ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
Αναγνώσεις. Αναγνώστες και Αναγνώστριες. Το βιβλίο και το κοινό του στην Ελλάδα
εκδ. Gutenberg / ΟΣΔΕΛ, σελ. 254
Είναι μεγάλη η χαρά γιατί φθάνει ξανά στα χέρια μας μια νέα έρευνα για την ελληνική αναγνωστική συμπεριφορά. Η προηγούμενη είχε πραγματοποιηθεί πριν από έντεκα χρόνια από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Γίνεται διπλή η χαρά καθώς διαπιστώνουμε πως στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε οι δείκτες αναγνωστικής συμπεριφοράς του ελληνικού κοινού έχουν βελτιωθεί. Και η χαρά θα ολοκληρωθεί όταν ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ), που εκπόνησε την παρούσα έρευνα, ή άλλος φορέας θα αρχίσουν να μας παρέχουν και πάλι συστηματικά δεδομένα για το μέγεθος της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής και τη σύνθεσή της. [Αξίζει να σημειωθεί πως ασφαλή στατιστικά στοιχεία διαθέτουμε μόνον για την 25ετία 1987-2011, κάνοντας μνεία στην τιτάνια βιβλιογραφική εργασία του αυτοχρηματοδοτούμενου Κώστα Βουκελάτου (1946-2009) και του περιοδικού του, «Ιχνευτής», για την περίοδο 1987-2004. Επίσημο σύστημα παρακολούθησης των παραγόμενων τίτλων αποκτήσαμε μόνον στα τέλη της δεκαετίας του ’90 μέσω των ηλεκτρονικών βάσεων ISBN και ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, αλλά από το 2013 που διαλύθηκε το ΕΚΕΒΙ δεν έχουμε ενημέρωση για την πορεία της εθνικής βιβλιοπαραγωγής.] Η νέα έρευνα διεξήχθη τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2021 από τη Metron Analysis, η οποία είχε πραγματοποιήσει και την προηγούμενη έρευνα αναγνωστικής συμπεριφοράς του ΕΚΕΒΙ το 2010. Και η εικόνα της προόδου που σημειώθηκε προκύπτει από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων ανάμεσα στις δύο έρευνες. Ετσι, στις μέρες μας το 80% του πληθυσμού γνωρίζει μια ξένη γλώσσα –κυρίως αγγλικά–, ενώ το 2010 το ποσοστό ήταν 53%. Επίσης, το 2021 το 86% του πληθυσμού είναι χρήστης του Διαδικτύου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του 2010 ήταν μόνον 42%. Το 2021 το 65% του πληθυσμού δήλωσε ότι διάβασε ένα βιβλίο μέσα στον τελευταίο χρόνο, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά το 2010 ήταν 43% και το 2004, που έγινε η προηγούμενη έρευνα του ΕΚΕΒΙ, ήταν 34%. Το (διάμεσο) πλήθος βιβλίων που υπάρχει σε κάθε νοικοκυριό επίσης υπερδιπλασιάστηκε – από 40 έγινε 90. Υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη διάθεση για ανάγνωση, καθώς η έλλειψη χρόνου για το ότι κάποιος δεν διάβασε το 2021 ήταν 51%, ενώ το 2010 ήταν 39%, και η έλλειψη ενδιαφέροντος έπεσε από 30% το 2010 στο 22% το 2021. Στις δύο πηγές ενημέρωσης σχετικά με τα βιβλία, που ήταν οι φίλοι – συγγενείς και τα βιβλιοπωλεία, τώρα προστέθηκε και το Διαδίκτυο. Τέλος, τα τρία είδη που διαβάζονται περισσότερο είναι η ελληνική λογοτεχνία, η ξένη λογοτεχνία και η ιστορία. Την επιστημονική διεύθυνση της έρευνας είχε ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο ΕΚΠΑ Νίκος Παναγιωτόπουλος, μαθητής, συνεργάτης και μεταφραστής του Πιερ Μπουρντιέ (1930-2002) – του κοινωνιολόγου που έφερε επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το πώς οι κοινωνίες χειρίζονται τα πολιτισμικά αγαθά της γνώσης και της τέχνης. Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του Γάλλου επιστήμονα, ο Ελληνας συγγραφέας των «Αναγνώσεων» καταλήγει στο συμπέρασμα πως παρά τη θετική εικόνα που μας προσφέρουν οι έρευνες για την πρόοδο που μεσολάβησε, το ζητούμενο δεν επιτεύχθηκε. Διότι δεν πραγματοποιήθηκε η δημοκρατική διάχυση του αγαθού της ανάγνωσης σε ολόκληρο το κοινωνικό φάσμα – και στις εξοικειωμένες με το βιβλίο από την καταγωγή τους ομάδες και στις μη εξοικειωμένες. Μόνον οι μεσαίες τάξεις επωφελήθηκαν. Γι’ αυτό και η εφαρμοζόμενη πολιτική θα πρέπει, σύμφωνα με τον Ν. Παναγιωτόπουλο, να πάψει να είναι ομοιογενώς οριζόντια, προκειμένου να αναπτύξει εξειδικευμένες τακτικές που θα επιδιώκουν να αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα αγαθά της ανάγνωσης και του βιβλίου όλα ανεξαιρέτως τα κοινωνικά στρώματα.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr