«Θέλω να ζωγραφίσω το τώρα, το στιγμιαίο. Και αυτό είναι η συνείδηση. “Οχι θέμα, όχι περιεχόμενο και κυρίως όχι φόρμα”, αυτοί ήταν οι κανόνες της avant-garde του ’50. Το ίδιο ισχύει και για μένα. Θέλω να δημιουργώ κάτι άμεσο, και αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει αφήγηση, ούτε νόημα στη ζωγραφική μου. Εχω κάποια ιδέα αρχίζοντας να ζωγραφίζω, αλλά μετά αναλαμβάνει ο πίνακας. Αλλοτε γίνεται αυτό που ήθελα στην αρχή, άλλοτε κάτι διαφορετικό».
Ο Αλεξ Κατζ γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης το 1927. Το έργο του έχει αποτελέσει αντικείμενο για περισσότερες από 250 ατομικές εκθέσεις και σχεδόν 500 ομαδικές από το 1951. Τον προσεχή Οκτώβριο εγκαινιάζεται στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης μια ρετροσπεκτίβα του που θα διαρκέσει έως τον Φεβρουάριο του 2023, ενώ σε λίγες ημέρες (14/6) ξεκινά η έκθεσή του στο Museo Thyssen-Bornemisza της Μαδρίτης, η πρώτη αναδρομική του στην Ισπανία.
Ο Κατζ, στα 95 του χρόνια, παραμένει ακμαίος και παραγωγικός και παρά την προχωρημένη ηλικία του έλεγε σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι εργαζόταν επτά ημέρες την εβδομάδα. Ως δημιουργός αποτελεί μία από τις κύριες προσωπικότητες στην ιστορία της αμερικανικής τέχνης του 20ού αιώνα, πρόδρομος της Pop Art πριν ο όρος γίνει τόσο διάσημος.
Ιδιαίτερη προσέγγιση
Καλλιτεχνικά ανδρώθηκε στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1950. Εκεί ανέπτυξε τη ιδιαίτερη προσέγγισή του στη σύγχρονη αναπαραστατική ζωγραφική την εποχή που ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός βρισκόταν στο απόγειό του. Κατά τη διάρκεια επτά δεκαετιών από την πρώτη του έκθεση, που έγινε το 1954, έχει δημιουργήσει ευρύ και επιτυχημένο έργο – πίνακες, σχέδια, χαρακτική και γλυπτική, με εντυπωσιακή παρουσία στον δημόσιο χώρο.
«Εχω κάποια ιδέα αρχίζοντας να ζωγραφίζω, αλλά μετά αναλαμβάνει ο πίνακας. Αλλοτε γίνεται αυτό που ήθελα στην αρχή, άλλοτε κάτι διαφορετικό».
Είναι κατεξοχήν ζωγράφος της σύγχρονης ζωής, αντλεί έμπνευση από τον κινηματογράφο, τις διαφημιστικές πινακίδες, τη μουσική, την ποίηση και την κοινωνική ζωή – τον στενό φιλικό και οικογενειακό του κύκλο. Παράγει εικόνες στις οποίες η μορφή και η σύνθεση εκφράζονται μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένες πινελιές και αλλεπάλληλες χρωματικές επιφάνειες. Σε κάθε συνέντευξή του, εδώ και χρόνια, επαναλαμβάνει τον τεράστιο θαυμασμό του για τον Ανρί Ματίς, για την αίσθηση του χρώματος, της σύνθεσης και της οικονομίας των μέσων του Γάλλου «δασκάλου», που επηρέασε και το δικό του έργο. Εξίσου σημαντική για τον Κατζ ήταν η επίδραση της αμερικανικής τοπικής καλλιτεχνικής παράδοσης στη δουλειά του.
Ρώσοι γονείς
Παιδί των χρόνων της Υφεσης, ο μικρός Αλεξ μεγάλωσε από γονείς Ρώσους μετανάστες, που αγαπούσαν την ποίηση και τις τέχνες – η μητέρα του ήταν ηθοποιός στο θέατρο. Πήγε σε σχολείο που του επέτρεπε να μοιράζει τα πρωινά του στα μαθήματα και τα απογεύματα στις τέχνες. Σπούδασε στο Cooper Union School of Art στη Νέα Υόρκη και στο Skowhegan School of Painting and Sculpture στο Μέιν. Τα πιο αναγνωρίσιμα έργα του είναι καμβάδες μεγάλου μεγέθους, στους οποίους κυριαρχούν απλοποιημένες μορφές σε μονόχρωμο φόντο, σχεδόν χωρίς πλαίσιο. Η Αντα, σύζυγός του για περισσότερα από 60 χρόνια, είναι ένα συχνό θέμα στη δουλειά του, και εμφανίζεται σε αναρίθμητους πίνακες του.
Το 1960 άρχισε να συνεργάζεται με τον διάσημο χορογράφο και χορευτή Πολ Τέιλερ, δημιουργώντας κοστούμια και σκηνικά για τη δική του ομάδα χορού. Η συνεργασία τους πυροδότησε το ενδιαφέρον του για την αναπαράσταση της κίνησης, θεματική που συνέχισε να διερευνά στις απεικονίσεις μοντέλων και χορευτών. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1960 και 1970, τα έργα του μεγάλωσαν, και ο Κατζ δημιούργησε μια σειρά από πίνακες με πολλά τελάρα, συχνά με δραματικά κομμένες φιγούρες και πρόσωπα. Εκείνη την περίοδο επηρεάστηκε πολύ από την τηλεόραση κι ακόμη περισσότερο από το μνημειώδες μέγεθος της κινηματογραφικής οθόνης.
Αν και τυπικά Νεοϋορκέζος, ο καλλιτέχνης περνάει τα καλοκαίρια του στο Μέιν και έχει ζωγραφίσει το τοπίο και το εξοχικό του σπίτι εκεί, σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια και ζωντάνια. Η έκθεση που παρουσιάζεται από τον Ιούνιο στη Μαδρίτη, δίνει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να γνωρίσει το σύνολο του έργου του Αλεξ Κατζ. Περιλαμβάνει περίπου 40 λάδια μεγάλου μεγέθους που συνοδεύονται από μελέτες και σχέδια, ξετυλίγοντας πλήρως τη θεματική του καλλιτέχνη. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν τα ατομικά, διπλά και ομαδικά πορτρέτα του μαζί με τα χαρακτηριστικά λουλούδια του, και τα εντυπωσιακά τοπία ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα και επίπεδο φόντο.
Η έκθεση γίνεται σε επιμέλεια του καλλιτεχνικού διευθυντή του Μουσείου Τίσεν, Γκιγιέρμο Σολάνα. Διάρκεια έως 11/9.