Η λαμπρή εκείνη ημέρα του 1857 που η βασίλισσα Βικτωρία έφθασε με την άμαξά της για να εγκαινιάσει στο Λονδίνο ένα νέο μουσείο με το όνομά της, το περίφημο σήμερα Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου, σκιάστηκε από το σοκ που η βασίλισσα υπέστη μόλις αντίκρισε ένα από τα σπουδαιότερα εκθέματα, το άγαλμα του Δαυίδ του Μικελάντζελο: ήταν ολόγυμνο! Γρήγορα οι υπεύθυνοι του μουσείου παρήγγειλαν ένα υπερμέγεθες φύλλο συκής από γύψο. Και είναι ακριβώς αυτό το αντικείμενο που, 165 χρόνια μετά, υποδέχεται τους χιλιάδες επισκέπτες της έκθεσης που κλέβει την παράσταση ήδη από τον Μάρτιο στο V&A.
Τίτλος, «Κάνοντας μόδα τις αρρενωπότητες: Η τέχνη της ανδρικής ένδυσης». Δηλαδή ο τρόπος που η μόδα εξέφρασε τις διαφορετικές εκδοχές του ανδρισμού διά μέσου των αιώνων. Μέσα από κλασικά γλυπτά, αναγεννησιακούς πίνακες, δημιουργίες διάσημων σχεδιαστών, ιστορικές φωτογραφίες και σύγχρονα φιλμ και εγκαταστάσεις. Αλλα προέρχονται από την πλούσια συλλογή του μουσείου και άλλα είναι δάνεια. Πάνω απ’ όλα, όμως, μέσα από μια μη χρονολογική αφήγηση, που προτιμάει να εντοπίζει τα απρόβλεπτα κοινά σημεία σε διαφορετικές εποχές.
Η έκθεση που εγκαινιάστηκε τον Μάρτιο συνεχίζει να σχηματίζει ουρές, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται διαδικτυακά εργαστήρια, συζητήσεις, σεμινάρια φωτογραφίας μόδας κ.ά.
Προκαταλήψεις
Ο επισκέπτης διαπιστώνει ότι, παρότι οι προκαταλήψεις ήταν ασφαλώς παλαιότερα βαθύτερες και φθονερές, υπήρξαν και κοινωνικές περιοχές όπου ο σεβασμός στη διαφορετικότητα υπήρξε πάντα θέμα προβληματισμού και διεκδίκησης. «Υπάρχει ένα σύγχρονο ζήτημα ανάγκης για ορατότητα, αλλά αν πάτε στον 19ο, τον 18ο, ακόμα και τον 17ο αι., οι άνθρωποι δεν ήταν κομφορμιστές απέναντι στο φύλο, απεναντίας εκφράζονταν μέσα από τα ρούχα τους», επισημαίνει η Ρόζαλιν Μακ Κέβερ, συνεπιμελήτρια της έκθεσης μαζί με την Κλερ Γουίλκοξ, που υπήρξε υπεύθυνη πριν από λίγα χρόνια για το περίφημο αφιέρωμα στον Αλεξάντερ Μακ Κουίν.
Μέσα από κλασικά γλυπτά, αναγεννησιακούς πίνακες, δημιουργίες σχεδιαστών, ξεδιπλώνεται η έκθεση «Κάνοντας μόδα τις αρρενωπότητες: Η τέχνη της ανδρικής ένδυσης».
Κοντά στο γύψινο φύλλο συκής που είχε παραγγελθεί πριν από ενάμιση αιώνα για τον ξεδιάντροπο Δαυίδ, παρουσιάζεται σήμερα ένα σλιπ από φύλλα συκής της Βίβιαν Γουέστγουντ, ένα σακάκι όπου ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ είχε σχεδιάσει αριστοτεχνικά το 1996 ένα γυμνό, ανδρικό σώμα, και κάποια από τα σχέδια εσωρούχων των gc2b και των Paxsies, νέων σχεδιαστών με σλόγκαν όπως «είμαστε όλοι ένα». Πιο κάτω θα δείτε δημιουργίες του Γκούτσι, αλλά και έργα του Ντέιβιντ Χόκνεϊ, του Σενεγαλέζου φωτογράφου Ομάρ Βίκτορ Ντίοπ κ.ά.
