Ζούμε την εποχή των φίλτρων, παρά του ότι όλα μοιάζουν αυθόρμητα. Συναισθήματα, σκέψεις, δράσεις ακόμα και τοποθετήσεις φιλτράρονται με έναν εντυπωσιακό τρόπο καμιά φορά, σε σημείο όπου η απόσταση παγώνει. Φυσικά τα χρειαζόμαστε τα φίλτρα. Πώς για παράδειγμα να εκτεθούμε αυτές τις μέρες του πρόωρου καύσωνα, χωρίς αντηλιακό φίλτρο. Το να καεί κάποιος είναι επιζήμιο για την υγεία του. Και είναι αρκετά ειρωνικό, ότι η προστασία της ατομικής ζωής είναι πάντα το πρόταγμα, στο γύρισμα ενός αιώνα που ξεκινάει με παγκόσμιες καταστροφές.
Υπάρχουν πάντα οι αναγωγές στην καθημερινή ψηφιακή μας ζωή. Φίλτρα τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούν σωρευτικά και οι χρήστες στα social media. Στο Instagram για παράδειγμα δεν είναι λίγες οι γυναίκες (αλλά και άνδρες) ανεξαρτήτως ηλικίας που τα χρησιμοποιούν. Παραδοσιακά επαγγέλματα του φωτογράφου, του μακιγιέρ, ακόμα και του φωτιστή, έχουν αντικατασταθεί από πλήθος φίλτρων που παρέχουν σε οικιακούς χρήστες τη δυνατότητα να φωτογραφηθούν προσεγγίζοντας την τελειότητα που αναζητούν. Η ομορφιά, η νεότητα, η βελτίωση του σώματος, του χρώματος του προσώπου, των ματιών, των ζυγωματικών επιδιώκονται με ασφαλή και πετυχημένα αποτελέσματα.
Φίλτρα, όμως, χρησιμοποιούν και πολλοί λόγιοι, διανοούμενοι, συγγραφείς, πολιτικοί στον λόγο και στις γραφές τους, με έναν τρόπο να καλλωπίζουν τις λέξεις και να ζαλίζουν τον αναγνώστη και θεατή, χωρίς απαραίτητα να φτάνουν στην ουσία, που είναι κάτι που έχει ανάγκη να κρατήσει κάποιος διαβάζοντάς τους. Ολα αυτά παρατηρούνται σε μια εποχή διατράνωσης του οικείου, όπου τα όρια καταλύονται με μεγαλύτερη ευκολία από το παρελθόν, η χρήση ακόμα και του πληθυντικού βαραίνει δυσανάλογα, οι ταυτίσεις ορίζονται καθολικά και οι ενδιάμεσες γραμμές δεν μπορούν να γίνουν σεβαστές. Είναι η εποχή όπου επιτρέπουμε να δει ο άλλος στοιχεία της ωμής μας πραγματικότητας και γινόμαστε και εμείς μάρτυρες κτηνωδιών, αστικών οικογενειακών εγκλημάτων αλλά και καταστροφικού πολέμου.
Ο άνθρωπος έχει μικρές δυνατότητες σύλληψης του κόσμου, φαντασία όμως απεριόριστη.
