«Το όνομά του σημαίνει “θαυματουργός”. Ετσι τους είχε πει η κοινωνική λειτουργός όταν τους κάλεσε στα γραφεία της Ανάδρασης για να τους αναγγείλει ότι είχε παρουσιαστεί παιδί για κατεπείγουσα αναδοχή».
Ο μικρός θαυματουργός στο τελευταίο μυθιστόρημα της Ελενας Μαρούτσου με τίτλο «Εξιλαστήριο θαύμα» (εκδ. Κίχλη) ονομάζεται Μουσά. Είναι ένας δεκαπεντάχρονος Σομαλός, που μπαίνει στη ζωή μιας σύγχρονης ελληνικής οικογένειας κουβαλώντας εκτός από τις αναμνήσεις και τα βιώματά του, μόνο ένα κόκκινο σακίδιο πλάτης. Στην πραγματική ζωή, στην οικογένεια της συγγραφέως, το παιδί που φτάνει ουρανοκατέβατο –ένα δώρο και ταυτόχρονα μια δοκιμασία– είναι ένα εννιάχρονο κορίτσι από το Αφγανιστάν.
«Το μυθιστόρημα γράφτηκε και ολοκληρώθηκε πριν έρθει η Σ. στο σπίτι μας», μας λέει η κ. Μαρούτσου, ανάδοχη μητέρα της Σ., του μικρού κοριτσιού που πλέον ζει κοντά τους περισσότερο από έναν χρόνο. «Ξεκίνησα να γράφω όταν αρχίσαμε τις διαδικασίες αναδοχής, οι οποίες κράτησαν εννέα μήνες. Σε αυτό το διάστημα, καθώς συναντούσαμε κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, ειδικούς από τις κοινωνικές υπηρεσίες ιδρυμάτων και από τον δήμο, ανακινήθηκε μέσα μου το θέμα του βιβλίου. Το ολοκλήρωσα, μπήκε η τελευταία τελεία και μια μέρα αργότερα μας τηλεφώνησε η κοινωνική λειτουργός λέγοντας ότι ένα κοριτσάκι χρειαζόταν ανάδοχη οικογένεια κι αν θέλαμε μπορούσαμε να το γνωρίσουμε».
Μέσα μου γεννήθηκαν ερωτήματα: τι μπορεί να συμβεί σε μια οικογένεια μετά τον ερχομό ενός ξένου παιδιού;
Στο όγδοο βιβλίο της η Ελενα Μαρούτσου πλησιάζει πολύ κοντά στο εδώ και το τώρα της προσωπικής της ζωής, χωρίς όμως να αυτοβιογραφείται. «Δεν θέλω να παρεμβάλλεται η πραγματικότητα στη φαντασία μου και να την πηγαίνει αλλού», σχολιάζει η ίδια όταν τη ρωτάμε αν εργάστηκε ως καταγραφέας του παρόντος, ως δημιουργός ενός βιβλίου – ντοκουμέντου. «Το “Εξιλαστήριο θαύμα” είναι μυθοπλασία, γιατί δεν με ενδιέφερε να αποτυπώσω τις εμπειρίες μου από την αναδοχή. Αλλά έχοντας στον νου μου ότι στο σπίτι θα έρθει ένα δεύτερο παιδί (σ.σ. η βιολογική κόρη της είναι περίπου συνομήλικη με τη Σ.), μέσα μου γεννήθηκαν ερωτήματα: τι μπορεί να συμβεί σε μια οικογένεια μετά τον ερχομό ενός ξένου παιδιού; Σταδιακά αυτά τα πιθανά μυθοπλαστικά σενάρια άρχισαν να παίρνουν σάρκα και οστά στη φαντασία μου και αποτυπώθηκαν στο βιβλίο».
Πρόσωπο στο σκοτάδι
Η ιστορία, που ξετυλίγεται σε τρία μέρη με εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης, έχει στο κέντρο της τον έφηβο πρόσφυγα, μόνο που εσκεμμένα η συγγραφέας κρατάει το πρόσωπό του στο σκοτάδι. «Από την αρχή είχα αποφασίσει να παραμείνει θολή η μορφή του ξένου. Το μυστήριό του δεν εξιχνιάζεται, γιατί με ενδιαφέρει περισσότερο να δείξω το τι προβάλλει το κάθε μέλος της οικογένειας πάνω στον “καθρέφτη” που ενσαρκώνει», λέει η συγγραφέας. Καθώς γεννιέται στο μυαλό της 50χρονης Ραχήλ –σύζυγος και μητέρα δύο κοριτσιών– η ιδέα της αναδοχής, ενεργοποιούνται προσωπικά ρήγματα και ανοίγουν πληγές που δεν έχουν επουλωθεί. Το ζευγάρι περνάει κρίση και η πρώτη ρωγμή της σχέσης εκδηλώνεται από τον τρόπο που υποδέχεται την ιδέα ο ένας και ο άλλος. Καθώς η διαδικασία της αναδοχής προχωράει, η οικογένεια περνάει εντάσεις. Οπως δηλώνει και ο τίτλος, «το πρόσημο της αναδοχής διαρκώς κυμαίνεται ανάμεσα στο αρνητικό και το θετικό», λέει η συγγραφέας. Αραγε αυτό συνέβη και στη δική της ζωή, τη ρωτάμε.
«Οτιδήποτε εισβάλλει στην καθημερινή ρουτίνα μιας οικογένειας μπορεί να φέρει ανατροπές», απαντάει. «Πόσο μάλλον αν είναι μια ανθρώπινη παρουσία με την ιστορία της και τα δικά της φορτία. Αυτό συνέβη και σε εμάς: είχαμε τις μικρές ή μεγαλύτερες αναταράξεις μας, αλλά και το μερίδιό μας στο θαύμα».