Αντισυμβατικές είναι και οι ενότητες που αποτελούν την έκθεση: Στην πρώτη, με τίτλο Undressed (ξέντυτος), παρουσιάζονται σχέδια ανδρικών εσωρούχων από υφάσματα που μερικές φορές αποκαλύπτουν περισσότερα απ’ όσα κρύβουν.
Υπερβολή
Η δεύτερη, με τίτλο Overdressed (υπερβολικά, επιδεικτικά ντυμένος), εστιάζει σε εκείνη την παραστολισμένη γκαρνταρόμπα που επιδείκνυε κάποτε η ελίτ, συχνά μέσα από πληθωρικές σιλουέτες, με υλικά όπως το μετάξι και το βελούδο σε έντονες αποχρώσεις και συμβολικά σχέδια που ήθελαν να τονίζουν την εξουσία και τον πλούτο. Εδώ και τα απαραίτητα αξεσουάρ: ένας γυαλιστερός θώρακας, μεταξωτές φόρμες καπνίσματος, εξοπλισμός μακιγιάζ και ξυρίσματος, πλήθος από κάπες, κορδέλες και δαντέλες.
Η τρίτη ενότητα αιφνιδιάζει: Redressed (ξαναντυμένος, αλλά και επιδιορθωμένος, αποκατεστημένος). Ξεκινάει με την κλασική βρετανική ραπτική κοστουμιού και συνεχίζει αποκαλύπτοντας πώς η στρατιωτική στολή επηρέασε όλο και περισσότερο την πολιτική αμφίεση γοητεύοντας τις πιο διαφορετικές προσωπικότητες, από τη Μάρλεν Ντίτριχ έως τον Ντέιβιντ Μπόουι. Εδώ το μαύρο παίρνει την εκδίκησή του. Ωστόσο, μικρές επαναστάσεις σημειώθηκαν και εντός συμβατικότητας, όπως όταν ο Τζόρτζιο Αρμάνι αμφισβήτησε την κυριαρχία της βάτας του χρηματιστή της Γουόλ Στριτ, επιβάλλοντας το δικό του κουλ ύφος. Η ενότητα ολοκληρώνεται με ένα κοστούμι όπου το 2009 ο Αλεξάντερ Μακ Κουίν σατίριζε την παράδοση του ιστορικού δρόμου Σάβιλ Ρόου, με τα καταστήματα της ανδρικής ραπτικής, παρουσιάζοντας ένα σακάκι και γιλέκο κομμένα έτσι ώστε από το ύψος του ισχίου να κρέμεται μια γυναικεία κάλτσα. Το είχε ονομάσει «Οι κανόνες του MCQueensbury».
Ο Αλεσάντρο Μικέλε, διευθυντής δημιουργικού του οίκου Γκούτσι και χορηγού της έκθεσης, μοιάζει να τα συνοψίζει όλα: «Σε μια πατριαρχική κοινωνία», είχε γράψει παρουσιάζοντας τη φθινοπωρινή συλλογή του 2020, «η ανδρική ταυτότητα φύλου συχνά διαμορφώνεται από βίαια τοξικά στερεότυπα. Είναι καιρός να γιορτάσουμε έναν άνδρα ελεύθερο να ασκεί αυτοδιάθεση, χωρίς κοινωνικούς περιορισμούς, χωρίς αυταρχικές κυρώσεις, χωρίς ασφυκτικά στερεότυπα». Θα μπορούσε να είναι ένα μικρό μανιφέστο.