ΑΝΝ ΠΛΑΝΤΑΖΕΝΕ
Η μοναδική Μαρία Καζαρές
μτφρ. Γιάννης Στρίγκος
εκδ. Πατάκη, 2022, σελ. 287
Απολύτως αφοσιωμένη στο θέατρο, αναγνωρίζεται, θριαμβεύει. Ταυτόχρονα υποτάσσεται, παρά τη λυσσαλέα της αντίσταση, στον έρωτά της για τον Καμύ.
«Δεν πέρασε αυτή τόσες δοκιμασίες για να φτάσει στο τέλος να υποτάσσεται στην καλή θέληση και τη διαθεσιμότητα του καθενός». «Αυτή» είναι η Μαρία Καζαρές, «ο καθένας» είναι ο Αλμπέρ Καμύ. Η καλή του θέληση είναι να είναι μαζί, να ζουν αυτόν τον πολύτιμο έρωτα που νιώθουν, να μοιράζονται μέρες, νύχτες, στιγμές, να ονειρεύονται μια κοινή ζωή γεμάτη από τους δυο τους και μόνον. Η διαθεσιμότητα του Καμύ είναι προσδιορισμένη, ευμετάβλητη, εξαρτώμενη από τον γάμο και την οικογενειακή ζωή που εννοεί να συντηρεί, να μη διαταράσσει, να προστατεύει από το πάθος, τη διεκδίκηση, την παρουσία της Καζαρές. Είναι η γνωστή πια –μετά και την κυκλοφορία της αλληλογραφίας που αντάλλαξαν επί δεκαπέντε χρόνια, σχεδόν όσα κράτησε ο δεσμός τους– σχέση τους, μια ανθρωποφάγος και για τους δύο συνύπαρξη, γεμάτη ένταση, ορμή, παραφορά, εξάρτηση, αγάπη.
Η Ανν Πλανταζενέ επιλέγει να ανασυστήσει με τρόπο κινηματογραφικό τη ζωή της Καζαρές. Τη συναντάμε στα δώδεκά της, λυγισμένη πάνω στη μητέρα της, να περιμένουν το τρένο που θα τις οδηγήσει στην ασφαλή Γαλλία, μετά την επιβολή της δικτατορίας του Φράνκο. Και την παρακολουθούμε να μεγαλώνει, να αυτονομείται, να παλεύει για την ενσωμάτωση και την αποδοχή, να μένει αγκιστρωμένη στη βαθιά, ουσιαστική, άρρηκτη σχέση με τη μητέρα της, στον θαυμασμό, τον σεβασμό και την αγάπη που παραμένουν αλώβητα για τον πατέρα της. Αποκαλύπτεται σιγά σιγά η πορεία της Καζαρές προς τον μύθο. Απολύτως αφοσιωμένη στο θέατρο, αναγνωρίζεται, καθιερώνεται, θριαμβεύει. Η ζωή της αποκτά τη λάμψη και τη μοναδικότητα μιας πραγματικά μεγάλης ηθοποιού, που τιθασεύει δύσκολους ρόλους, παραδίνεται στη σκηνή, υποτάσσεται στην τέχνη. Υποτάσσεται, παρά τη λυσσαλέα της αντίσταση, και στον έρωτά της για τον Καμύ. Διεκδικεί τον πρώτο ρόλο στη ζωή του μα δεν μπορεί να τον έχει. Χωρίζουν κι εκείνη απομακρύνεται για χρόνια, αποφεύγει με μανία να τον συναντήσει ακόμη και τυχαία, μόνο που μια ξαφνική, απρόβλεπτη συνάντησή τους θα γίνει η νέα αφετηρία, που θα έχει για τέρμα πια μονάχα τον θάνατό του.
Πώς ο Καμύ, ένα λαμπρό, μοναδικό, απόλυτο πνευματικό μέγεθος, υποστηρίζει μια τόσο ακραία συντηρητική συμπεριφορά, που τον οδηγεί να ζει μία παράλληλη ζωή με την Καζαρές και με πολλές άλλες γυναίκες επίσης, αρνούμενος ένα διαζύγιο; Την απάντηση θα δώσει χρόνια μετά η κόρη του, λέγοντας ότι ο πατέρας της εννοούσε να σεβαστεί με αυτόν τον τρόπο, παραμένοντας, τον λόγο που είχε δώσει στη γυναίκα που παντρεύτηκε. Κι η Καζαρές; Μια ατίθαση, ανεξάρτητη, απείθαρχη γυναίκα, με έντονη ερωτική ζωή επίσης, καταδέχεται τον ρόλο της κρυφής μα και τόσο φανερής ερωμένης; Είμαστε γεμάτοι αντιφάσεις κι αυτή είναι η γοητεία, η απογοήτευση, η αλήθεια του καθενός μας. Το ίδιο κι εκείνη. Μαθαίνει να της φτάνει ο έρωτας, ο Καμύ τη διδάσκει να ζει για το παρόν, να μη ζητά δεσμεύσεις και προοπτικές, να της αρκεί που το ξημέρωμα τους βρίσκει μαζί, που ταξιδεύουν στη Βενετία.
Καμία πτυχή της Καζαρές δεν μένει αφώτιστη στο βιβλίο της Πλανταζενέ. Είναι η αγαπημένη κόρη, η Βιτολίνια για τον πατέρα της, το στήριγμα για την όμορφη, κομψή, αμάθητη στις δυσκολίες μητέρα της, ένα κορίτσι που ζει την αντισυμβατική, προκλητική ζωή των γονιών της, που προσποιούνται το ζευγάρι και πεθαίνουν αφήνοντάς την τραγικά μόνη κι απαρηγόρητη. Είναι η παθιασμένη ηθοποιός, δοσμένη ολόκληρη στους ρόλους, στη θεατρική σκηνή, στα κινηματογραφικά πλατό, στις ραδιοφωνικές ηχογραφήσεις. Μα περισσότερο από όλα είναι η ερωτευμένη γυναίκα, που προσπαθεί να αποφύγει το καταλυτικό της συναίσθημα για να συντηρήσει αυτό που ορίζει ως αυτοσεβασμό, περηφάνια, αξιοπρέπεια. Δεν θα τα καταφέρει. Θα τα ανταλλάξει όλα για την αγάπη του Καμύ, που τη λατρεύει, τη ζηλεύει φανερά, της προσφέρει τη ζωή του, γράφοντάς της πως είναι ο λόγος για να ζει.
Ενα παλτό από ζιμπελίνα που έφερε η μητέρα της μαζί της στην εξορία, θα είναι το εντυπωσιακό, απαστράπτον πανωφόρι στην κοινωνική ζωή, τις κρύες νύχτες του Παρισιού θα την σκεπάζει στον ύπνο. Από το χώμα που σκέπασε τον Καμύ, ζήτησε να της φέρουν μια χούφτα. Ηταν πια ολομόναχη.
