μια οικογένεια Γερμανών βιομηχάνων που παραθερίζουν στην Ελλάδα, προσπαθώντας να συγκαλύψουν ένα οικολογικό ατύχημα και διαπιστώνοντας σε ποιο βαθμό είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για όσα καταγγέλλουν; Εστω και έτσι και παρά τις δηλώσεις του για ένα έργο που ξεπερνά τις σοφόκλειες εμμονές περί θεού και μοίρας, ο Τόμας Οστερμάιερ, στην πρώτη του σκηνοθεσία αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο, ανέβασε μια παράσταση με ευδιάκριτες αρετές: οι αντιστοιχίες με το σήμερα είχαν την αξία τους (η πατριαρχία, η οικολογία, η εμμονή με την αυτοβελτίωση ήταν οργανικά ενταγμένες στον μύθο), ο βασικός πυρήνας της τραγωδίας παρέμενε ανακουφιστικά αμετάβλητος (τα ερωτήματα «τι σόι άνθρωπος είμαι» και «πώς θα ζήσω με το βάρος αυτής της γνώσης» ήταν και εδώ αμείλικτα), ενώ οι εσωτερικές ερμηνείες των ηθοποιών της Σαουμπίνε ερμήνευσαν ένα κείμενο αρχαίων καταβολών, χωρίς περιττό στόμφο και ολολυγμούς.
Το ντεμπούτο
Ο Τόμας Οστερμάιερ (που το 2010 είχε ανεβάσει στην Επίδαυρο τον «Οθέλλο») δεν ήταν ο μόνος σκηνοθέτης που φέτος έκανε το ντεμπούτο του στο θέατρο του Πολυκλείτου παρουσιάζοντας αρχαίο δράμα. Την ίδια ευκαιρία είχαν ο Κωνσταντίνος Ρήγος, που ανέβασε τους αριστοφανικούς «Ιππείς» σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, ο Γιάννης Μόσχος που παρουσίασε τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη (επίσης με την πρώτη κρατική σκηνή της χώρας), ο Γιώργος Νανούρης που σκηνοθέτησε την «Ιφιγένεια η εν Ταύροις» του Ευριπίδη και η Αργυρώ Χιώτη, που επέλεξε τους «Βατράχους» του Αριστοφάνη.
«Ξεκίνησα με τεράστια αγωνία και άγχος», αναφέρει στην «Κ» ο Γιώργος Νανούρης, «γιατί τα θέατρα ήταν κλειστά και είχαμε πολύ καιρό να βρεθούμε με κοινό απέναντί μας. Στο άγχος συνέβαλε το κυριολεκτικό, αλλά και το μεταφορικό μέγεθος του χώρου. Φοβόμασταν για την πληρότητα των θέσεων, είχαμε στήριξη από την παραγωγή και όλα αυτά μας δημιούργησαν την αγωνία να τα καταφέρουμε. Τελικά, όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Η παράσταση ήταν sold out και τις τρεις ημέρες. Ηταν μια συγκινητική και αγωνιώδης εμπειρία, που όμως έκλεισε με μεγάλη χαρά. Διαπιστώσαμε επίσης ότι, τελικά, ο κόσμος έχει ανάγκη το θέατρο, θέλει να συγκινηθεί και αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε».
Τι ακριβώς όμως διαθέτει η Επίδαυρος που αποτελεί πρόκληση (ή βάρος) για ένα σκηνοθέτη; Ο Κωνσταντίνος Ρήγος πιστεύει ότι «έχει τα πάντα. Εχει μια μαγική ηρεμία την ώρα που δύει ο ήλιος. Εχει κάτι μεταφυσικό, λόγω της ιστορίας όμως και της γνώσης ότι έχουν περάσει χιλιάδες καλλιτέχνες και καλείσαι να αφήσεις το αποτύπωμά σου στον χώρο. Εχει επίσης κάτι μαγικό την ώρα που τελειώνουν οι πρόβες και μένεις μόνος σου, από τις 12 έως τις 6 το πρωί, για να φωτίσεις τον χώρο. Τότε αισθάνεσαι τη μοναξιά του δημιουργού και έρχεσαι αντιμέτωπος με το περιβάλλον της Επιδαύρου».
Η «μοναξιά του δημιουργού», λοιπόν. Ενα σχετικό σχόλιο προέρχεται από τον Γιάννη Μόσχο, ο οποίος δηλώνει χαρούμενος και συγκινημένος για την πρώτη του απόπειρα στο αρχαίο δράμα και στην Επίδαυρο. «Νομίζω ότι κάτι κατάλαβα για την επόμενη φορά», λέει και συνεχίζει: «Μου έκανε εντύπωση η αναμονή των δημοσιογράφων και των κριτικών για τις παραστάσεις στην Επίδαυρο, η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη στάση του Τύπου και του κοινού, όσον αφορά την αποτίμηση της παράστασης. Κοινό και κριτικοί έχουν συγκεκριμένες προσδοκίες, με διαφορετικούς τρόπους ο καθένας. Αλλά όλοι έχουν μια άποψη για το τι είναι το αρχαίο δράμα. Είναι λίγο μασίφ η άποψη πολλών για το πώς μπορεί να αναβιώσει σήμερα το αρχαίο δράμα. Δεν γίνεται να ικανοποιείς όλες τις προσδοκίες».