Είναι συνήθειο από παλιά να ρωτάμε ένα παιδί την αφελή ερώτηση: τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις; Το καθένα, ανάλογα με τη σκέψη και τη φαντασία του, θα απαντήσει είτε περιγράφοντας μερικά πραγματικά επαγγέλματα, είτε επινοώντας τα δικά του –συνήθως είναι οι ωραιότερες απαντήσεις– ή θα πει ότι δεν το έχει σκεφτεί. Κανένα όμως δεν θα πει για παράδειγμα, θέλω να γίνω άνθρωπος, άνδρας, γυναίκα. Και φυσικό είναι, δεν υπάρχει ούτε υποψία στη σκέψη των γονιών ή των εκπαιδευτικών για κάτι τέτοιο, πώς να μιλήσουν τόσο αφηρημένα τα παιδιά;
Επικαλούμενοι την περίφημη ρήση της Σιμόν ντε Μποβουάρ, «γυναίκα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι» αντιλαμβανόμαστε ότι πέρασε πάνω από μισός αιώνας για να προσεγγίσουμε γυναικεία ζητήματα και να εντάξουμε την έννοια της εξέλιξης του φύλου στην κοινωνική και ψυχική καταγραφή της. Οι περισσότεροι ακόμα και σήμερα όταν κάνουν λόγο για άνδρες ή για γυναίκες σκέφτονται ότι είναι κάτι αυτονόητο, στατικό, σαν να ανεβαίνεις σε ένα ηλικιακό σκαλοπάτι και από εκεί να ατενίζεις αλλιώς τον κόσμο απλώς επειδή λέγεσαι γυναίκα ή άνδρας. Το τι χρειάζεται για να φτάσει κάποιος να λέγεται γυναίκα για παράδειγμα, μοιάζει ταμπού σήμερα στις πολιτικώς ορθές κοινωνίες που έχουμε διαμορφώσει, από φόβο μη θίξουμε ευαίσθητα ζητήματα του φύλου.
Φυσικά αυτές οι «μάχες» δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό που ζει η Ουκρανία τον τελευταίο μήνα. Ο πόλεμος έρχεται πιο κοντά από ό,τι φανταζόμασταν ποτέ. Στο λεξιλόγιο πολύ συχνά τον τελευταίο καιρό, εντάξαμε μια λέξη με βάρος. Τη λέξη «ήρωας». Καθημερινά βλέπουμε φωτογραφίες και υλικό από ανθρώπους της διπλανής πόρτας που μετατρέπονται σε ήρωες γιατί κάνουν τη στιγμή του πολέμου κάτι που δεν φανταζόμασταν ποτέ ότι θα αντέχαμε εμείς να κάνουμε. Ο ηρωισμός τους έγκειται όχι μόνον στην αντοχή, αλλά κυρίως στον συνδυασμό λειτουργιών της ζωής μέσα στον ζόφο του θανάτου. Μια νεαρή γυναίκα που έχει τραυματιστεί θηλάζει μέσα στα αίματα το νεογέννητο παιδί της. Ενα μικρό αγόρι διασχίζει μόνο του μεγάλες αποστάσεις για να βρει τους δικούς του. Ενα κοριτσάκι τραγουδάει παιδικά τραγούδια στα καταφύγια.
Πώς γίνεται κάποιος ήρωας; Υπάρχουν άραγε προδιαγραφές για κάτι τέτοιο;
Μακάρι οι «μικροί» να ανατρέψουν τον τρόπο που έχουν οργανώσει οι «μεγάλοι» τον κόσμο.
Στη λιτή και σπαρακτική πρώτη ταινία του νεαρού Ναριμάν Αλίεφ «Ταξίδι στην Κριμαία» ένας πατέρας επιλέγει να πάει στην Κριμαία με πολύ κόπο προκειμένου να θάψει τον μεγάλο του γιο, που κατατάχθηκε εθελοντικά στον πόλεμο ενάντια στη Ρωσία. Ο μικρός γιος δεν θέλει να πάει μαζί με τον πατέρα, δεν καταλαβαίνει τον λόγο μιας τόσο δύσκολης μετάβασης. Ο μεγάλος γιος έχει γίνει ήδη ήρωας, εκείνος είναι ακόμα παιδί. Του λείπει η ζωή, να παίξει, να βουτήξει στο ποτάμι, να αγαπήσει ένα ωραίο κορίτσι, να ξελογιαστεί. Ο ανέτοιμος μικρός γιος όμως καρέ καρέ, μέσα από ένα συγκινητικό οδοιπορικό καταλήγει να γίνει εκείνος ο ήρωας της ταινίας. Να ολοκληρώσει το ταξίδι, να πάρει στις πλάτες του όχι μόνον τον αδερφό αλλά και τον πατέρα και μαζί τη μνήμη της ρίζας ολόκληρης της οικογένειας.
