Οσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο του Στάθη Καλύβα «Καταστροφές και θρίαμβοι. Οι 7 κύκλοι της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας» (εκδ. Παπαδόπουλος) θα γνωρίζουν το ερμηνευτικό σχήμα που ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στην Οξφόρδη προτείνει για την κατανόηση των πεπραγμένων της Ελλάδας τα τελευταία 200 χρόνια: η πορεία της διέπεται από την ανάληψη υπερφιλόδοξων εθνικών εγχειρημάτων, που ενώ εξελίσσονταν σε μεγάλα ναυάγια, τελικά, για μια σειρά από λόγους, κατέληγαν να διατηρούν τα θετικά στοιχεία τους και να οδηγούν τη χώρα σε επιτεύγματα. Η Ανεξαρτησία, παρά τις πρώτες ήττες της Ελληνικής Επανάστασης, η επιτυχία των Βαλκανικών Πολέμων μετά τη συντριβή του 1897, ο εκδημοκρατισμός μετά τη χούντα, είναι μερικά από αυτά.
Η νέα μίνι σειρά ντοκιμαντέρ επτά επεισοδίων του ΣΚΑΪ με τίτλο «Καταστροφές και θρίαμβοι», που θα προβάλλεται από σήμερα και κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 9 μ.μ., βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Στάθη Καλύβα, ακολουθεί όμως μια διαφορετική, μη γραμμική δομή, με κάθε επεισόδιο να χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: η πρώτη εστιάζει στην εκάστοτε καταστροφή, η δεύτερη επιστρέφει εν είδει flash back στο αρχικό σχέδιο, η τρίτη περιγράφει την υλοποίησή του και η τέταρτη εξηγεί πώς ήρθε η ανατροπή.
Η μίνι σειρά επτά επεισοδίων θα προβάλλεται από σήμερα και κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 9 μ.μ.
«Το δεύτερο επεισόδιο, για παράδειγμα», λέει στην «Κ» ο Στάθης Καλύβας, «καλύπτει την πορεία του ελληνικού κράτους από την Ανεξαρτησία μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Η καταστροφή είναι διπλή: η χρεοκοπία του 1893 και η τραυματική ήττα του 1897. Ο συνδυασμός τους οδηγεί στην είσοδο του διεθνούς οικονομικού ελέγχου. Η οικονομία περνάει στα χέρια μιας διεθνούς επιτροπής, ώστε να πληρωθούν τα δάνεια κατευθείαν στους δανειστές, χωρίς τον έλεγχο του ελληνικού κράτους. Παράλληλα, όμως, η επιτροπή σταθεροποιεί το νόμισμα και αναδιοργανώνει την οικονομία, με αποτέλεσμα αυτή να ξαναπάρει μπρος και να ανασυγκροτηθεί το κράτος. Από το ναδίρ του 1897 φτάνουμε μέσα σε δεκαπέντε χρόνια στον θρίαμβο των Βαλκανικών Πολέμων, που σε κάποιο βαθμό αιτιολογείται από όσες ενέργειες έγιναν μετά την καταστροφή και που δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί δίχως να γίνει κατανοητή η πολύ σοβαρή προσπάθεια συγκρότησης κράτους τον 19ο αιώνα».
Στη σειρά (την παραγωγή και τη σκηνοθεσία της οποίας υπογράφουν η Anemon Productions και ο Αλέξανδρος Μερκούρης) συμμετέχουν τριάντα πέντε ιστορικοί, πολιτικοί επιστήμονες, κοινωνιολόγοι, δημοσιογράφοι, όλοι τους με κάποια πρόσφατη συμβολή αιχμής στο αντικείμενό τους, που εμπλουτίζουν την ιστορική αφήγηση, η οποία ενισχύεται και από το μεγάλο πλεονέκτημα του μέσου: την εικόνα. «Πρόκειται μάλιστα για μια εικόνα τόσο του παρελθόντος», συμπληρώνει ο Στάθης Καλύβας, «όσο και σύγχρονων τοπίων και κτιρίων, που συνδέονται με το παρελθόν. Η σειρά προτρέπει τον θεατή να ξαναδεί χώρους που του είναι οικείοι, με καινούργιο τρόπο, που αναδεικνύει την ιστορικότητά τους».
Αν όμως οι θρίαμβοι προκύπτουν μέσα από τις καταστροφές, υπάρχει μήπως ο κίνδυνος να σχετικοποιηθούν οι δεύτερες και να συμπεράνει κανείς ότι όσα και αν συμβούν στη «φυλή», πάντα οδηγούν σε κάτι καλό; «Σε καμία περίπτωση», αποκρίνεται ο Στάθης Καλύβας, «δεν μπαίνουμε σε μεταφυσικές ερμηνείες, ότι είμαστε ο εκλεκτός λαός. Αντιθέτως, δείχνουμε ότι οι επιτυχίες μας οφείλονται σε πολύ συγκεκριμένες επιλογές, όπως και οι καταστροφές, που τις δείχνουμε στην πλήρη τους μορφή, δεν τις ωραιοποιούμε και συζητάμε για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις τους, τα τραύματα που δημιουργούν. Από την άλλη, αντί να στεκόμαστε στις αδυναμίες, στις παθογένειες και στις αποτυχίες της χώρας –όπως συμβαίνει συχνά, ιδιαίτερα υπό το βάρος της πρόσφατης κρίσης–, θέλουμε να δείξουμε πως δεν υπάρχουν μόνο αυτές, πως συνδυάζονται και με άλλα αποτελέσματα, λιγότερο γνωστά. Το παράδειγμα που πάντα δίνω –και που αναδεικνύεται στη σειρά– είναι η Μικρασιατική Καταστροφή: δεν χρειάζεται κανείς να αμφισβητήσει τη βαθιά τραγωδία της, έχω όμως την αίσθηση ότι στεκόμαστε μόνο στην τραγωδία και όχι στην τεράστια επιτυχία που υπήρξε η είσοδος των προσφυγικών πληθυσμών στην Ελλάδα, η οποία έδωσε στη χώρα μεγάλα πλεονεκτήματα και δυναμισμό».