«Ηταν το 1940, όταν η Ελλάδα είπε το μεγάλο “ΟΧΙ” στην Ιταλία και ξεκίνησε ο Πόλεμος. Τα σχολεία μία έκλειναν και μία άνοιγαν. Ημουν 9 ετών και η μητέρα μου μού έδωσε για να με κρατήσει απασχολημένη ένα τραπεζάκι και ένα καρεκλάκι μινιατούρες και μου είπε “γιατί δεν φτιάχνεις και το υπόλοιπο δωμάτιο μόνη σου;”» Η Ελλη Σολομωνίδου αφηγείται, καθισμένη μπροστά στο κουκλόσπιτό της, δημιούργημα μιας ζωής, και εμείς, το κοινό, είμαστε μαζεμένοι γύρω της. Είναι μια ιδιαίτερη στιγμή. Στο Μουσείο Παιχνιδιών του Μουσείου Μπενάκη, προσκεκλημένοι της επιμελήτριας του μουσείου, αρχιτέκτονος Μαίρης Βέργου, βιώνουμε από κοινού στιγμές συγκίνησης.
Η Ελλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, μια ιστορία από μόνη της, ταυτισμένη στη συνείδηση του κοινού με τα μοναδικά σκίτσα με το πενάκι στα οποία αποτύπωσε το σύνολο της καλλιτεχνικής ζωής των μεταπολεμικών δεκαετιών, αλλά και σκηνογράφος και ενδυματολόγος, μας διηγείται πώς γεννήθηκε αυτός ο «κόσμος»: το κουκλόσπιτο που ονόμασε De Gaulle και που στέγασε μια ολόκληρη οικογένεια, μαζί με τη μαγείρισσα, την νταντά και τον κηπουρό. «Ηταν πολύ δύσκολο όμως να βρω έναν άντρα-κούκλο στη σωστή διάσταση για να κάνει τον μπαμπά. Ετσι λοιπόν προέκυψε το όνομα. Αφού λείπει ο μπαμπάς –είναι σίγουρα στον πόλεμο–, του έδωσα ένα από τα ονόματα των στρατηγών που άκουγα συχνά και με εντυπωσίαζε, του De Gaulle. Αλλωστε μιλούσα γαλλικά από παιδί. Ονομάστηκε λοιπόν η οικογένεια De Gaulle». Ετσι λίγο λίγο πλάστηκαν οι χαρακτήρες, ο κύριος του σπιτιού, που ήταν συλλέκτης βιβλίων, ένας πνευματικός άνθρωπος, η μαμά, η γιαγιά, τα παιδιά, ο κύριος Πλάτων που φρόντιζε τον κήπο… Ενας μικρός, μέγας κόσμος, πυκνός, αφηγηματικός, ένα γέννημα του περασμένου αιώνα.
Θαύμα μικροτεχνίας
Η Ελλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου πρόσφερε στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών το δημιούργημά της που τη συντροφεύει από τα παι- δικά της χρόνια.
Αυτό το κουκλόσπιτο, με τους τέσσερις ορόφους και τα 22 δωμάτια, ένα θαύμα μικροτεχνίας, έχει προσφερθεί πλέον στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών και κοσμεί μία από τις αίθουσες αυτού του εκλεκτικιστικού – υβριδικού πυργόσπιτου, το ίδιο το κτίριο ένα έκθεμα του στυλ «1900». Η Ελλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου δεν εγκατέλειψε ποτέ το κουκλόσπιτο. Τα χρόνια περνούσαν, η ίδια άφησε το πατρογονικό σπίτι στο Ψυχικό (η οικογένειά της είχε και από τις δύο πλευρές μεγάλη παράδοση στη Σμύρνη και στην Πόλη), παντρεύτηκε, έκανε παιδιά, μετακόμισε στο Παγκράτι από τη δεκαετία του ’60, δεν σταμάτησε να σκιτσάρει για χιλιάδες παραστάσεις, αλλά το κουκλόσπιτο ήταν πάντα εκεί. Μεγάλωνε και αυτό.
«Δεν σταμάτησα ποτέ να σκέφτομαι με καθετί που έπιανα στα χέρια μου, αν για την αναλογία του κουκλόσπιτου μπορούσε να χρησιμέψει σε κάτι», λέει η ίδια. «Π.χ. ένα κυλινδρικό κουτί από φάρμακα γινόταν σκουπιδοτενεκές. Χοντροί κόκκοι άμμου στο σωστό σχήμα γίνονταν αυγά για το ψυγείο… Εβρισκα πολλά αξεσουάρ πια και στο εμπόριο καθώς και στα ταξίδια μου. Μπήκαν ταπετσαρίες στους τοίχους, χαλιά από την Κωνσταντινούπολη στα δωμάτια, κάδρα με οικογενειακές φωτογραφίες. Από παιδικό παιχνίδι, κατέληξε με τα χρόνια σε κάτι πιο σοβαρό. Ως επαγγελματίας πια σκηνογράφος/ενδυματολόγος (εκτός από σκιτσογράφος που είμαι περισσότερο γνωστή) διοχέτευσα πολύ πάθος και ατέλειωτες ώρες καθισμένη στο πάτωμα μπροστά στο κουκλόσπιτο βελτιώνοντας τις λεπτομέρειες – κάποιοι θα το έλεγαν επαγγελματική διαστροφή. Φανταστείτε στολίζω το μικροσκοπικό χριστουγεννιάτικο δέντρο της οικογένειας De Gaulle κάθε χρόνο!» Οποιος θελήσει να δει λεπτομέρειες θα εκπλαγεί. Θα διακρίνει τίτλους εφημερίδων, μορφές συνθετών και συγγραφέων σε κάδρα, θα δει και τον Μικρό Πρίγκιπα, το στρωμένο τραπέζι για το πινάκλ, κάθε δωμάτιο ένα tableau vivant.
Mε το εξαιρετικό ταλέντο που έχει με τα χέρια, η Ελλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου φτιάχνει θαύματα από το «τίποτα». Το χαρτί, το ψαλίδι, η κόλλα, το ασκημένο βλέμμα πάνω σε κάθε υλικό που μπορεί να μεταμορφωθεί, δούλευαν χωρίς σταματημό επί δεκαετίες. Το «Κουκλόσπιτο De Gaule» είναι από μόνο του ένας κόσμος περίκλειστος και ανοικτός ταυτόχρονα, ένα δημιούργημα της φαντασίας που απέκτησε σπονδύλους, και αρχιτεκτονική, και χαρακτήρες – ρόλους. Είναι ένα θέατρο εν εξελίξει μέσα σε μια παλιά βιβλιοθήκη με τα πολλά δωμάτιά της, που συν τω χρόνω απορροφούσε και όλες τις εξελίξεις της ζωής (έτσι μπήκε κάποτε η τηλεόραση δίπλα στο ραδιόφωνο). Η ευχή της Ελλης Σολομωνίδου-Μπαλάνου έρχεται παρήγορη και συγκινητική: «Εύχομαι κι άλλα παιδιά με αφορμή το δικό μου κουκλόσπιτο να εμπνευστούν και ίσως κι αυτά με τη σειρά τους αισθανθούν αυτή την αστείρευτη δημιουργική χαρά που με συντρόφεψε τόσα χρόνια μέχρι και σήμερα που είμαι 90 χρόνων».