Μια άλλη γυναίκα, η Ρωσίδα Νατάλια Σιντέεβα ονειρεύτηκε να δημιουργήσει έναν ανάλαφρο τηλεοπτικό σταθμό. Να εκπέμπει μόνον χαρούμενες ειδήσεις. Η ζωή μέχρι τότε ήταν σαν παραμύθι για εκείνη, ήθελε να περνάει καλά και δεν ντρεπόταν γι’ αυτό. Μέχρι που άρχισαν να δυσκολεύουν τα πράγματα στη Ρωσία και εκείνη συνειδητοποίησε ότι οι χαρούμενες ειδήσεις δεν μπορούσαν να είναι κατασκευασμένες. Ο τηλεοπτικός σταθμός έπρεπε να προβάλλει την πραγματικότητα. Οταν άρχισαν άλλοι άνθρωποι να μην περνάνε καλά στη Ρωσία, να διώκονται, να κινδυνεύουν, δεν μπορούσε να κάνει ότι δεν έβλεπε. Στο ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τίτλο «F@ck this job», παρουσία της Νατάλια Σιντέεβα και της σκηνοθέτιδας του ντοκιμαντέρ Βέρα Κριτσέφσκαγια, παρακολουθήσαμε την εντυπωσιακή εξέλιξη μιας νεαρής γυναίκας που από ανάλαφρη, σχεδόν ελαφρόμυαλη αλλά αυθεντική, εξελίχθηκε σε μία από τις γυναίκες που αμφισβήτησαν ανοιχτά τον Πούτιν. Με όχημα τον μικρό τηλεοπτικό σταθμό της πήγε κόντρα στις φιμώσεις και στις απαγορεύσεις, εκπέμποντας τις ειδήσεις της πραγματικότητας ακόμα και μέσα από το YouTube, με κίνδυνο τη ζωή της και των συνεργατών της. Τις τελευταίες ημέρες παρόμοιες ειδήσεις βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Ο αστέρας του ποδοσφαίρου Ντέιβιντ Μπέκαμ έχει παραχωρήσει το δικό του Instagram σε μια Ουκρανή γιατρό για να δείχνει σε όλο τον κόσμο την αθλιότητα του πολέμου. Ή δύο πιτσιρικάδες μόλις 18 ετών, φοιτητές του Χάρβαρντ, οι Schiffmann και Burstein, δημιούργησαν άμεσα μια ψηφιακή πλατφόρμα για να διευκολύνουν την υποδοχή των Ουκρανών προσφύγων σε όλο τον κόσμο.
Πολλές φορές το σύστημα αλώνεται από μέσα. Και για να εισαχθεί κάποιος μέσα χρειάζεται να μην κάνει θόρυβο, να μην είναι απειλητικός. Πολλές φορές ο «μικρός» ή ο «αφελής» μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι σοβαρότερο από τον ήδη σοβαρό «μεγάλο». Αλλωστε, η ιστορία έχει δείξει ότι οι «μικροί» μπορούν να γίνουν «επικίνδυνοι». Και αυτό διαβάζεται με δύο τρόπους. Γιατί κανείς δεν τους υπολογίζει, κανένας δεν περιμένει κάτι από αυτούς. Συχνά ήρωες γίνονται άνθρωποι που δεν μας «γεμίζουν» το μάτι. Η δύναμή τους βρίσκει χώρο μέσα στη δυσκολία και ξεπερνά ακόμα και τους ίδιους, αν παραστεί η ανάγκη.
Με την ελπίδα, οι «μικροί» να ανατρέψουν τον τρόπο που έχουν οργανώσει οι «μεγάλοι» τον κόσμο. Γιατί ήδη αυτός ο κόσμος είναι αβίωτος.