Οταν όμως ερχόμαστε σε επαφή με την άφιλτρη δυσάρεστη και οδυνηρή πραγματικότητα, τότε πολλές φορές αναρωτιόμαστε, ίσως εμποτισμένοι από τη φιλτραρισμένη σκέψη μας, από την ανάγκη μιας αποφυγής να εξαπατηθούμε μάλλον, τι είναι αλήθεια και τι ψέμα; Τι από αυτά που βλέπουμε ή ζούμε είναι αληθινό; Το ζήσαμε πολύ πρόσφατα με την έναρξη της πανδημίας, όταν ακούγαμε από πλήθος φωνών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ίσως σε αμφιβόλου ποιότητας ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, ότι οι πρώτοι νεκροί της πανδημίας ήταν ηθοποιοί. Η παρανοϊκότητα λειτουργεί ως ένα ισχυρό φίλτρο στη σκέψη, γιατί έχει γαλουχηθεί αρκετός κόσμος συστηματικά με συνωμοσίες, με καχύποπτες σκέψεις, ότι κάτι από κάτω μαγειρεύεται, κάποιος επιθυμεί να μας χειραγωγήσει, ο Μεγάλος Αδερφός, ο Μπιλ Γκέιτς, ο Ελον Μασκ ή ακόμα ο Θεός Ηλιος που έχει στο μυαλό του κάτι σατανικό για την ανθρωπότητα. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Πρόσφατα είδαμε τη φωτογραφία μιας γυναίκας χτυπημένης από βόμβα, σε προχωρημένη εγκυμοσύνη στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, και την επόμενη μέρα ήρθε στην επικαιρότητα μια άλλη φωτογραφία, της ίδιας γυναίκας όμορφης και ζωντανής, επιχειρώντας να αποδειχθεί ότι και η ίδια φίλτρα χρησιμοποίησε, όλο αυτό είναι ένα ψέμα.
Το μόνο που δεν χρειάζεται να φιλτράρουμε φυσικά είναι το πόσο έχει προχωρήσει η τεχνολογία, και εάν είναι προς όφελός μας πάντα, ενώ αμφιβάλλουμε ολοένα και περισσότερο για την ανθρώπινη διάσταση, τον ανθρώπινο πόνο, την ανθρώπινη ανάγκη. Είναι γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τίποτα. Το οδυνηρό είναι ότι ο άνθρωπος έχει μικρές δυνατότητες σύλληψης του κόσμου, φαντασία όμως απεριόριστη. Και φυσικά τα φίλτρα είναι χρήσιμα. Είναι η προστασία του ανθρώπου από το ωμό, το αδιαμεσολάβητο. Το ασυνείδητο στον ψυχισμό αναδύεται στο προσυνειδητό με συμβολισμούς, εικόνες, αναπαραστάσεις, όνειρα, λέξεις, συνειρμούς, πίεση για να υπενθυμίσει την παρουσία του. Φιλτράρεται όμως μέσα από τη δομή του ψυχισμού για να κατασκευάσει την προστασία της ανθρώπινης συνειδητότητας και να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας, και διαχείρισης. Οι άμυνες του ψυχισμού είναι χρήσιμες και ωφέλιμες, όπως το φίλτρο που μας προστατεύει από την ηλικιακή ακτινοβολία. Ο ήλιος όμως είναι η ζωή και αυτό συχνά το ξεχνάμε. Οπως θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε εάν τα φίλτρα μας τίθενται στην υπηρεσία της εγγύτητας, της συναισθηματικής βίωσης της σχέσης. Και εντέλει στην υπηρεσία της ζωής. Μία από τις δυσκολίες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι να ξαναορίσουμε το ανθρώπινο. Γαλουχηθήκαμε σε πλήθος φαντασιώσεων, τη στιγμή που οι άνθρωποι δυσκολεύονται να συνυπάρξουν. Και ενώ η επιθυμία είναι η συμπόρευση, εντούτοις η φιλτραρισμένη και εξ αποστάσεως επαφή ίσως κρίνεται πιο βολική στις μέρες μας.
Τελευταία μας κάνει εντύπωση που μερικοί άνθρωποι υπερασπίζονται την πατρίδα τους. Τι πάει να πει άλλωστε αγαπώ την πατρίδα μου; Φαίνεται ότι το έχουμε ξεχάσει. Θυμόμαστε μόνον τι δεν μας έχει δώσει και γκρινιάζουμε. Οπως συμβαίνει και στις σχέσεις άλλωστε. Και εάν αυτή διακινδύνευε; Εμείς τι θα κάναμε; Θα αντιδρούσαμε με επίγνωση της ιερότητας αυτού που είναι πιο σημαντικό από εμάς, ή θα αλειφόμασταν με «φίλτρα υποτιθέμενης αυτο-προστασίας» και λακίζοντας θα λέγαμε, ναι μεν αλλά…