Ο Αριστοτέλης και ο Επίκουρος. Οι πρωταγωνιστές μερικών από τους πιο συναρπαστικούς αρχαίους ελληνικούς μύθους: ο Ικαρος, η Πανδώρα, ο Προμηθέας, η Αράχνη. Η ύβρις. Ο Αλμπέρ Καμύ και η ματιά του στον Σίσυφο, τον ήρωα που περιφρονούσε τους θεούς, μισούσε τον θάνατο, αγαπούσε με πάθος τη ζωή και έγινε σύμβολο της ανθρώπινης μοίρας. Ο Σίσυφος δεν έχει μέλλον, το μοναδικό πράγμα που του επιφυλάσσει το αύριο είναι η αιώνια τιμωρία του από τον Δία. Πρόκειται επομένως για έναν δυστυχισμένο ήρωα; Πώς αισθανόταν κάθε φορά που έφτανε στην κορυφή του λόφου, λίγο πριν ο βράχος που κουβαλούσε κυλήσει ξανά προς τα κάτω και το μαρτύριό του ξεκινήσει πάλι από την αρχή; Μήπως είχε συμφιλιωθεί με το παράλογο, με την καταδίκη του, και αυτό τον έκανε τελικά ευτυχισμένο;
Ολα αυτά και πολλά ακόμη ακούσαμε, σκεφτήκαμε, συζητήσαμε όσοι βρεθήκαμε το περασμένο Σαββατοκύριακο στο «Democracy and Happiness Weekend», που συνδιοργάνωσαν για έβδομη χρονιά το Athens Democracy Forum και η Costa Navarino, ο αειφόρος προορισμός υψηλών προδιαγραφών της Μεσσηνίας. Αυτή τη φορά οι εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο ολοκαίνουργο W Costa Navarino, με θέα στον ιστορικό κόλπο του Ναυαρίνου, και με κεντρικό θέμα-ερώτημα: μια ευτυχισμένη κοινωνία οδηγεί σε μια πιο ανθεκτική δημοκρατία;
«Η θέα μάς ανταγωνίζεται, είναι αναπόφευκτο. Το ίδιο πάθαιναν και οι αρχαίοι Αθηναίοι στην Εκκλησία του Δήμου, στον λόφο της Πνύκας. Δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν στις ομιλίες όσων έπαιρναν τον λόγο γιατί παρασύρονταν από τη θέα της Ακρόπολης. Αναγκάστηκαν, λοιπόν, ν’ αλλάξουν τη θέση του ομιλητή, ώστε οι πολίτες να έχουν γυρισμένη την πλάτη τους στον Ιερό Βράχο», μας θύμισε στην αρχή της απογευματινής συζήτησης ο ψυχοθεραπευτής Κώστας Κουρής. Χωρίς να χρειαστεί να αλλάξουμε θέση –ευτυχώς–, απολαμβάνοντας ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα, ακούσαμε τον ίδιο, τον Γερμανο-Αμερικανό καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και συγγραφέα Γιάσα Μουνκ και την Πολωνή ακαδημαϊκό Καρολίνα Βιγκούρα σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη διαρκή αναζήτηση της ευτυχίας, η οποία δοκιμάζεται εν μέσω αλλεπάλληλων κρίσεων, από την κλιματική αλλαγή και την πανδημία μέχρι τον πόλεμο, και για τη σύνδεσή της με τη δημοκρατία. Συντονιστής ήταν ο Ρότζερ Κοέν, ανταποκριτής των New York Times στο Παρίσι. Σε ποια συμπεράσματα κατέληξαν; Οτι «αυτό που μπορεί να πετύχει η δημοκρατία είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να επιδιώξουν την ευτυχία» (Γιάσα Μουνκ), ότι «ευτυχία σημαίνει να νιώθεις ευγνωμοσύνη για όσα έχεις αποκτήσει και συνδέεται με την ηθική» (Καρολίνα Βιγκούρα) και ότι «αν δεν είναι όλοι ευτυχισμένοι σε μια κοινωνία, τότε δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος· αυτό σημαίνει αρετή. Και η συγκεκριμένη αρχή είναι μια καλή σύνδεση με τη δημοκρατία, αφού η αρετή καθορίζει τις αποφάσεις για εμάς τους ίδιους αλλά και για το κοινωνικό σύνολο» (Κώστας Κουρής).
«Eυτυχία σημαίνει να νιώθεις ευγνωμοσύνη για όσα έχεις αποκτήσει και συνδέεται με την ηθική», είπε η Πολωνή ακαδημαϊκός Καρολίνα Βιγκούρα.
Είχαν προηγηθεί αντίστοιχες αναζητήσεις για τον ορισμό της ευτυχίας και τη σχέση της μυθολογίας με τη σύγχρονη πολιτική, το πρωί, σε μια διαδραστική συζήτηση με την καθηγήτρια Καλυψώ Νικολαΐδη, πρόεδρο του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας.
Η αυλαία του Σαββάτου έπεσε με το workshop του συγγραφέα Τζον Αλεξάντερ και της συνεργάτιδός του Ιρένι Εκεσίς, συνιδρυτών του New Citizenship Project, με τη συμμετοχή του κοινού. Το θέμα του; Πώς μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε την ευτυχία για τη δημιουργία ισχυρότερων δημοκρατιών.
Στον κυριακάτικο «Φιλοσοφικό Περίπατο», που έγινε υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Ελένης Βολονάκη από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, ομολογώ ότι δεν συμμετείχα. Μέχρι σήμερα, όμως, σκέφτομαι την παρατήρηση που έκανε σε μία από τις συζητήσεις του Democracy Weekend o Αντώνης Κεφαλάς, αντιπρόεδρος του Democracy & Culture Foundation. «Στις αρχαίες δημοκρατίες οι άνθρωποι είχαν μάθει πώς να ισορροπούν ανάμεσα στο σώμα και στο πνεύμα, και ταυτόχρονα ανάμεσα στο προσωπικό τους όφελος και στο δημόσιο συμφέρον. Αυτός ήταν ο ιδανικός συνδυασμός της δημοκρατίας και της ευτυχίας. Και αυτή η κουλτούρα λείπει από τις σύγχρονες κοινωνίες…».